ITanalyze

یکی از مباحث مهم در بازار خدمات پستی در شرایط فعلی با توجه به حضور روبه رشد شرکت های درسایه، این است که آیا بازار خدمات پستی توان گسترش و بهبود کیفیت را دارد و این گسترش چطور و چقدر خواهد بود؟ در این رابطه با امیر جلاالدین بالازاده، معاون مدیرعامل شرکت تیپاکس گفت وگو کرده ایم.او معتقد است که حجم تقاضای بازار حدود 2 میلیارد بسته در سال تخمین زده می شود که سهم تیپاکس از این بازار، جابه جایی حدود 16 میلیون محموله در سال است.

 آیا از حجم بازار پستی و سهم هر یک از بازیگران این عرصه تخمینی دارید؟
در سالیان گذشته، بازاری سیاه برای ارایه خدمات کوریری شکل گرفته و همچنان هم این بازار به قوت خود باقی مانده است. آمار دقیقی درباره حجم واقعی این خدمات وجود ندارد ولی تخمین من این است که سهم پست دولتی از این بازار حدود 30 درصد و مابقی آن از طریق شرکت‌های پست خصوصی و نیز بازار سیاه تامین می‌شود.
اگر هم بخواهم عدد و رقم درباره تعداد مرسوله بگویم، حجم تقاضای بازار را می‌توان حدود 2 میلیارد بسته در سال تخمین زد. البته این حجم تقاضا با ظرفیت و نیاز بازار متفاوت است. در نتیجه، در هر روز کاری حدود 6 میلیون محموله جابه‌جا می‌شود که سهم پست از این میزان جابه‌جایی، حدود 2 میلیون محموله و در سال حدود 600 میلیون محموله است و تیپاکس هم 16 میلیون محموله در سال جابه‌جا می‌کند.
به این ترتیب حمل حدود یک میلیارد و 400 میلیون بسته باقیمانده را شرکت‌هایی که در سایه روشن بازار فعال هستند، انجام می‌دهند.
این مجموعه‌ها عملا زیر بار مسوولیت‌های حقوقی یک شرکت پستی در قبال مشتریان خود نمی‎روند و از پرداخت مالیات هم طفره رفته و دولت نمی‌تواند مالیاتش را از آنها وصول کند. هیچ مرجع مشخصی هم برای شکایت از این مجموعه‌ها در صورت بروز مشکل و پیگیری تعهداتشان وجود ندارد. این در حالی است که تیپاکس به صورت شفاف کار کرده و هزینه این شفافیت را می‌پردازد. 
طبیعتا در چنین شرایط رقابتی نابرابر، نمی‌توان کسب و کار را توسعه داد و باید بحث خصوصی‌سازی با همان جدیتی که آغاز شده، ادامه یابد.

 چرا جلوی فعالیت این کسب‌وکارهای در سایه گرفته نمی‌شود؟
طبیعتا نمی‌توان به یکباره تغییری در این بازار به وجود آورد و قطعاً تبعات اجتماعی دارد؛ بنابراین باید طی فازهایی این انتقال صورت گیرد که البته چند شرط دارد.
اول اینکه این جدیت در حاکمیت وجود داشته باشد و با اپراتورهای پستی برای کنترل بازار همکاری کند. علاوه بر این، سازوکار مناسب ساماندهی بازار باید با همکاری اپراتورها ایجاد شود.
نمی‌توان با شلاق سراغ این مجموعه‌ها رفت و دفترشان را پلمب کرد. بلکه باید راهکاری یافت تا آنها، نسبت به سهم خودشان از بازار، مسوولیت قانونی کار را پذیرفته و بهای لازم بابت آن را نیز پرداخت کنند.

 تخمین شما از تقاضای بالفعل بازار 2 میلیارد بسته است که گفتید این میزان با نیاز واقعی و بالقوه تفاوت دارد. این بازار چطور می‌تواند گسترش یابد؟
بله، تقاضای بازار اکنون حدود 2 میلیارد بسته است و این میزان تقاضا در شرایطی است که عرضه‌کننده خدمات نقشی در این تقاضا نداشته و مشتری خود به خود برای برطرف کردن نیازش به شرکت‌های پستی مراجعه کرده است؛ اما عرصه‌هایی برای خدمات‌رسانی وجود دارد که شاید مشتری به آن واقف نباشد و باید آن را ایجاد کرد. 
برای شفاف‌تر شدن موضوع، از شیوه شکل‌گیری تیپاکس در 60 سال پیش مثالی می‌زنم. در آن زمان از فاکس خبری نبود و بانک‌ها به صورت فیزیکی اسناد خود را رد و بدل می‌کردند که این کار میان تهران و شهرستان‌ها یک هفته طول می‌کشید و در نتیجه گردش مالی به کندی اتفاق می‌افتاد. تیپاکس به بانک‌ها پیشنهاد کرد این نقل‌وانتقال را رایگان انجام دهد و این کار برای نخستین بار، در قالب همکاری با بانک ملی آغاز شد.
بانک، اسناد را تحویل می‌داد و تیپاکس با هواپیما آن را ارسال می‌کرد و روز بعد اسناد در اهواز یا تبریز به دست بانک مقصد می‌رسید و در عمل گردش مالی سرعت بالایی پیدا کرد. به این ترتیب، یک نیاز تبدیل به تقاضا شد و بانک‌ها با کمال میل پذیرفتند که هزینه این خدمات را پرداخت کنند. این مثال نشان می‌دهد چطور بخش خصوصی می‌تواند با ابتکار وارد عرصه شده و تقاضای جدیدی را خلق کند. 
امروزه نیازها در بازار با توجه به رشد فرهنگی و اجتماعی جامعه، روزافزون است. شما ببینید آژانس‌های اینترنتی یک نیاز را تحریک کردند و امروز این سرویس تبدیل به یک تقاضای مؤثر بالفعل شده است.
کوریرها هم اگر از چشم اندازها اطمینان پیدا کنند، قطعا سرمایه‌گذاری خواهند کرد و از قبل آن رشد کمی و کیفی اتفاق خواهد افتاد.
رشد کمی به معنی افزایش سطح پوش‌شدهی سرویس‌ها در کشور و رشد کیفی نیز به معنی تعریف سرویس‌های جدید و افزایش سطح رضایتمندی مشتریان با ارتقای استانداردها است.
ورود بخش خصوصی به عرصه پستی می‌تواند این ذهنیت را که خدمات پستی، خدمات تنبل و کند است، تغییر داده و در عوض مشتری احساس کند با اطمینان خاطر می‌تواند نیازهای خود را اعلام کند و یک نهاد خصوصی هم مرتب و با کیفیت خوب به این نیازها پاسخ می‌دهد.
چنین مدلی می‌تواند روی محیط عمومی کسب و کارها نیز تاثیر گذاشته و به رشد بازار کمک کند. اما تا وقتی فقط یکسری خدمات معمول پستی ارائه شود، نارضایتی انباشته می‌شود. (منبع:فناوران)