کیش و رویای شهر الکترونیکی
سعید کریمی - بزرگراه فناوری - تصور کنید صبح از خواب بیدار شده‌اید و دمپایی الکترونیکی شما گزارشی از وضعیت سیستم امنیتی منزلتان به شما میدهد و از طرف دیگر از طریق اینترنت، به اخبار شبکه رادیویی مورد علاقه خود گوش می‌دهید.
بعد از رفتن به حمام و دوش گرفتن، به سراغ یخچال منزل خود می‌روید و در کمال تعجب با یک یخچال پر از خالی روبه‌رو می‌شوید، ولی جای نگرانی نیست (Don't worry, be happy)، چراکه میتوانید با مراجعه به وب‌سایت فروشگاه زنجیره‌ای شهر خود، مایحتاج مورد نیاز خود را سفارش داده و فروشگاه نیز بعد از بسته‌بندی آن، بهای آن را از کارت اعتباری شما کسر و اقلام خریداری شده را برایتان ارسال خواهد کرد.
در چنین شهری خبر از ترافیک‌های سنگین و یا اضطراب دیر رسیدن به سر کار وجود ندارد، چون وقتی از منزل خارج می‌شوید و اتومبیل خود را روشن می‌کنید، از طریق تلفن‌همراه از آخرین وضعیت رفت‌و آمد در خیابان‌های شهر مطلع می‌شوید و میتوانید مسیر مناسبی را برای رسیدن به محل کار خود انتخاب کنید و از سوی دیگر به موقعیت‌یاب جغرافیایی (GPS) اتومبیل خود، آدرس مقصد را بدهید تا شما را به آنجا هدایت کند. اگر محل مورد نظر شما فاقد پارکینگ باشد، میتوانید به کمک پیام کوتاه (SMS) یک جا در نزدیک‌ترین پارکینگ به آن محل رزرو و بهای آن را نیز به‌صورت اتوماتیک از طریق کارت اعتباری خود پرداخت کنید. ضمنا در طول مسیر نیز بیکار نخواهید بود چراکه منشی الکترونیکی شما برنامه‌های روزانه از قبیل قراردادهای ملاقات و پیغام‌ها را بررسی کرده و برنامه‌ریزی لازم را به شما ارایه خواهد داد.
در این حین که منشی الکترونیکی شما در حال ارایه گزارش است، به یکباره با اتومبیلی که سیستم هوشمندش خراب شده تصادف می‌کنید، اما این بار نیز جای نگرانی نیست(Don't worry, be happy)، چراکه در این‌گونه حوادث، اتومبیل به‌صورت هوشمند به مرکز کنترل پلیس یک پیغام می‌فرستد و در آن مرکز نیز از طریق "موقعیت‌یاب جغرافیایی" (GRS) تصویر دقیق و مشخصات محل تصادف مشخص می‌شود. این مشخصات به همراه تصاویر محل تصادف به نزدیک‌ترین واحد مستقر ارایه و همچنین برای اورژانس نیز ارسال خواهد شد. زمانی که آمبولانس در حال عزیمت به محل تصادف است، به‌طور خودکار پیغام‌هایی را به چراغ‌های راهنمایی مسیر ارسال می‌کند تا با تنظیم آن‌ها کمترین توقف را در طول مسیر حرکت داشته باشد. همچنین وضعیت بیمار را نیز به بیمارستان مخابره می‌کند تا امکانات و تجهیزات لازم برای مداوای او قبل از رسیدن به بیمارستان آماده شود. علی‌رغم به‌وجود آمدن چنین مشکلی، شما با تاخیر به محل کارتان نمی‌رسید.
هنگام ورود به شرکت سیستم هوشمند ورود و خروج، اطلاعات شما را کنترل کرده و ساعت حضورتان را ثبت می‌کند. کارتابل الکترونیکی، تمامی نامه‌های الکترونیکی شما را بررسی و آماده می‌کند و نامه‌هایی که به زبان‌های دیگر نوشته شده‌اند نیز به زبان فارسی ترجمه می‌شود. بعد از انجام کارهای اولیه، تصمیم می‌گیرید از وضعیت درسی فرزندتان مطلع شوید که برای این منظور میتوانید از طریق وب‌سایت مدرسه مجازی عملکرد تحصیلی او را بررسی کنید و یا با معلمان او ارتباط برقرار کنید. در چنین شهری، وقتی تصمیم به مسافرت می‌گیرید، به‌صورت مجازی از هتل‌ها و محل اقامت خود بازدید، یک اتاق رزرو و هزینه آن را از طریق کارت اعتباری پرداخت می‌کنید.
به‌صورت مجازی بلیت هواپیما می‌خرید و همچنین برنامه بازدید از اماکن تفریحی و سیاحتی را تنظیم می‌کنید. برای دریافت گذرنامه نیز پس از ارسال درخواست از طریق سایت مربوطه تمام اطلاعات شما توسط سیستم هوشمند بررسی می‌شود و در صورتی که شما مجاز به دریافت گذرنامه باشید، میتوانید در عرض کمتر از چند ساعت صاحب گذرنامه شوید.
بعد از انجام این کارها به منزل برمی‌گردید و اگرچه روز پرمشغله‌ای را پشت‌سر گذاشته‌اید، اما احساس خستگی نمی‌کنید چراکه در طی این روز کار تکراری انجام نداده‌اید.
مواردی که پیش از این به آن‌ها اشاره شد، تنها بخشی از امکاناتی است که در یک شهر الکترونیکی به شما ارایه خواهد شد و شاید در آینده ما نیز بتوانیم شاهد آن باشیم. اما پیش از اینکه وارد بحث شویم، اجازه دهید به بررسی شهر الکترونیکی، مدل‌ها و زیرساخت‌های مورد نیاز ایجاد آن بپردازیم. به اعتقاد کارشناسان شهر الکترونیکی، شهری است که در آن امکان دسترسی الکترونیکی شهروندان به همه ادارات، اماکن درون‌شهری، خدمات شهرداری و نهادهای دولتی و خصوصی به‌صورت شبانه‌روزی با ثبات، قابل اطمینان و محرمانه وجود داشته باشد. برای ایجاد چنین شهری باید مدلی مشخص در نظر گرفته شده و بر اساس آن زیرساخت‌های مورد نیاز فراهم شود. به‌همین منظور و برای روشن‌تر شدن موضوع اجازه دهید مدلی را که براساس آن شهر الکترونیکی تایپه بنا گذاشته شده است، به‌طور مختصر بررسی کنیم. بر اساس اطلاعات موجود، مدل اجرای این طرح به این شکل است که در آن از زندگی الکترونیکی، سازمان الکترونیکی، دولت الکترونیکی و زیرساختار الکترونیکی به‌عنوان ارکان اصلی ایجاد یک شهر الکترونیکی یاد شده است.
بر اساس این مدل، آموزش الکترونیکی، تفریح الکترونیکی، ارتباطات الکترونیکی و تراکنش الکترونیکی به‌عنوان چهار جزء اصلی زندگی الکترونیکی مطرح شده است. پس از اجرای آن‌ها مدرسه و دانشگاه مجازی، موزه و نمایشگاه مجازی، کتابخانه و کتاب‌فروشی مجازی، حراج و دادوستد الکترونیکی، کار از راه دور و همچنین کیوسک‌های ارتباطی آماده و راه‌اندازی خواهد شد. با عملیاتی شدن سازمان الکترونیکی، امکان تبادل الکترونیکی، کنفرانس مجازی و یکپارچگی مجازی نیز فراهم می‌شود. خطوط پرسرعت فیبرنوری، مراکز ارایه خدمات اینترنتی، تلفن ثابت و همراه و میزبان‌های اینترنت نیز از جمله زیرساخت‌هایی است که در این مدل برای ایجاد شهر الکترونیکی به آن‌ها اشاره شده است.
شهر الکترونیکی در دنیا
تاریخ دقیقی برای آغاز فعالیت‌های ایجاد شهر الکترونیکی در دست نیست، اما به اعتقاد برخی از کارشناسان طرح ایجاد این شهرها به آغاز تلاش‌ها برای توسعه دولت الکترونیکی برمی‌گردد. شاید بتوان از برنامه سال 1992 سنگاپور درباره توسعه IT به‌عنوان نخستین اقدام اساسی برای این منظور در جهان یاد کرد و بعد از آن در سال 1993 بود که پروژه توسعه زیرساختار ملی آمریکا تدوین و راه‌اندازی شد. در همین سال کشور کره نیز زیرساختار ملی ICT خود را ارایه و آماده اجرا کرد و کشورهای ژاپن، تایوان و انگلستان نیز در سال‌های 1993 تا 1996 برنامه‌های وسیعی را به مرحله اجرا گذاشتند.
جدول‌های شماره یک و دو نیز به ترتیب برترین شهرهای الکترونیکی دنیا و همچنین برترین شهرهای الکترونیکی در اروپا را نشان می‌دهند. البته ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که در حال حاضر از شهر الکترونیکی " نیو سونگدو" در کره جنوبی به‌عنوان تنها شهر تمام الکترونیکی دنیا یاد می‌شود و بر اساس اطلاعات موجود پروژه ساخت آن در سال 2014 به پایان خواهد رسید.
شهر الکترونیکی در ایران
اما کشور ما نیز با شهر الکترونیکی بیگانه نیست و مسؤولان این‌بار نیز اگرچه دیر به فکر افتادند، اما بالاخره تصمیم به ایجاد چنین شهری گرفتند که از جمله این تلاش‌ها می‌توان به شهرهای الکترونیکی کیش، مشهد و تهران اشاره کرد. اما هیچ‌یک از این شهرها تاکنون به سرانجام نرسیده است و حداکثر عملکرد آن‌ها به ارایه یک وب‌سایت خلاصه شده است. به‌همین منظور تصمیم گرفتیم تا طی گزارش‌هایی به بررسی وضعیت این شهرها بپردازیم تا در خلال آن علت به نتیجه نرسیدن آن‌ها را نیز مورد ارزیابی قرار دهیم و در اولین اقدام به شهر الکترونیکی کیش که نخستین تلاش برای ایجاد چنین شهرهایی در کشورمان بوده است، اشاره می‌کنیم.
شهر الکترونیکی کیش
نخستین تلاش‌ها برای ایجاد یک شهر الکترونیکی در ایران از سال 79 آغاز شد و در آن زمان هنوز هیچ حرفی از شهر الکترونیکی دبی به میان نیامده بود. حتی مسؤولان دبی نتوانسته بودند نگرانی خود را از رکود اقتصادی که این کشور را بعد از ایجاد این شهر به‌دلیل کاهش گردشگر دربر می‌گرفت، پنهان کنند. به هر حال در سال 79 و در پی پیشنهاد رییس وقت منطقه آزاد کیش مبنی بر فعالیت در زمینه فناوری، پروژه‌ای در قالب قرارداد میان دانشگاه علم و صنعت ایران و سازمان مناطق آزاد کیش منعقد شد و بر اساس آن قرار شد دانشگاه به‌عنوان مجری و طراح شهر الکترونیکی، مطالعات را آغاز کند. به گفته مسؤولان اجرای این طرح، طی 14 ماه اجرای قرارداد اشاره شده، آموزش عمومی و فرهنگ‌سازی برای تمامی گروه‌های مردم در دستور کار قرار گرفت و در همین راستا همایشی نیز با همین عنوان با حضور بیش از یک هزار و 500 کارشناس در کیش برگزار شد. از سوی دیگر بعد از مذاکرات به‌عمل آمده با کشورهای مختلف، قرار شد یک شرکت کانادایی ظرف مدت شش ماه طراحی شهر الکترونیکی کیش را به‌صورت رایگان انجام دهد و در عوض از این پروژه برای تبلیغ در کشورهای دیگر استفاده کند. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز حاضر شده بود با سرمایه‌گذاری 50 میلیارد ریالی دو حلقه فیبرنوری در کیش نصب کرده و سخت‌افزارهای مورد نیاز ایجاد یک شهر الکترونیکی را تامین کند.
حرکت از نو
این پروژه نیز مانند بسیاری دیگر از پروژه‌های ملی در کشورمان، درست در زمانی که تصور می‌شد کارها طبق روال پیش می‌رود، با یک تغییر مدیریت متوقف شد. اسفندماه سال 81 بود که با تشکیل شورای فناوری اطلاعات و ارتباطات در کیش و در پی آن ایجاد دفتر فنی نظارت و پی‌گیری طرحICT، یک‌بار دیگر تلاش‌ها برای ایجاد چنین شهری در کیش آغاز شد. سال 82 بودجه‌ای معادل سه میلیارد ریال برای اجرای طرح‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات در کیش منظور شد. طرح‌هایی نیز درباره شهر الکترونیکی پیشنهاد شد، اما از آن‌جایی که بودجه اختصاص یافته برای اجرای این طرحها کافی نبود، فرهنگ‌سازی و ساختاردهی به وضعیت ICT در کیش را می‌توان به‌عنوان تنها اقدامات صورت گرفته در آن سال به‌حساب آورد.
تعیین اهداف
در همین راستا مسؤولان اجرای این پروژه اقدام به تعریف و تعیین اهداف اصلی و فرعی اجرای پروژه شهر الکترونیکی کیش کردند. ایجاد شهر الکترونیکی و هوشمند کیش و تبدیل این منطقه به محل تبادل منطقه‌ای-بین‌المللی فناوری اطلاعات و ارتباطات در حوزه خلیج‌فارس و کشورهای همسایه به‌عنوان اهداف اصلی اجرای معرفی شد. استفاده از قابلیت‌های ICT در توسعه کسب‌و‌کار و افزایش جاذبه‌های توریستی و تجاری جزیره کیش و همچنین طراحی و چگونگی حضور و جذب شرکت‌های بزرگ بین‌المللی در زمینه ICT در منطقه آزاد کیش نیز به‌عنوان اهداف فرعی اجرای پروژه شهر الکترونیکی کیش معرفی شد.
تلاش برای طرح جامع
سال 83 بودجه‌ای معادل 10 میلیارد ریال به طرح‌های ICT کیش اختصاص یافت که به گفته مسؤولان، این مبلغ صرف ایجاد زیرساخت‌های شهری از قبیل فیبرنوری شده است.
در همین سال قراردادی به ارزش 300 هزار دلار با شرکت IDI کانادایی منعقد شد و قرار بود ظرف مدت هشت ماه طرح جامع فناوری اطلاعات و ارتباطات کیش را آماده و ارایه کند. اما طرح مذکور با 18 ماه تاخیر و در اوایل سال جاری به‌صورت نهایی آماده و تحویل داده شد. کارشناسان علت این تاخیر را تغییر مدیریت می‌دانند چراکه این شرکت قرارداد خود را برای اجرای این طرح با مرکز تحقیقات مخابرات ایران منعقد کرده بود و آن را در زمان دکتر قنبری آغاز کرد و در زمان دکتر عمیدیان تحویل داد. بدان معنی است که این طرح در طول اجرای خود شاهد سه مدیر مختلف بوده است.
برج IT
سال 84 بودجه‌ای نزدیک به 60 میلیارد ریال برای تحقق اهداف فناوری اطلاعات و ارتباطات در کیش در نظر گرفته شد، اما به گفته مسؤولان این بودجه در آذرماه سال گذشته تحقق پیدا کرد.
به‌همین دلیل تنها نزدیک به 10 میلیارد ریال آن بابت ایجاد شبکه بی‌سیم (Wi-Fi) جزیره و برج IT کیش هزینه شد.
برج فناوری اطلاعات کیش که به گفته مسؤولان امر به‌عنوان پایه‌های اجرای طرح شهر الکترونیکی کیش محسوب می‌شود، قرار بود به‌عنوان یک مرکز رشد بین‌المللی باعث جذب سرمایه‌گذاری خارجی در داخل کیش شود. برج IT کیش، یک پروژه مشترک بین سازمان منطقه آزاد کیش و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران محسوب می‌شود و قرار بود 60 درصد این سرمایه‌گذاری از سوی کیش و مابقی از سوی سازمان گسترش و نوسازی هزینه شود.
قرار بود این برج از طریق کم کردن ریسک پروژه‌ها و کوچک‌سازی ساختار سازمانی و همچنین ارایه شبکه اینترنت و کنترل هوشمند از شرکت‌های حاضر در آن حمایت کند.
اما به گفته یک مقام آگاه، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در میانه راه از ادامه همکاری خودداری کرد.
به‌همین دلیل ساختمانی که سال گذشته به‌عنوان ساختمان این برج افتتاح شده، هنوز خریداری نشده است و به گفته یکی از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در حوزه IT کیش، تنها تعدادی از غرفه‌ها بری اجاره به شرکت‌های فعال فناوری اطلاعات داده شده که قیمت‌های آن بالاتر از غرفه‌های دیگر در کیش است و هیچ امکانات جانبی نیز برای شرکت‌ها ارایه نشده است.
به گفته مسؤولان اجرای این طرح بیش چهار میلیارد ریال برای این برج هزینه شده است که این مقدار همه تجهیزات از شبکه پرسرعت تا مبلمان ساختمان را دربر می‌گیرد.
تغییری دوباره و توقف مجدد
اما در دی‌ماه سال گذشته مدیریت ICT کیش دچار تغییر و تحول شد و به گفته یک مقام آگاه که خواستار عدم ذکر نام خود بود، مسؤولان جدید در نخستین اقدام دستور به لغو مناقصات انجام شده دادند و هم‌اکنون نیز برنامه روشنی برای ادامه کار وجود ندارد.
و بالاخره اینکه پروژه‌ای که در آغاز راه نگرانی مسؤولان دبی را برانگیخته بود، بعد از گذشت شش سال دچار سرنوشتی مبهم شده است.
- ۸۵/۰۸/۰۱
