آنچه والدین باید از شبکه‌های اجتماعی بدانند؟
میثم لطفی - شبکه اجتماعی این روزها به یکی از موضوعات اصلی مورد بحث در دید و بازدیدهای کودکان و نوجوانان تبدیل شده است. تا پیش از این کودکان مجبور بودند برای ورود به شبکه‌های اجتماعی رایانه شخصی والدین را مورد استفاده قرار دهند و همین مساله موجب می‌شد امکان حضور دایم آنها در چنین فضاهایی فراهم نشود. اما این روزها کودکان حین اینکه در جمع خانواده نشسته‌اند یا برنامه مورد علاقه خود را در تلویزیون تماشا می‌کنند، گوشی هوشمند شخصی را هم در دست دارند تا همزمان در شبکه اجتماعی حضور یابند و ارتباط با دوستان را از دست ندهند. این اتفاق در شرایطی صورت می‌گیرد که والدین هم کنار کودکان نشسته‌اند و البته از جزییات فعالیت اجتماعی آنها در دنیای مجازی بی‌اطلاع هستند. به‌راحتی می‌توان پیش‌بینی کرد ارتباطات کودکان در این فضا فقط محدود به همکلاسی‌ها و هم‌محله‌ای‌ها نمی‌شود و افرادی از شهرهای دیگر، کشورهای دیگر و حتی با گروه‌های سنی متفاوت در فهرست دوستان هر یک از کودکان یافت می‌شوند.
زمانی که ما با اطرافیان ارتباط چهره به چهره برقرار می‌کنیم، با زیر نظر گرفتن برخی رفتارها می‌توانیم یک پیش‌زمینه کلی در مورد شخصیت او را متصور شویم. اما حضور در شبکه‌های اجتماعی و برقراری این نوع ارتباط بدون حضور حواس شش‌گانه ما اتفاق می‌افتد و البته زمانی که کودکان هم در فضاهای مجازی حضور می‌یابند، ارتباطات خود را به همین صورت مدیریت می‌کنند. این اتفاق موجب می‌شود کودکان در مقابل نمایشگر گوشی قرار بگیرند و خود را یک شخصیت غیرواقعی معرفی کنند یا با کسی که به دروغ اطلاعاتی را در مورد خود معرفی کرده است، وارد رابطه نزدیک شوند. هر کدام از این فرضیه‌ها می‌تواند یک تهدید محسوب شود و در برخی موارد مشکلات جبران‌ناپذیری را به همراه بیاورد.
×× بزرگ‌ترین ترس آنلاین
والدین امروزی تا اندازه‌ای از مشکلات مربوط به حضور فرزندان خود در شبکه‌های اجتماعی آگاهی دارند و این طور که نتایج حاصل از یک مطالعه جدید نشان داده، این مساله به بزرگ‌ترین ترس آنها در دنیای آنلاین تبدیل شده است. مطالعه مذکور را «انجمن ایمنی آنلاین خانواده» (FOSI) در کشور آمریکا به انجام رسانده و در پایان مشخص شده که شبکه‌های اجتماعی تنها فعالیت آنلاین و فناوری مجازی محسوب می‌شوند که بیشتر والدین آن را برای فرزندان خود مضر می‌دانند و به این نتیجه رسیده‌اند که معایب حضور کودکان در این فضاها بیشتر از مزایای آن است.
بر اساس نتایج به دست آمده، 43 درصد والدین معتقدند که آثار منفی مربوط به حضور کودکان در شبکه‌های اجتماعی بیشتر از مزایای آن است و 31 درصد والدین هم می‌گویند که میزان معایب و مزایای این فضا در یک سطح محاسبه می‌شود. از میان کسانی که در این مطالعه حاضر شدند، تنها 26 درصد اعلام کردند که ایجاد صفحه اختصاصی و حساب کاربری در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند برای فرزندشان مفید باشد و آثار قابل ملاحظه‌ای را روی او بر جا بگذارد. از میان والدینی که اعلام کردند فرزندشان در شبکه‌های اجتماعی صفحه شخصی ندارد، 63 درصد بر این مساله تاکید داشتند که این فضاها بسیار مضرند و حتی برای گروه‌های سنی بالاتر هم می‌توانند مشکلاتی را به وجود آورند. اما برای گروه دیگری که فرزندان‌شان در سایت‌هایی مانند فیس‌بوک عضویت داشتند، رقم یادشده 26 درصد محاسبه شد. همچنین 78 درصد پدر و مادرهایی که اعلام کردند فرزندشان عضو یکی از شبکه‌های اجتماعی است، به این مساله اشاره کردند که به‌صورت مستمر وارد حساب کاربری فرزند خود می‌شوند تا اطلاعات رد‌وبدل شده میان او و دوستانش را بررسی کنند و فعالیت اجتماعی فرزند خود را زیر نظر بگیرند.
×× مانیتورینگ حضور کودکان
جن هانلی، مدیر حقوقی و سیاست‌گذاری انجمن FOSI اعلام کرد یکی از نگرانی‌های اصلی والدین این است که فرزندشان بدون اطلاع از مشکلات بعدی، اطلاعات شخصی و محرمانه را روی فضای مجازی به‌اشتراک بگذارد و با این اتفاق خود و خانواده را دچار مشکل کند. علاوه بر این، بسیاری از والدین نحوه به‌کارگیری ابزارهای کارآمد امروزی را به‌خوبی نمی‌دانند و همین مساله موجب می‌شود تا اگر قابلیت‌های کنترلی و بازدارندگی برای حضور کودک در شبکه‌های اجتماعی ارایه می‌شود، آنها نتوانند چنین امکاناتی را مورد استفاده قرار دهند.
این نخستین باری بود که انجمن FOSI نگرش والدین پیرامون حضور کودکان در شبکه‌های اجتماعی را مورد بررسی قرار داد و در پایان مشخص شد در این زمینه نگرانی‌های فراوان وجود دارد و البته هیچ اقدام اساسی برای کاهش این نگرانی‌ها انجام نشده است. در گزارش نهایی این انجمن گفته شد: «در حالی که بسیاری از والدین رفتار کودکان خود در شبکه‌های اجتماعی را مانیتور می‌کنند و از کنترل فعالیت‌های آنلاین فرزندان اطمینان کامل دارند، باید به این مساله هم توجه کرد که توجه به حضور آنلاین کودکان کفایت نمی‌کند و اینکه کدام فعالیت مجازی این گروه سنی مانیتور می‌شود اهمیت زیادی دارد. به‌جز این مساله، والدین باید توجه داشته باشند که صرف مانیتور کردن حضور کودکان در شبکه اجتماعی نمی‌تواند تاثیرات مثبتی را بر جا بگذارد. آنچه یک اتفاق مهم تلقی می‌شود، این است که والدین بتوانند حضور کودکان در شبکه‌های اجتماعی را کاهش دهند یا آن را به حداقل برسانند».
این انجمن همچنین به نحوه استفاده کودکان از گوشی‌های هوشمند هم اشاره کرد و در این خصوص توضیح داد: «والدین بر این باورند که مزایای استفاده از گوشی هوشمند به‌وسیله کودکان بسیار بیشتر از معایب آن است. باید گفت که این کار مانند حرکت روی لبه تیغ است و می‌تواند ضمن داشتن مزایای فراوان، معایب قابل ملاحظه‌ای را هم به همراه بیاورد. اینکه بدون توجه به سن، شرایط تحصیل، محل زندگی، ارتباطات اجتماعی، دوستان و ... برای کودکان گوشی هوشمند خریداری شود، می‌تواند نخستین گام برای آغاز مشکلات قابل ملاحظه باشد».
×× والدین در حساب کاربری کودکان
ازمیان والدینی که در این مطالعه حضور داشتند، 76 درصد اعلام کردند که در مورد جوانب منفی یا نامناسب مربوط به اشتراک آنلاین اطلاعات توسط کودکان خود نگرانی بسیار زیادی دارند و همچنین اظهار داشتند اگر فرزند آنها برحسب اطلاعات به‌اشتراک گذاشته‌شده مورد هدف مراکز بازاریابی اینترنتی قرار بگیرد، این مساله می‌تواند یک عامل مخرب محسوب شود. همچنین 69 درصد به این مساله اشاره کردند که شبکه اجتماعی می‌تواند به‌عنوان بستری برای آغاز ارتباط با غریبه‌ها باشد و همین مساله موجب افزایش نگرانی‌های آنها شده است.
بسیاری از والدین در هیچ‌یک از شبکه‌های اجتماعی عضویت ندارند. اما از آنجا که فرزندشان وارد چنین فضاهایی شده است، دست به هر اقدامی می‌زنند تا بتوانند رفتارهای آنلاین او را کنترل کنند. بررسی جدید نشان داده است در 71 درصد موارد والدین وارد حساب کاربری فرزند خود می‌شوند تا متن‌های رد‌وبدل شده میان او و دوستانش‌ها را مورد مطالعه قرار دهند و در جریان خطرات احتمالی قرار بگیرند. والدین اعتراف کردند در این اقدام تمامی متن‌های ارسال و دریافت‌شده میان فرزند خود و دوستان را می‌خوانند و 45 درصد آنها هم گفتند که با ایجاد محدودیت‌های مختلف به فرزندشان اجازه نمی‌دهند برخی پیام‌ها با محتوای خاص را ارسال کند.
بر اساس گزارش به‌دست آمده، 53 درصد والدین اعلام کردند که از سیستم‌های کنترلی هوشمند استفاده می‌کنند تا دسترسی کودکان را به انواع خاص محتوای اینترنتی غیرممکن کنند و 47 درصد آنها هم گفتند که قابلیت‌های خرید آنلاین را برای فرزند خود به حالت تعلیق درآورده‌اند تا حضور او در شبکه‌های اجتماعی خسارت مالی به دنبال نداشته باشد.
جن هانلی می‌گوید انجمن FOSI والدین را تشویق می‌کند تا بیش از پیش ابزارهای کاربردی برای کنترل رفتار آنلاین کودکان را مورد استفاده قرار دهند و از این طریق بتوانند در جریان تفکرات فرزند خود برای حضور در دنیای مجازی قرار بگیرند. این کار علاوه بر اینکه جلوی بروز هر گونه مشکلی را می‌گیرد، موجب می‌شود تا در صورت بروز هر گونه انحراف اخلاقی والدین بتوانند در اسرع وقت اقدامات لازم را انجام دهند.
×× ضوابط شبکه‌های اجتماعی
فیس‌بوک، اینستاگرام و توییتر که از محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی محسوب می‌شوند، بر اساس «قانون حمایت از حریم شخصی آنلاین کودکان» به افراد زیر 13 سال اجازه درست کردن صفحه شخصی را نمی‌دهند و این در حالی است که برخی شرکت‌های آمریکایی اطلاعات دقیق مربوط به کودکان زیر 13 سال را از مراکز دولتی دریافت کرده‌اند تا از پایه، حضور این افراد را غیرممکن کنند. در این میان برخی کودکان با اطلاع والدین خود یا بدون آگاهی آنها سن خود را به دروغ اعلام می‌کنند تا بتوانند در شبکه‌های اجتماعی حضور یابند. در اینجا نقش والدین بیش از هر زمان دیگر پررنگ می‌شود تا به‌جز توجه به مانیتورینگ رفتار فرزندان خود، حضور داشتن یا نداشتن آنها را هم بررسی کنند.
کارشناسان می‌گویند همان زمان که برای کودکان گوشی هوشمند خریداری می‌شود، به‌صورت ضمنی اجازه حضور در شبکه‌های اجتماعی هم به او داده می‌شود. بنابراین فیس‌بوک و توییتر حتی اگر قوانین و ضوابط خود را در این زمینه محکم‌تر کنند، باز هم کودکان راهی برای حضور در این فضاها پیدا خواهند کرد. البته باید توجه داشت که این خطرها فقط کودکان زیر 13 سال را تهدید نمی‌کند.
زمانی که فرزند شما از نظر قانونی اجازه حضور در شبکه اجتماعی را دارد، بهتر است علاوه بر مانیتورینگ مخفیانه و استفاده از ابزارهای کنترلی کنار او بنشینید و در مورد عواقب فعالیت‌های نادرست در این فضا توضیح دهید. این اتفاق خوبی است تا والدین بتوانند خود را به کودکان نزدیک‌تر کنند و به‌جز اعمال انضباطی، به‌صورت دوستانه روش صحیح حضور در شبکه‌های اجتماعی را آموزش دهند.
به هر حال باید به این مساله توجه کرد که یک‌پنجم کودکان یا به‌طور دقیق‌تر 22 درصد آنها روزانه 10 بار وارد حساب کاربری خود در شبکه‌های اجتماعی می‌شوند و 75 درصد آنها گوشی هوشمند اختصاصی دارند. از بین تمام کودکانی که ارتباطات روزانه خود را با گوشی هوشمند مدیریت می‌کنند، 54 درصد در شبکه‌های اجتماعی حضور فعال دارند و 25 درصد هم ابزارهای پیام‌رسان اینترنتی را مورد استفاده قرار می‌دهند. کارشناسان معتقدند میانگین سنی کودکان برای حضور در شبکه‌های اجتماعی 11 سال است و البته 20 درصد کودکان وقتی کمتر از 10 سال دارند به عضویت این سایت‌ها درمی‌آیند. از میان کودکانی که در فیس‌بوک حساب کاربری شخصی درست کرده‌اند، 49 درصد روزی یک ساعت را به این فضا اختصاص می‌دهند و 40 درصد هم روزانه بین یک تا دو ساعت در فیس‌بوک گشت‌وگذار می‌کنند. این کودکان با اهداف مختلف شبکه‌های اجتماعی را مورد استفاده قرار می‌دهند و 85 درصد آنها در این فضا با همکلاسی‌های مدرسه صحبت می‌کنند، 78 درصد این فضا را برای برقراری ارتباط نزدیک‌تر با اعضای خانواده و فامیل به‌کار می‌برند، 70 درصد در شبکه‌های اجتماعی ارتباط نزدیک با دوستان خانوادگی دارند. به هر حال هر یک از کودکان عضو شبکه‌های اجتماعی به‌نوعی این ابزار را مورد استفاده قرار می‌دهند که بی‌توجهی به آن می‌تواند احتمال بروز مشکلات مختلف را فراهم آورد.(منبع:عصرارتباط)
- ۹۴/۰۳/۱۲