ماجرای اتهام تلخ به کمپانیهای گوشی‌ساز
سمیه مهدوی - کمپانیهای بزرگ گوشی‌ساز همواره با سرو صدای زیاد گوشی‌های پیشتاز خود را معرفی میکنند. در حقیقت آنها از مدتها قبل برای این کار برنامه‌ریزی کرده و به روش‌های مختلف زمینه حضور گوشی جدید خود را فراهم میکنند.
در این میان و در قالب کمپین‌های ظاهرا هدایت‌شده، خواسته یا ناخواسته اطلاعاتی ازمحصول جدید آنها به بیرون درز کرده است و حتی همین اطلاعات اولیه در بسیاری از سایت‌ها منتشرشده و تبلیغ و خبرسازی و گمانه‌زنی‌ها از همان ابتدا آغاز می‌شود. سرانجام در لحظه موعود ورود پرچمدار به بازار، مراسم گوناگونی درکشورهای مختلف برگزار شده و از پرچمدار جدید به طور رسمی پرد‌ه‌برداری می‌شود.
به این ترتیب دوباره بازار نقد و بررسی رونق می‌گیرد و مطالب زیادی در رابطه با پیشتاز جدید در رسانه‌های مختلف انتشار می‌یابد، رقابت در این مرحله سخت ونفسگیر است، ویژگیهای پرچمداران جدید زیر ذره‌بین قرار می‌گیرند و قدرت سخت‌افزار، طراحی، جنس بدنه، رابط کاربری و طول عمر باتری آنها با یکدیگر مقایسه می‌شود.
اما در پس این هیاهو، جشن‌ها و مراسم‌های رونمایی، مسایل تلخی نیز در جریان هستند که به تازگی مورد توجه سازمان عفو بین‌الملل و یونیسف یعنی سازمان حمایت از کودکان قرار گرفته است.
از مدتها قبل و با قدرتمندتر شدن سخت‌افزار به کار رفته در گوشیها، یکی از انتقادات کاربران عقب‌ماندگی باتری‌ها و عدم تناسب آنها با میزان انرژی مورد نیاز سخت‌افزار و نمایشگر عنوان شده است. برخی کمپانی‌ها برای حل این معضل تحقیقاتی را آغاز کرده‌اند و برخی دیگر برای حل این مشکل به بهینه کردن مصرف باتری و و روش‌های نرم‌افزاری روی آورده‌اند که البته هیچ‌یک موفقیت چشم‌گیری در این زمینه به دست نیاورده‌اند. باتری‌های لیتیوم‌یونی به کار رفته در پرچمداران تنها در گوشی‌های هوشمند ناکارآمد عمل نمی‌کنند بلکه آنها از همان مراحل اولیه تولید، راهی دردسرساز و پرمخاطره‌ای را آغاز میکنند.
گزارش تلخ سازمان عفو بین‌الملل از یک سوءاستفاده
ماجرا از آن جا آغاز می‌شود که هفته گذشته سازمان عفو بین‌الملل گزارشی را منتشر کرده و بر اساس آن کمپانیهای بزرگ از جمله اپل، اچ‌پی، مایکروسافت، سونی، وودافون و دیگر کمپانیهای بزرگ را در مظان اتهام قرار داده است. این شرکت‌ها متهم به استفاده از کودکان زیر هفت سال در تهیه مواد اولیه برای استفاده در باتری‌های گوشی‌های هوشمند خود هستند، کودکانی که در کشور بسیار فقیر کنگو در معادن خطرناک برای تامین کبالت به کار رفته در باتری‌ها، ساعت‌های زیادی را در اعماق زمین می‌گذرانند و حاصل دسترنج آنها به شرکت CDM به عنوان شرکت تابعه کمپانی چینی Huayou Cobalt منتقل شده و پس از طی مراحل آماده‌‌سازی در چین و کره جنوبی در اختیار سردمداران تکنولوژی قرار می‌گیرد تا در ساخت باتری‌های لیتیوم‌یونی مورد استفاده قرار گیرند.
فعالیت شرکت مذکور در کنگو از سال 2006 آغاز شده و ادامه حیات خود را مدیون تجاری است که با به‌کارگیری معدنچیان خردسال، کبالت مورد نیاز این کمپانی را از معادن خطرناک استخراج میکنند، کودکان خردسال به عنوان اولین حلقه در تولید باتری‌های مورد نیاز در گوشی‌های هوشمند، خطرناک‌ترین بخش کار را بردوش می‌کشند و در شرایط ناامن و غیر بهداشتی دوران کودکی خود را در اعماق زمین و در معادن پرمخاطره می‌گذرانند، ضریب ناامنی در محدوده کار این معدنچیان به قدری قابل توجه است که براساس گزارش سازمان عفو بین‌الملل در طول یک سال گذشته (از دسامبر 2014 تا دسامبر 2015) متاسفانه 80 کارگر معدن بر اثر حوادث کار، جان خود را از دست داده‌اند.
سر و کار 40 هزار کودک با مواد سمی
در چنین شرایطی که تهدید‌های زیادی در کمین کودکان کار در معادن نشسته و سلامت آنها را با خطر جدی رو به رو کرده، این کارگران کوچک در قبال مبالغ بسیار ناچیز 1 تا 2 دلار در روز و یا یک وعده غذا به کار گرفته شده‌اند، در حالی که به طور مدام با ماده خطرناکی به نام کبالت سر و کار دارند. برای روشن‌تر شدن موضوع کافی است که به ریشه این کلمه توجه کنیم، کلمه کبالت از واژه آلمانی Kobalt یا Kobold به معنای روح شیطان گرفته شده است و این نام را کارگران معدن به دلیل سمی و دردسرساز بودن این عنصر، برای آن برگزیده‌اند.
در حال حاضر کنگو به عنوان تولیدکننده بزرگ کبالت، 50 درصد از نیاز بازار جهان به این ماده را تامین می‌کند، به طوری که طبق اعلام یونیسف (سازمان جهانی حمایت از کودکان)، تنها در معادن جنوبی این کشور نزدیک به 40 هزار کودک به کار گرفته شده‌اند، بر اساس اظهارات خود این کودکان، برخی از آنها تا 24 ساعت در معدن می‌مانند و صبح روز بعد آن جا را ترک میکنند، اطراف این معادن مملو از کودکانی است که با صورت‌های خاک گرفته در حال تردد به محل کار خود هستند و بار سنگین زندگی را بر شانه‌های کوچک خود می‌کشند، غافل از اینکه بهای این همه سختی نه منفعت مادی و کسب درآمد، بلکه جان آنهاست.
موضوعی که به سرعت مورد توجه بسیاری از رسانه‌های بزرگ دنیا نیز قرار گرفت و حالا همه نگاه‌ها به سمت اقدامات پیشگیرانه یا جبرانی کمپانیهای مذکور است.
در همین رابطه پل یک پسر ۱۴ ساله یتیم به خبرنگار بی‌بی‌سی گفته که از 12 سالگی در این معادن مشغول به کار بوده است. او گفته است: ۲۴ ساعت در زیر زمین در تونل‌ها کار می‌کنم. صبح می‌رسم و روز بعد معدن را ترک می‌کنم. مادرخوانده‌ام می‌خواست مرا به مدرسه بفرستد اما پدرخوانده‌ام مخالف بود و از فرستادن من به کار، سود می‌برد.
واکنش برخی کمپانی‌ها به استثمار کودکان
اما عکس‌العمل برخی کمپانیهای بزرگ که مواد اولیه خود را از راه به استثمارکشیده شدن کودکان خردسال به دست می‌آورند، قبل از افشا شدن ماجرا، سکوتی سهمگین بود که از بیست سال پیش آغاز شده بود. اما اکنون با انتشار گزارش سازمان عفو بین‌الملل و به میان آمدن سازمان یونیسف، برخی از آنها از وجود چنین شرایطی اظهار بی‌اطلاعی کرده و برخی دیگر به توجیه آن پرداخته‌اند.
اپل اعلام کرده که این کمپانی در حال بررسی چند ماده از جمله کبالت است تا با تعیین میزان مخاطرات انسانی و زیست‌محیطی آنها، به بهترین جایگزین در این زمینه دست یابد.
مایکروسافت نیز ردیابی کبالت در محصولات خود را کاری دشوار دانسته، طبق ادعای این کمپانی، عنصر کبالت در قالب ترکیبات مختلف در محصولات این شرکت به کار گرفته می‌شود و ردیابی آن برای تعیین محل دقیق معدن کاری بسیار دشوار است. مایکروسافت عنوان داشته که نمی‌توان با اطمینان گفت که آیا هیچ‌یک از منابع کبالت ما به معادن کاتانگا برمی‌گردد یا خیر.
به هر حال کمپانیهای نامبرده در لیست خریداران این ماده از شرکت‌های تولیدکننده بوده‌اند و در حال حاضر مدارکی که بی‌اطلاعی آنها را از منابع تولید اثبات کند، در دست نیست.
شرایط طاقت‌فرسای کودکان در معادن و فضاهای کار گویای این حقیقت است که این غول‌های گوشی‌ساز با دست پر به سراغ کسانی می‌روند که هزینه کافی برای خرید محصولاتشان را دارا باشند، گنجاندن برنامه‌های پرطمطراق افزایش کیفیت مطالعه و ارتقای سطح یادگیری با کمک گوشی‌های هوشمند و هزاران قابلیت دیگر، تنها مختص کسانی است که شرایط مالی استفاده از این امکانات را دارا باشند و در این میان کودکانی که جان خود را برای تهیه مواد اولیه باتری به عنوان جزء کوچکی از گوشی‌های هوشمند به خطر می‌اندازند، جایگاهی ندارند.
برخی از این کمپانی‌ها نه تنها به حق تحصیل آنها بهایی نمی‌دهند بلکه زندگی آنها را نیز چندان جدی نمی‌گیرند و تنها به کسب سود بیشتر و افزایش ظرفیت باتری‌های خود فکر میکنند، غافل از این که در پس هیاهوی کمپانی‌ها برای ارتقای باتری‌ها و جدال بر سر افزایش جزیی طول عمر آنها، دست‌های کوچکی چرخ‌های اولیه این تکنولوژی را به بهای جان خویش به حرکت درآورده‌اند.
- ۹۴/۱۱/۰۷