انتقاد از عکس‌های بی‌روح کارت ملی هوشمند
محسن زین‌العابدینی - «کارت ملی هوشمند» یکی از مهم‌ترین ابزارهای هویتی برای ایرانیان محسوب می‌شود. گفته می‌شود و تا پایان سال جاری تمامی ایرانیان دارای شرایط لازم، باید برای دریافت این کارت اقدام کنند؛ کارتی دیجیتالی که قرار است ضمن کاهش فتوکپی‌های رایج در ادارات بیانگر هویت افراد باشد و سطح رضایت مردم از دولت را بالا ببرد.
اما دریافت این کارت همواره با نارضایتی‌هایی در دریافت آن از سوی مردم همراه بوده است و معطلی‌های بی‌علت، اخذ هزینه‌های اضافی، قطعی سیستم و ... از مشکلاتی بوده است که صدای وزیر ارتباطات هم درآورد و خواستار رفع مشکلات در این حوزه شد.
آذری جهرمی پس از بازدید از یکی از مراکز پستی در پایتخت با انتشار پستی در اینستاگرام با انتقاد از روند دریافت این کارت و مشکلات موجود، خواستار رفع مشکلات و معطلی‌های پیاپی شد. این تقاضا به سرعت مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت و موجب شد بخشی از مشکلات این حوزه حل شود.
اما کارتی که قرار است به عنوان اصلی‌ترین ابراز هویتی افراد باشد، باید از عکس مناسبی هم برخوردار باشد، نکته‌ای که تاکنون به طور جدی مورد توجه قرار نگرفته است. گرچه پیش از این رییس اتحادیه عکاسان و فیلمبرداران گفته بود که بر اساس حکم دیوان عدالت اداری، عکسبرداری برای کارت ملی هوشمند در دفاتر پیشخوان دولت و ثبت احوال غیرمجاز است و علت این شکایت را حضور افراد فاقد تخصص کافی در این زمینه و گلایه‌های متعددی از سوی مردم عنوان کرد و خواستار تهیه عکس‌ها در استودیوهای عکاسی شد اما تلاش‌ها برای بهبود عکس‌های نقش‌بسته بر این کارت‌ها راه به جایی نبرد.
در مقابل، مدیرکل نگهداری و مهندسی عملیات سازمان ثبت احوال اعلام کرد که رویکرد اصلی این سازمان در طرح صدور کارت هوشمند ملی، اخذ تصویر چهره متقاضیان به صورت زنده (live) است، و معتقد بر عدم انجام ویرایش و دستکاری در عکس بود که بی‌شک نظری درست است. همچنین سخنگوی ثبت احوال نیز در اظهاراتی معتقد بود که عکس‌های استفاده شده بر روی کارت‌های شناسایی در کشورهای اروپایی نیز به همین گونه است!
صرف نظر از اینکه عکس‌های مردم سرزمینم در استودیوهای حرفه‌ای عکاسی باید تهیه شوند و یا در اتاقک‌های کوچک یک متری ادارت پست و دفاتر پیشخوان دولت، ذکر نکاتی را در این باره لازم و ضروری می‌دانم.
عکس روی کارت شناسایی یک فرد به عنوان مهم‌ترین ابزار شناسایی تلقی می‌شود که باید بدون دستکاری و هرگونه ویرایشی -که منجر به از بین رفتن هویت شخص است- تهیه شود، نکته‌ای که هنرمندان عکاس به آن اشراف کافی دارند و مسئولین ثبت احوال نیز بر لزوم انجام آن تاکید داشته‌اند اما مسئله‌ای که از آن غافل شده‌اند نکات فنی و بسیار مهمی است که در خروجی یک عکس تاثیر می‌گذارد.
روز گذشته که برای انجام فرایند ثبت نهایی کارت هوشمند به اداره پست مراجعه کردم و با یکی از کارمندان، موضوع عکاسی و شرایط بدی را که برای اینکار انتخاب شده است، مطرح کردم. کارمند پست اظهار داشت اکثر مراجعه‌کنندگان از عکسی که در اینجا تهیه می‌کنیم رضایت کافی ندارند و اگر چاره‌ای برای اینکار اندیشه شود، مشکلات ما هم کمتر خواهد شد.
برایم جای سوال است که چرا تاکنون مسئولین برای رفع این نارضایتی‌ها حداقل با یک کارشناس خبره عکاسی مشورت نکرده‌اند؟ آیا در اروپای که مورد بحث مسیولان اداره ثبت احوال هم مردم تا به این حد از عکس‌های خود ناراضی بوده‌اند؟
سراغ محل عکاسی را گرفتم و در کمال شگفتی با محفظه‌ای کوچک روبه‌رو شدم که تحت هیچ شرایطی از استانداردهای حداقلی برای عکاسی پرتره بهره‌مند نبود. محفظه‌ای کوچک‌تر از یک متر مربع که با چند نور فلورسنت نورانی شده بود و با دوربینی در فاصله‌ای حدوداً یک متر که از یک لنز با فاصله کانونی 18-55 میلیمتر برای عکاسی استفاده می‌شد. این شرایط و استفاده از تجهیزات مذکور، عمدتاً به عکس‌هایی منجر می‌شود که رضایت صاحب خود را در بر ندارد.
شرایط نامناسب برای عکاسی در فضای پرازدحام ادارات و دفاتر، اولین اشکال این نوع از عکاسی است که با استفاده از لنزی نامناسب به قوز بالا قوز تبدیل می‌شود.
استفاده از لنز مناسب از مهم‌ترین انتخاب‌های یک عکاس برای ثبتی درست از یک چهره است. آنان که از فنون عکاسی در حد مقدماتی نیز سررشته‌ای دارند می‌دانند که استفاده از لنزهای واید در فاصله کم، بدترین انتخاب برای عکاسی پرتره است. این لنز باعث بهم ریختگی اجزای چهره می‌شود. بینی بزرگتر از حد واقعی و پیشانی سوژه به طرز نازیبایی به ثبت می‌رسد، این موضوع مهم ترین علتی است که اکثریت مردم از عکس‌های گرفته شده توسط اپراتورهای ثبت رضایت کافی را ندارند.
مناسب‌ترین لنز مورد استفاده در عکاسی پرتره را لنزی با فاصله کانونی 105 میلی متر می‌دانند که به هیچ وجه موجب بهم ریختگی اجزای چهره نمی‌شود. نکته‌ای که برای هویت افراد بسیار مهم و حیاتی است، در واقع باید گفت همان طور که رتوش و ویرایش عکس می‌تواند تا حدی از هویت اصلی افراد بکاهد، استفاده از لنز نامناسب نیز عملا در این موضوع تاثیرگذار است.
نکته بسیار مهم دیگر، استفاده از لامپ‌های فلورسنت (مهتابی) به عنوان منبع روشن کننده تصویر است. انتخاب ناصحیح نور و عدم شناخت کافی از تاثیرات آن، یکی دیگر از علل نارضایتی مردم از عکس‌هایشان است که با سردی خود قرار است تصویری بی‌روح و کم‌رمق از مردم ایران برای سال‌های سال در اصلی‌ترین کارت شناساییشان به نمایش بگذارد.
از عدم ارتباط صحیح بین اپراتور عکاسی با سوژه نیز می‌توان گفت و نوشت اما تا وقتی که خشت‌های اول را درست پی‌ریزی نکنیم، لزومی به اصلاح امور دیگر نیست.
برای مردم فرق زیادی ندارد که در استودیوی عکاسی اقدام به تهیه عکس خود کنند یا در ادارات پست، آنچه که مهم است، نخست حفظ احترام است که نیاز به فضایی متناسب برای عکاسی دارد نه محفظه ای کوچک در میان انبوهی از جمعیت و دوم تهیه عکسی با استانداردهای کافی که لازمه آن استفاده از تجهیزات مناسب با حضور هنرمندان عکاس است.
اکنون که همچنان میلیون‌ها کارت ملی هوشمند همچنان به ثبت نرسیده است، شاید نیاز به پستی دیگر در فضای اینستاگرام توسط جوان‌ترین وزیر کابینه باشیم که در حل این مشکل تاثیرگذار باشد. (منبع:خبرگزاری فارس)