ایرانی‌ها و کابوس مسدودسازی رمزارز
علی شمیرانی - آمریکا و متحدانش در حال گسترش دامنه تحریم به حوزه‌های غیرسنتی مانند رمزارزها هستند. نفت، به رغم اهمیت، چند دهه است که در مرکز تحریم ایران بوده، اما اکنون رمزارز به عنوان یک جایگزین بالقوه برای انتقال ارزش و درآمد ناشی از نفت، مورد هراس و تمرکز بیشتر قرار گرفته است.
تحریم‌های اخیر آمریکا علیه شبکه‌هایی که از فروش نفت ایران رمزارز خریداری کرده‌اند، نشان می‌دهد این نگرانی جدی است و دامنه آن می‌تواند همه ایرانی‌های دارنده رمزارز را شامل شود.
سه سال قبل بود که صرافی بزرگ و بین‌المللی بایننس به پردازش 8 میلیارد دلار تراکنش مالی ایرانیان متهم و مورد جریمه و مالک آن نیز مدتی از سوی آمریکا به گذراندن حبس محکوم شد. اگرچه پیشتر هم نمونه‌های کوچک و بزرگ زیادی از برچسب‌زنی رمزارز ایرانی‌ها و توقیف مشاهده شده بود.
اما در ماه‌های اخیر، مجموعه‌ای از تحولات جدید در زمینه رمزارزها و مبادلات دیجیتال ایران در پی منازعات منطقه‌ای، تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی در حال شکل‌گیری و وقوع است. این در حالیست که از یک‌سو، دولت آمریکا و متحدانش با تحریم‌های جدید و توقیف کیف‌پول‌ها و شرکت‌های میانجی دور جدیدی از فشار علیه کانال‌های مالی ایران را (به ویژه آنهایی که از طریق رمزارز عمل می‌کنند) آغاز کرده‌اند. از سوی دیگر، کاربران ایرانی با چالش‌هایی نظیر هک صرافی‌ها، قطع اینترنت و محدودیت یا ممنوعیت استفاده از وی‌پی‌ان‌ها در حال خروج رمزارزهای خود از داخل به خارج از کشور هستند. لذا در چنین شرایطی پرسش اصلی این است: آیا راه و روشی برای گریز از تحریم و حفظ رمزارزهای ایرانیان وجود دارد؟
- سابقه توقیف و مسدودسازی رمزارز ایرانی‌ها
اما ابتدا باید مروری به سابقه توقیف و مسدودسازی رمزارز ایرانی‌ها از گذشته تا تشدید حلقه فشار تحریم‌های اخیر از سوی آمریکا و متحدانش داشت.
- اقدامات اخیر اوفک
در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۵، وزارت خزانه‌داری امریکا «OFAC» تعدادی از افراد حقیقی و حقوقی در ایران، هنگ‌کنگ و امارات متحده عربی را تحریم کرد. این شبکه متهم است که بیش از ۱۰۰ میلیون دلار رمزارز مربوط به فروش نفت ایران را در فاصله سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۵ انتقال داده است. در راستای این اقدام، کیف‌پول‌ها و شرکت‌هایی شناسایی و نامشان منتشر شد که در تسهیل جریان رمزارز به سمت ایران نقش داشته‌اند.
- دستگیری یا توقیف کیف‌پول‌ها توسط اسرائیل
اخیراً، اسرائیل با انتشار دستور توقیف ۱۸۷ کیف‌پول رمزارزی که ادعا می‌شود مرتبط با ایران هستند تا 1.5 میلیارد دلار گردش داشته‌اند، وارد عمل شده است. این کیف‌پول‌ها مجموعاً USDT دریافت کرده‌اند و برخی از آنها توسط شرکت‌هایی مانند Tether مسدود شده‌اند.
- پرونده‌های پیشین در صرافی‌های بین‌المللی
مثلاً صرافی Kraken در سال ۲۰۲۲ برای نقض مقررات تحریمی علیه ایران و عدم کنترل مناسب بر کاربران دارای آدرس در ایران محکوم شد.
پرونده Bittrex نیز شامل توقیف یا مسدودسازی حساب‌های کاربران ایرانی بوده است و دادگاه ایالات متحده قانونی بودن مجازات‌ها را تأیید کرده است.
همچنین سه سال قبل بود که صرافی بزرگ و بین‌المللی بایننس به پردازش 8 میلیارد دلار تراکنش مالی ایرانیان متهم و مورد جریمه و مدتی حبس از سوی آمریکا قرار گرفت.
- عوامل خروج دارایی‌های دیجیتال از ایران
اما دور جدید عملیات شناسایی و مسدودسازی رمزارزهای مرتبط با ایران در حالی آغاز شده است که اخیرا از داخل کشور نیز فرایند خروج دارایی‌های دیجیتال ایرانی‌ها به خارج از کشور رو به افزایش است که این موضوع دلایل خاص خود را دارد.
در جریان حمله اسراییل به ایران، صرافی رمزارزی نوبیتکس، بزرگ‌ترین صرافی ایران، از سوی هکرهای وابسته به اسراییل مورد حمله سایبری قرار گرفت که طی آن حدود ۹۰ میلیون دلار دارایی رمزارزی از کیف پولِ فعال (hot wallets) سرقت شد.
از سوی دیگر هم‌زمان با تشدید تنش‌ها بین ایران و اسرائیل، دسترسی به اینترنت بین‌المللی در ایران قطع یا به شدت محدود شد و امکان دسترسی به رمزارزها با مشکل مواجه شد.
همچنین نظر به باقی ماندن تنش‌ها و روشن نبودن سرنوشت دسترسی به اینترنت و سیاست‌های تشدید فیلترینگ، برخی از کاربران کماکان به دنبال خارج کردن رمزارزهای خود از ایران هستند. این موضوع در شماره قبلی هفته نامه عصر ارتباط با تیتر «خروج رمزارز ایرانی‌ها به سمت صرافی‌های خارجی» بررسی شد. (مراجعه شود به: asreertebat.com/the-exit-of-iranian-cryptocurrencies-towards-foreign-exchanges)
- مکانیسم‌های تحریم رمزارزی و توقیف اموال
اما برای درک دقیق‌تر اینکه چگونه دارایی‌های رمزارزی ایرانیان ممکن است توقیف شوند یا تحت تأثیر قرار گیرند، باید به سازوکارهای حقوقی و فنی توجه شود:
- تحریم‌های OFAC و قوانین آمریکا
دولت آمریکا از طریق دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (OFAC) تحریم‌هایی بر افراد و شرکت‌ها اعمال می‌کند؛ چه اشخاص حقوقی، چه کیف‌پول‌ها و شرکت‌های میانجی. آماده است کیف‌پول‌هایی که به نهادهای تحت تحریم مرتبط‌اند را مسدود کند. این تحریم‌ها معمولاً شامل ممنوعیت دسترسی به دارایی‌هایی است که در قلمرو قانونی آمریکا قرار دارند یا توسط سیستم مالی جهانی مرتبط با آمریکاست.
- تجزیه و تحلیل بلاک‌چین و رهگیری تراکنش‌ها
بلاک‌چین‌ها، به رغم ویژگی‌های غیرمتمرکز و شفافیتی که دارند، امکان رهگیری تراکنش‌ها را می‌دهند. شرکت‌های تحلیلی(مثل Elliptic و Chainalysis) می‌توانند ارتباط بین کیف‌پول‌ها، شرکت‌های واسط، و فعالیت‌های مشکوک را کشف و به نهادهای نظارتی گزارش دهند. (مشروح این موضوع را در صفحه 4 این شماره بخوانید.)
- مسدودسازی کیف‌پول‌ها و آدرس‌ها توسط صرافی‌ها
در بسیاری از موارد، کیف‌پول‌ها یا آدرس‌های رمزارزی معینی توسط نهادهای ارائه‌دهنده stablecoin یا پلتفرم‌های مبادله رمزارزی به دلیل ارتباط با نهادهای تحریمی مسدود یا «blacklist» می‌شوند.
- مقررات داخلی محدودکننده برای کاربران
در داخل ایران نیز فیلترینگ اینترنت، محدودیت استفاده از VPNها، مقررات نظارت بر مبادلات مالی دیجیتال و کنترل صرافی‌ها ممکن است ریسک‌های امنیتی و حقوقی کاربران عادی را افزایش دهد.
- آیا ایرانی‌ها روشی برای مصونیت دارند؟
با توجه به شواهد موجود، پاسخ این پرسش که « آیا ایرانی‌ها راهی برای فرار از تحریم‌ها و جلوگیری از توقیف دارایی دارند؟» پیچیده است؛ اگرچه به نظر می‌رسد برخی راه‌ها وجود دارد، اما هرکدام همراه با ریسک‌های قابل توجهی‌اند که در جدول به آن پرداخته شده است.
- آیا اصولا راه‌حلی کامل وجود دارد؟
با مرور راه‌های مذکور پرسش دیگر این است که اصولا آیا راه‌حل کاملی وجود دارد؟ پاسخ اما این است: خیر! هیچ راهی که کاملاً بدون ریسک باشد وجود ندارد. حتی اگر کاربری کلید خصوصی خود را کنترل کند و از صرافی‌ها دوری کند، ریسک‌هایی همچون حملات سایبری، اشتباه فنی، کلاهبرداری‌ها یا تحریم‌های ثانویه از سوی آمریکا و متحدان وجود دارد.
تحریم، توقیف و مسدودسازی همیشه به یک ابزار کامل قانونی تبدیل نشده‌اند، اما سابقه نشان می‌دهد که مقامات تحریمی و امنیتی با تکیه بر همکاری‌های بین‌المللی، شرکت‌های تحلیل بلاک‌چین و مقررات کنترل پولشویی، قادرند بخش مهمی از دارایی‌ها را تشخیص دهند و اقدامی بر آنها انجام دهند.
به هر ترتیب شواهد نشان می‌دهد:
- آمریکا و متحدانش در حال تبدیل رمزارز به یکی از ابزارهای اصلی برای اعمال فشار اقتصادی بر ایران هستند. تحریم‌ها در حال گسترش‌اند: از شرکت‌های واسطه، صرافی‌ها، کیف‌پول‌ها، گرفته تا آدرس‌های بلاک‌چینی خاص.
- کاربران ایرانی رمزارزها را به عنوان راهی برای تخفیف اثرات تحریم تجربه کرده‌اند؛ اما این راه‌ها بدون ریسک نیستند.
- تجربه هک صرافی‌های داخلی نیز نشان داد که این بخش از سرمایه‌ها هم از گزند حملات سیاسی-سایبری در امان نیستند.
- توصیه به کاربران ایرانی
اما با در نظر گرفتن آنچه گفته شد، کاربران ایرانی که از رمزارز استفاده می‌کنند می‌توانند با رعایت موارد زیر، احتمال مواجهه با توقیف، سرقت یا مسدودسازی دارایی را کاهش دهند:
- کنترل کلید خصوصی
دارایی‌های مهم را در کیف‌پول سخت‌افزاری (hardware wallet) یا کیف‌پول سرد (cold storage) نگهداری کنید؛ نه در کیف‌پول داغ (hot wallet) که متصل به اینترنت است.
- مبنا قراردادن صرافی‌های معتبر با سیاست‌های شفاف
اگر از صرافی خارجی استفاده می‌کنید، مطمئن شوید که آن صرافی سیاست واضحی درباره تحریم ایران دارد؛ شفافیت درباره کنترل KYC/AML آن را بررسی کنید.
- تنوع‌بخشی دارایی‌ها و مسیرها
از انتقال تمام دارایی به یک کیف‌پول یا صرافی اجتناب کنید؛ ترکیب کیف‌پول سرد، کیف‌پول نرم‌افزاری مستقل و صرافی‌هایی با ریسک کمتر ممکن است بهتر باشد.
- مستندسازی دقیق مالکیت
سوابق تراکنش‌ها، ایمیل، قراردادها یا هر مدرکی که نشان دهد دارایی به شما تعلق دارد را نگه دارید؛ در صورتی که نیاز به درگیری حقوقی یا رفع توقیف پیش آید، این مدارک حیاتی‌اند.
- آگاهی درباره ابزارهای دورزن و امنیت آنها
اگر باید از VPN یا ابزار مشابه استفاده کنید، فقط از خدمات معتبر با بازبینی امنیتی خوب بهره بگیرید؛ از اپلیکیشن‌های رایگان ناشناخته که ممکن است داده‌ها یا کلیدهای شخصی را در معرض خطر قرار دهند اجتناب کنید.
- پیگیری اخبار بین‌المللی و مقررات جدید
مقررات تحریم و سیاست‌های OFAC و اتحادیه اروپا و شرکت‌های بزرگ رمزارزی به سرعت تغییر می‌کنند. مطلع بودن به معنای امکان تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر در مورد انتقال دارایی یا سرمایه‌گذاری است.
- استفاده از خدمات مشاوره حقوقی
در صورت در اختیار داشتن سرمایه زیاد یا برنامه انتقال بین‌المللی دارایی، مشورت حقوقی با وکلای متخصص در تحریم و دارایی دیجیتال ضروری است.
- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
رمزارزها برای ایران هم فرصت بوده‌اند و هم چالش. اگرچه بخش‌هایی از تراکنش‌های ایرانی در رمزارزها موفق به دور زدن برخی تحریم‌ها شده‌اند، اما تحولات و تحرکات اخیر نشان می‌دهد که آمریکا و متحدانش ابزارهای فنی، حقوقی و تحلیلی‌شان را به گونه‌ای تطبیق داده‌اند که رمزارز را نه به عنوان راه فرار آسان، بلکه به یکی از خطوط نبرد در سیاست تحریمی تبدیل کرده‌اند.
بنابراین، انتقال ارزش از طریق رمزارز، اگر به درستی انجام شود، می‌تواند تا حدی امنیت سرمایه را افزایش دهد، ولی هرگز مصونیت کامل ایجاد نمی‌کند. لذا هوشیاری فنی و حقوقی، تنوع در روش‌ها و مسیرها و حفظ کنترل مستقیم بر دارایی‌ها، کلیدهای حیاتی در این محیط پرمخاطره است. (منبع:عصرارتباط)