اگر در فیس‌بوک لایک نگیرید، چه می‌شود؟
میثم لطفی - حتما در اطراف شما هم افرادی وجود دارند که شبکه اجتماعی مهم‌ترین علاقه‌مندی آنها محسوب می‌شود و هر ساعت از شبانه‌روز که وارد صفحه شخصی خود شوید، او را آنلاین می‌بینید. یکی از دوستان من نیز خود را مشتری پروپا‌قرص فیس‌بوک می‌داند و این‌طور که خودش می‌گوید، فیس‌بوک صمیمی‌ترین دوست در تمام زندگی او بوده است. سر زدن به فیس‌بوک حتی اگر اتفاق تازه‌ای در آن نیفتاده باشد برای او یک عادت شده است و در قرارهای ملاقات آخر هفته هم که چند ساعتی را کنار هم می‌گذارنیم، این عادت را کنار نمی‌گذارد.
با همه این توضیحات، این جوان 27 ساله که در حال فارغالتحصیل شدن در رشته پزشکی عمومی است، از مدتی قبل برخی الگوهای نگران‌کننده در خود کشف کرده که تصور می‌کند تمامی آنها مربوط به عادت‌های فیس‌بوکی می‌شود و در این خصوص می‌گوید: «وضعیت من به‌گونه‌ای شده است که دیگر برایم مهم نیست در طول روز به چند نفر سلام می‌کنم یا چه تعداد تماس تلفنی با من گرفته می‌شود. اینکه با دوستانم آخر هفته را بیرون از خانه بگذرانم اهمیت چندانی ندارد و دیدار حضوری افراد چندان مرا خوشحال نمی‌کند. این روزها فکر می‌کنم مهم‌ترین اتفاق زندگی که می‌تواند خوشحالم کند این است که مطالبم روی فیس‌بوک چند بار لایک شده‌اند و البته از جمع دوستان فیس‌بوکی چه کسانی چه مطالبی را لایک کرده‌اند. عدد مربوط به لایک‌ها در زیر هر پستی که می‌گذارم مهم‌ترین اتفاق برای من محسوب می‌شود و به نظرم این عدد هرچه بزرگ‌تر باشد، اعتبار من را نزد اطرافیان بالاتر می‌برد.»
×× مقبولیت در شبکه‌های اجتماعی
فیس‌بوک این روزها 35/1 میلیارد مشترک فعال دارد که مجموع آنها روزانه بیش از سه میلیون کامنت و لایک را برای مطالب منتشر شده از سوی دوستان خود ارسال می‌کنند و به گفته این شبکه اجتماعی، تقریبا برای بیشتر مشترکان چوب‌خط کامنت‌ها و لایک‌های هر مطلب مهم‌تر از محتوای آن مطلب محسوب می‌شود که می‌تواند روابط اجتماعی بین اعضای این خانواده بزرگ را محکم‌تر کند.
بررسی‌ها نشان داده است که اگر یک مطلب در فیس‌بوک به‌طور میانگین بیش از 20 لایک داشته باشد، ارزش بیشتری دارد و بقیه ترغیب به خواندن آن می‌شوند. همچنین گفته شده است وقتی شما مطلبی روی فیس‌بوک می‌گذارید که تعداد زیادی از دوستان‌تان آن را لایک می‌کنند، این بازخورد مثبت روی بخشی از مغز که مربوط به گرفتن پاداش می‌شود اثر می‌گذارد و با این اتفاق به‌صورت ناخودآگاه تلاش بیشتری برای انتشار مطالبی با همان مضمون انجام می‌دهید تا باز هم مورد تایید اطرافیان قرار بگیرید.
هرچه از جانب دوستان فیس‌بوکی بیشتر تایید شوید، مغز شما در پاسخ به پاداشی که دریافت می‌کند عکس‌العمل بهتری نشان می‌دهد و این مساله پس از گذشت مدتی زمینه حضور بیشتر در شبکه اجتماعی را فراهم می‌آورد. در بسیاری از موارد کاربر مطلبی روی صفحه شخصی خود می‌گذارد که از جای دیگر کپی کرده است یا به آن اعتقادی ندارد و فقط با این کار می‌خواهد میزان توجه اطرافیان و تعداد لایک‌ها را افزایش دهد. برای آن دسته از کاربرانی که شبکه اجتماعی را چندان جدی نمی‌گیرند و زمان کمی را در آن سپری می‌کنند این اتفاق مشکل‌آفرین نیست. اما بررسی‌ها نشان داده است برای افرادی که شبانه‌روز خود را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند این جریان می‌تواند نشان‌دهنده پایین بودن اعتماد به‌نفس و ضعف شخصیتی برای باور داشتن ارزش‌های درونی باشد؛ زیرا این افراد به‌صورت غیرمستقیم پذیرفته‌اند که پاداش مجازی از جانب شبکه اجتماعی لزوما مقبولیت پایدار آنها را باعث نمی‌شود و به همین دلیل است که کپی کردن جملات خوب و مطالب مناسب اتفاقی است که با آن کوشیده می‌شود مقبولیت عمومی در شبکه اجتماعی در سطح بالا نگه داشته شود.
شمارش تعداد لایک‌های فیس‌بوک، رساندن آن به سطح قابل قبول و ارزش‌گذاری شخصی برحسب تعداد لایک‌ها انسان را وارد بازی جدیدی کرده است که بر اساس آن محبوبیت یک شخص به‌واسطه عکس متفاوت او در شبکه اجتماعی یا مطالب پرلایک‌تر سنجیده می‌شود.
×× فیس‌بوک بدون لایک
دوست من که این روزها به حضور در اجتماع واقعی و فضای غیرمجازی هم فکر می‌کند، می‌گوید: «چه تعداد دوست در فیس‌بوک دارم؟ اینکه من پس از هفت سال درس خواندن در حال فارغالتحصیل شدن در رشته پزشکی هستم چقدر برای این افراد مهم است و اگر خبر فارغالتحصیل شدن خود را روی فیس‌بوک بگذارم، چند درصد از این دوستان مجازی این مطلب را لایک می‌کنند؟ چند درصد از دوستان مجازی من مطلب مربوط به خرید یک اتومبیل جدید را لایک می‌کنند و حتی اگر این کار را انجام دهند، آیا واقعا از اینکه یک اتومبیل جدید خریده‌ام خوشحال شده‌اند یا فقط برحسب عادت مطلب را لایک کرده‌اند؟»
مرکز Computational Culture مطالعه‌ای انجام داده است تا نشان دهد که چگونه عدد مربوط به لایک‌ها و کامنت‌ها در فیس‌بوک بر نحوه استفاده ما از این پلتفرم تاثیر می‌گذارد و البته اگر ما فیس‌بوکی داشته باشیم که نتوانیم مطالب موجود در آن را لایک کنیم یا برای این مطالب کامنت بگذاریم، باز هم علاقه‌ای به حضور در آن خواهیم داشت؟
این مرکز برای آنکه بررسی‌های خود را به‌صورت عملی دنبال کند، یک وصله نرم‌افزاری طراحی کرد و از جامعه آماری خود خواست آن را روی رایانه شخصی نصب کنند. این وصله نرم‌افزاری باعث می‌‌شد امکان ارسال لایک و کامنت در فیس‌بوک حذف شود و کاربر فقط قابلیت خواندن مطالب و تماشای تصاویر را داشته باشد. با این اتفاق مشترکان پس از آنکه مطلبی را روی فیس‌بوک قرار می‌دانند، نمی‌توانستند تعداد لایک‌هایی که برای آن ارسال شده است را ببینند یا کامنت‌های منتشر شده را بخوانند.
مطالعه مذکور برای مدت دو سال انجام شد و هزاران کاربر از نقاط مختلف جهان در آن شرکت کردند. کارشناسان در پایان این بررسی گزارشی را با عنوان «نافرمانی مدنی خلاقانه در عصر دیجیتال» منتشر کردند و در آن نوشتند که فیس‌بوک ما را ترغیب می‌کند تا وارد بازی جدیدی از روابط اجتماعی شویم و در این بازی سعی کنیم «سرمایه‌های اجتماعی» بیشتری به‌دست آوریم که این سرمایه‌ها تعداد لایک‌ها، کامنت‌ها و دوستان مجازی هستند.
×× افزایش دوستان مجازی
در این گزارش گفته شد: «زمانی که مدام در مورد تعداد دوستان خود روی شبکه اجتماعی صحبت می‌کنیم، این مساله را نشان می‌دهیم که عدد مربوط به آنها برای ما اهمیت دارد و تمایل داریم افراد بیشتری را در جمع دوستان خود بپذیریم. هرچه تعداد دوستان ما در شبکه اجتماعی افزایش می‌یابد، سرمایه اجتماعی که در این فضای مجازی جمع کرده‌ایم بیشتر می‌شود و به‌عبارت دیگر، افزایش عدد مربوط به دوستان مجازی با ارزش سرمایه‌های ما در این دنیای مجازی رابطه مستقیم دارد.»
البته باید توجه داشت که فیس‌بوک هم به این قضیه دامن می‌زند و از اینکه مشترکانش بیشتر درگیر این مساله شوند ناراضی نیست. زمانی که شما در حال خواندن مطالب دوستان هستید، فهرستی از کاربران برای دوستی‌های جدید به شما پیشنهاد داده می‌شود که احتمالا آنها را می‌شناسید. این فهرست مجموعه‌ای از افراد را شامل می‌شود که با آنها دوست مشترک دارید و فیس‌بوک به شما پیشنهاد می‌دهد آنها را هم در فهرست دوستان خود داشته باشید و از این طریق عدد مربوط به مجموعه دوستان را بزرگ‌تر کنید تا بر سرمایه‌های مجازی خود بیفزایید.
بیشتر شدن تعداد دوستان در فیس‌بوک به این معنی خواهد بود که هر بار وارد صفحه شخصی خود می‌شوید، اتفاقات بیشتری را پیش روی خود می‌بینید و مجبورید زمان بیشتری به این فضا اختصاص دهید. هرچه تعداد دوستان شما در فیس‌بوک افزایش می‌یابد، احتمال افزایش تعداد لایک‌ها برای مطالبی که منتشر می‌کنید هم بیشتر می‌شود و در نتیجه نیاز درونی برای تایید شدن از جانب اطرافیان هم پاسخ بهتری می‌گیرد و فیس‌بوک به‌عنوان بزرگ‌ترین شبکه اجتماعی جهان این کارها را انجام می‌دهد تا تعداد مشترکان که سرمایه‌های اصلی آن هستند افزایش یابد و در نتیجه به‌طور غیرمستقیم میزان رضایتمندی کاربران هم بیشتر شود.
××اعتماد به‌نفس فیس‌بوکی
محققان مرکز Computational Culture با همکاری دانشگاه برلین در بخش دیگر از مطالعه خود از مشترکان فیس‌بوک خواستند تصاویر یکدیگر را در این شبکه اجتماعی مشاهده کنند و البته به‌صورت همزمان پاسخ‌های مغزی آنها مورد بررسی قرار گیرد. برای این کار از نوعی اسکنر پیشرفته استفاده شد تا عکس‌العمل‌های مغز به هنگام مشاهده تصاویر دوستان یا لایک شدن تصاویر شخصی توسط اطرافیان تحلیل شود و کارشناسان در پایان دریافتند که بازخوردهای مثبت از شبکه اجتماعی در جریان لایک شدن عکس توسط دیگر کاربران یا لایک کردن عکس دیگران می‌تواند روی مغز تاثیر بگذارد.
تایید شدن از سوی اجتماع و اطرافیان یکی از مهم‌ترین اتفاقات برای همه انسان‌ها محسوب می‌شود و از آنجایی که فیس‌بوک با لایک‌ها و کامنت‌های خود به‌صورت هوشمندانه این مهر تایید را به مشترکان می‌زند، مردم تمایل بیشتری به حضور در آن دارند. شما چه در دنیای مجازی حضور داشته باشید یا آنکه در دنیای واقعی اوقات خود را در جمع اطرافیان سپری کنید، تمایل دارید تا نوع پوشش، آرایش مو، رفتار، سطح تحصیلات، شغل، سطح درآمد، سلیقه غذا خوردن و ... شما از جانب دیگران مورد تایید قرار بگیرد که البته این اتفاق می‌تواند بر میزان اعتماد به‌نفس شما تاثیر بگذارد.
نیاز به تایید شدن بین همه افراد دیده می‌شود، اما نحوه پاسخگویی شبکه اجتماعی به آن متفاوت است و کاربر پشت دیوار شیشه‌ای رایانه یا دستگاه موبایلی سعی می‌کند اطلاعات و تصاویری از خود ارایه دهد که مطمئن است بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند. بسیاری از آتلیه‌های عکاسی این روزها تصاویر مخصوص فیس‌بوک را از افراد می‌گیرند، مشترکان بخشی از اطلاعات شخصی که بیشتر می‌پسندند را با دیگران به‌اشتراک می‌گذارند، بخشی از دنیای واقعی که از آن احساس رضایت بیشتری وجود دارد به‌صورت گزینشی اعلام می‌شود، مطالبی به‌اشتراک گذاشته می‌شود که در سطح قابل قبولی باشد و به‌طور کلی، آنچه در شبکه اجتماعی به نمایش درمی‌آید با خود واقعی افراد فاصله دارد.
این اتفاق به گفته کارشناسان زمینه‌های لازم برای کاهش اعتماد به نفس افراد را باعث می‌شود تا در نهایت آنها از نمایش واقعیت‌ها در هراس باشند و فقط بخشی از شخصیت خود را که مطمئن هستند مورد تایید بقیه قرار می‌گیرد ارایه دهند.
در یک تعریف کلی، فیس‌بوک ارتباط ما با تمام انسان‌های کره زمین را برقرار می‌کند، این احساس را برای همه مردم به وجود می‌آورد که با دورترین دوستان خود هم در ارتباط هستند، آخرین اخبار و اطلاعات را به‌صورت لحظه به لحظه ارایه می‌دهد و یک سیستم جامع با همه نیازهای ارتباطی را در اختیار ما می‌گذارد. اما باید توجه داشت که این شبکه اجتماعی با همان ابزارهای ساده خود به‌صورت ناخودآگاه تاثیرات نه‌چندان مناسبی برجا می‌گذارد و می‌تواند زمینه کاهش اعتماد به‌نفس را هم به‌وجود آورد.(منبع:عصرارتباط)
- ۹۳/۱۰/۱۶