ITanalyze

iranwsis - دکتر کاظم معتمد نژاداستاد دانشکدة علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی و عضو کمیسیون ملی تدارک مشارکت ایران در مرحلة دوم اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی است

مقدمه

ضرورت برگزاری « اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی»، نخستین بار در اجلاسیة « کنفرانس نمایندگان تام الاختیار دولت های عضو « اتحادیة بین المللی ارتباطات دور»، در سال 1998 در شهر مینیاپولیس ایالات متحدة آمریکا، بر مبنای پیشنهاد نمایندة دولت تونس، طی قطعنامة شمارة 73 این اجلاس مورد بررسی و تصویب قرار گرفت. شورای اداری اتحادیة مذکور نیز در اجلاسیة سال 2001 خود، با تأیید گزارش دبیرکل این اتحادیه راجع به لزوم تشکیل چنین اجلاسی از سران جهان، به موجب قطعنامة شمارة 179 این اجلاسیه، بر تصمیم یادشده، صحه گذاشت و مقرر داشت که اجلاس عالی موردنظر، در دو مرحله، در سال های 2003 و 2005 در ژنو و تونس، برگزار شود.

تصمیم اخیر شورای اداری « اتحادیة بین المللی ارتباطات دور» ، در 21 دسامبر 2001 در جریان پنجاه و ششمین اجلاسیة مجمع عمومی ملل متحد، با تصویب قطعنامه ای (قطعنامة شمارة 183-56) ، مورد تأیید واقع شد. به موجب این قطعنامه، مجمع عمومی ملل متحد، بر ضرورت برگزاری یک اجلاس عالی جهانی دو مرحله ای در زمینة جامعة اطلاعاتی، زیرنظر دبیرکل سازمان ملل متحد و با همکاری مدیریتی و اجرایی اتحادیة بین المللی یادشده، تأکید گذاشت و دربارة آثار و نتایج آن، ابراز خرسندی و مسرت نمود. در این قطعنامنه، مجمع عمومی ملل متحد توصیه کرد که تدارک این اجلاس عالی به یک کمیتة تدارک بین الدول سپرده شود و مأموریت های مربوط به تعیین دستورکار و چگونگی مشارکت نمایندگان دولت ها و سایر دست اندرکاران آن (نمایندگان بخش خصوصی و جامعة مدنی) و همچنین تهیه و تنظیم متن های پیش نویس های « اعلامیة اصول» و « برنامة عمل» مورد نظر برای تصویب اجلاس عالی، به کمیتة مذکور واگذار گردد.

مجمع عمومی ملل متحد در دسامبر 2002 در جریان پنجاه و هفتمین اجلاسیة خود قطعنامة دیگری (قطعنامة 239-57) در حمایت از برگزاری اجلاس عالی سران دربارة جامعة اطلاعاتی به تصویب رساند و ضمن آن، از رهبران تمام کشورهای جهان تقاضا کرد که در نخستین مرحلة این اجلاس در روزهای 10 تا 12 دسامبر 2003 در ژنو حضوریابند. مجمع عمومی مذکور در جریان برگزاری پنجاه و نهمین اجلاسیة آن در پائیز 2004، هم به موجب یک قطعنامة دیگر (قطعنامة شمارة 220-59)، متن های « اعلامیة اصول» و « برنامة عمل» مصوب نخستین مرحلة اجلاس عالی ژنو را مورد تصویب قرارداد و ضمن این قطعنامه از تصمیم اجلاس یادشده برای تشکیل «کار گروه راهبری اینترنت» و « گروه مطالعاتی و عملیاتی مکانیسم های مالی» کمک به تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات در خدمت توسعه، استقبال کرد.

برای اطلاع بیشتر خوانندگان از محتوای تصمیمات نهایی نخستین مرحلة «اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی»، در متن پیوست این گزارش، خلاصه ای از رئوس مطالب و مندرجات « اعلامیة اصول» و « برنامة عمل» مصوب 12 دسامبر 2003 این اجلاس عالی، ارائه شده است. در مورد چگونگی تدارک مقدمات اجلا س مذکور و روند برگزاری آن نیز می توان به مآخذ فارسی معرفی شده در آغاز فهرست مآخذ مندرج در پایان گزارش مراجعه کرد.(1)
1- نشست های عمومی و جلسه های فرعی دومین گردهمایی کمیتة تدارک اجلاس عالی تونس

در «دومین گردهمایی کمیتة تدارک مرحلة دوم اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی» (تونس: 16 تا 18 دسامبر 2005 – 25 تا 27 آ بان 1384) [Second Meeting of the Prepatory Committee for the Second Phase of the World Summit on the Information Society - WSIS]، که از 17 تا 25 فوریة 2005 (29 بهمن تا 7 اسفند 1383)، در دفتر اروپایی ملل متحد در ژنو (کاخ ملت ها و مقر سابق جامعة ملل) با حضور بیش از دو هزار نفر اعضای هیأت‌های نمایندگی دولت‌های حدود 150 کشور جهان، نمایندگان جامعة مدنی و نمایندگان بخش خصوصی این کشورها و نمایندگان سازمان های بین الدول وابسته و غیروابسته به ملل متحد تشکیل شد،تصمیمات مهمی دربارة چگونگی برگزاری و دستور کار این اجلاس در پائیز آینده در تونس، اتخاذ گردیدند. نخستین گردهمایی کمیتة تدارک اجلاس عالی مذکور،‌هشت ماه پیش از گردهمایی اخیر، در روزهای 24 تا 26 ژوئن 2004 (4 تا 6 تیر 1383) در شهر حمامه در تونس برگزار شده بود.

در طول هفت روز کار رسمی دومین گردهمایی کمیتة یاد شده (روزهای پنجشنبه و جمعه 17 و 18 فوریه و روزهای دوشنبه تا جمعه 21 تا 25 فوریه 2005) ، - که هر روز در دونوبت، از ساعت 10 تا 13 و از ساعت 15 تا 18 صورت می گرفت - مطابق برنامة مورد پیش بینی آن‌،گزارش‌های متعددی مطرح گردیدند، مباحثه ها و تبادل نظرهای مختلفی صورت گرفتند و متن‌های آن‌ها در اختیار شرکت کنندگان گذاشته شدند.

این گردهمایی در جریان فعالیت هفت روزة خود، پنج نشست عمومی و چهارده نشست جانبی (در کمیتة فرعی گردهمایی مذکور) تشکیل داد . در مراسم افتتاح گردهمایی، (منتصر کوئیلی - Montasser Quaili) ، وزیر تکنولوژی‌های ارتباطی تونس «موریتز لوئینبرگر»( Moritz Leuenberger) ، معاون رئیس جمهور کنفدراسیون سوئیس و سرپرست وزارت محیط زیست، حمل و نقل، انرژی و ارتباطات این کشور و «یوشیو او تسومی» (Yoshio Utsumi) ، دبیر کل «اتحادیة بین المللی ارتباطات دور » سخنرانی کردند.
الف- نشست‌های عمومی

نخستین نشست عمومی شرکت کنندگان گردهمایی، به دنبال مراسم افتتاح آن، به وسیلة «جانیس کارکلینس»(Janis Karklins) ، سفیر جمهوری لتونی در دفتر اروپایی ملل متحد در ژنو، که در نخستین گردهمایی کمیتة تدارک دومین اجلاس در ماه ژوئن 2005 در تونس، به ریاست دومین گردهمایی این کمیته انتخاب شده بود، گشایش یافت. در این نشست، خانم « ایلیانادی ژیووان»( Ileana di Giovan) ، سفیر جمهوری آرژانتین در دفتر اروپایی ملل متحد در ژنو، به عنوان رئیس کمیتة فرعی گردهمایی و «جرج پاپا داتوس»(George Papadatos) نمایندة دولت یونان، به عنوان گزارشگر گردهمایی، انتخاب شدند. در نشست مذکور، دبیر کل «اتحادیة بین المللی ارتباطات دور » گزارشی راجع به فعالیت های این اتحادیه و سایر نهادهای وابسته به ملل متحد، در مورد چگونگی تهیة مقدمات برگزاری دومین گردهمایی کمیتة تدارک دومین مرحلة اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی، عرضه کرد و از فعالیت های مربوط به آن، ابراز خشنودی نمود. وی مخصوصاً یاد آور شد که تعدادی از تعهدهای پرداخت کمک مالی کشورهای عضو سازمان ملل متحد برای هزینه های تدارک اجلاس عالی تونس، تأیید و تأمین گردیده‌اند. به طوری که تا کنون مبلغ دو میلیون و هفتصد هزار فرانک سویس، معادل 55 درصد کل مبلغ مورد پیش بینی (5 میلیون فرانک سویس) برای هزینه های یاد شده، در اختیار کمیتة تدارک قرار گرفته است و پرداخت بقیة کمک های مورد تعهد نیز ادامه دارد.

در نشست‌های عمومی دومین گردهمایی کمیتة تدارک دومین مرحلة اجلاس عالی سران در تونس، چند گزارش عرضه گردیدند.

یکی از گزارش های مهم، گزارش «گروه دوستان رئیس»* (Group of the Friends of the Chair - GFC) و به عبارت دیگر، گروه مشاوران رئیس کمیتة مذکور برای تهیه و تدوین سند نهایی اجلاس یاد شده بود که به وسیلة خود او به حضار ارائه گردید. وی در سخنان خویش، چگونگی برگزاری چهار نشست ویژه از سوی اعضای این گروه در طول ماه‌های سپتامبر، اکتبر و دسامبر 2004 و ژانویة 2005 برای تدارک طرح «متن مقدمة سیاسی » (Polilical Chapeau) سند نهایی مورد نظر جهت تصویب در دومین اجلاس سران جهان درباة جامعة اطلاعاتی و همچنین طرح «قسمت عملیاتی »( Operational Part) این سند را نیز تشریح کرد. کمیتة تدارک، با سپاس از کوشش‌های «گروه دوستان رئیس » برای آماده ساختن این دو متن، بررسی آن‌ها را در دستور کار گردهمایی گذاشت و تصمیم گرفت متن‌های مذکور را در نشست‌های عمومی و جلسات کمیتة فرعی دومین گردهمایی کمیتة تدارک، به طور دقیق مورد ارزیابی قرار دهد.

- گزارش «گروه مطالعاتی و عملیاتی مکانیسم‌های مالی » (Task Force on Finacial Mechanisms - TFFM) ، هم گزارش مهم دیگری بود که در دومین نشست عمومی گردهمایی، از سوی «شوجی نیشوموتو» (Shoji Nishimoto) ، معاون مدیر و رئیس دفتر سیاست‌های توسعه‌ای «برنامة ملل متحد برای توسعه » ارائه گردید. این گزارش، به تقاضای نخستین« اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی» (ژنو 10 تا 12 دسامبر 2003) و زیر نظر« کوفی انان »، دبیر کل سازمان ملل متحد و با کمک و همکاری «برنامة ملل متحد برای توسعة» تهیه و تدوین شده است و هدف آن مشخص ساختن امکان انطباق مکانیسم‌های کنونی تأمین مالی کمک های مورد لزوم برای تدارک تکنولوژی‌های اطلاعات و ارتباطات در خدمت توسعه و یافتن مکانیسم های تأمین مالی جدید مکمل آن هاست.

- گزارش دیگر، گزارش مقدماتی”کار گروه مربوط به راهبری اینترنت» (Working Group on Internet Governance - WGIC) بود که در سومین نشست عمومی دومین گردهمایی کمیتة تدارک اجلاس سران جهانی دربارة جامعة اطلاعاتی در تونس، به نمایندگی از طرف «نیتین دسای»، رئیس این گروه، عرضه گردید. گزارش نهایی این کارگروه، قرار است تا ماه ژوئیة 2005 آماده شود و به سومین گردهمایی تهیة تدارک اجلاس عالی تونس، در ماه سپتامبر آینده ارائه گردد.

- گزارش‌هایی نیز راجع به برگزاری کنفرانس‌های منطقه‌ای و زیر منطقه ای و همایش ها و گردهمایی های موضوعی مورد نظر برای تدارک دومین مرحلة اجلاس سران جهان دربارة جامعة اطلاعاتی، در چهارمین نشست عمومی دومین گردهمایی کمیتة تدارک این اجلاس، مطرح شدند. کنفرانس‌های منطقه‌ای و زیر منطقه ای معرفی شده، موارد زیر را در بر می‌گیرند:

- کنفرانس منطقه‌ای آسیای غربی دربارة جامعة اطلاعاتی، که در روزهای 22 و 23 نوامبر 2004، با مشارکت کشورهای عربی این منطقه و با همکاری کمیسیون اقتصادی و اجتماعی ملل متحد برای آسیای غربی، در دمشق، مرکز سوریه برگزار شد.

- کنفرانس منطقه‌ای آفریقا در مورد جامعة اطلاعاتی‌،‌که در روزهای 2 تا 4 فوریة 2005، با کمک «کمیسیون اقتصادی آفریقا»، در شهر آکرا،‌مرکز جمهوری آفریقایی غنا، تشکیل گردید.

- دومین کنفرانس زیر منطقه‌ای روسیه و آسیای مرکزی دربارة جامعة اطلاعاتی،‌که در روزهای 16 تا 18 نوامبر 2004 در بیشکک، مرکز جمهوری قرقیزستان، برگزار شد . این کنفرانس با همکاری‌های کمیسیون‌های اقتصادی و اجتماعی ملل متحد در اروپا و آسیا و اقیانوسیه، «برنامة ملل متحد برای توسعه » و «گروه مطالعاتی ملل متحد درباره تکنولوژی‌های اطلاعات و ارتباطات»، ترتیب یافته بود.

گردهمایی‌های موضوعی مورد گزارش، چنین معرفی شدند:

- گردهمایی مربوط به پیام های ناخواستة اینترنتی(WSIS Thematic Meeting on Spam) ، که در روزهای 7 تا 9 ژوئیة 2004، از سوی «اتحادیة بین المللی ارتباطات دور»، در ژنو تشکیل گردید.

- گردهمایی راجع به تکنولوژی‌های اطلاعات و حقوق (Meeting on Information Technologies and law) ، که با همکاری دولت جمهوری بلاروس، یونسکو، سازمان ملل متحد و «برنامة ملل متحد برای توسعه»، در روزهای 28 و 29 اکتبر 2004، در شهر مینسک، مرکز جمهوری مذکور برگزار شد.

- همایش مربوط به نقش و جایگاه رسانه ها در جامعة اطلاعاتی در آفریقا و کشورهای عربی (Meeting on Role and Place of Media in the Information Society in Africa and Arab States) ، که با همکاری دولت پادشاهی مغرب (مراکش) و سازمان جهانی کرسی های دانشگاهی علوم ارتباطات یونسکو، در روزهای 22 تا 24 نوامبر 2004 در شهر مراکش تشکیل گردید.

- گردهمایی «کمیتة داده‌های علوم و تکنولوژی شورای بین المللی علوم» (WSIS Session - Committee on Data for Science and Technology) ، راجع به اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی، که در روز 10 نوامبر 2004، از سوی این کمیته در برلن، مرکز جمهوری فدرال آلمان برگزار شد.

- کنفرانس جهانی تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات، در مورد«شکاف دیجیتال و اقتصاد مصرفی: مسائل و راه‌حل‌ها»( Global ICT Conference 2004: Digital Divide and Knowledge Economy: Problems and Solutions) ، که با همکاری دولت جمهوری آذربایجان و «برنامة ملل متحد برای توسعه» در روزهای 25 تا 28 نوامبر 2004 در باکو تشکیل گردید.

- گردهمایی مربوط به «تاثیرات اقتصادی و اجتماعی تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات» (Economic and Social Implications of ICT)،که با همکاری «سازمان همکاری و توسعة اقتصادی» و «کنفرانس ملل متحد در مورد تجارت و توسعه»، در روزهای 17 تا 19 ژانویة 2005، به کوشش دولت گواتمالا» در شهر آنتیگا برگزار شد.

- گردهمایی راجع به «کاربردهای تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات برای کاهش خطرات و آسیب های سوانح طبیعی»( ICT Applications in Natural Disaster Reduction)،که در روز 21 ژانویة 2005، با همکاری «سازمان جهانی هواشناسی» و دولت ژاپن در شهر «کوبه» این کشور، برگزار شد.

- «کنفرانس بین المللی آزادی بیان در فضای سایبر»( International Conference on Freedom of Expression)، که از سوی یونسکو، در روزهای 3 و 4 فوریة 2005 در مقر این سازمان در پاریس تشکیل گردید.

- همایش «سنجش جامعة اطلاعاتی»(Measuring the Information society)، که در روزهای 7 تا 9 فوریة 2005 با همکاری «کنفرانس ملل متحد در مورد تجارت و توسعه»،«سازمان همکاری و توسعة اقتصادی»، «اتحادیة بین المللی ارتباطات دور»، کمیسیون های اقتصادی و اجتماعی منطقه‌ای ملل متحد، بانک جهانی، «گروه مطالعاتی ملل متحد دربارة تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات» و دولت فنلاند در ژنو برگزار شد.

- «مجمع مباحثه در مورد تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات در سال 2004 و کسب و کار الکترونی برای آمریکای جنوبی» (ICT’s 2004 e-Business Forum for South America)، که در ماه نوامبر 2004، از سوی دولت برزیل در شهر سائوپولوی این کشور، تشکیل گردید.(2)
ب- جلسات کمیتة فرعی

«کمیتة فرعی» دومین گردهمایی کمیتة تدارک مرحلة دوم اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی، که در نخستین روز فعالیت این کمیته، به ریاست خانم «ایلیانادی ژیووان» تشکیل شد، در روزهای 18 تا 25 فوریة، چندین نشست برگزار کرد و طی آن‌ها پیش‌نویس‌های سند نهایی مورد نظر برای ارائه و تصویب در اجلاس عالی تونس را -که از سوی «گروه دوستان رئیس» تهیه و تدوین شده بود – به بحث و بررسی گذاشت.

در اولین روز برگزاری «کمیتة فرعی »، فصل دوم قسمت عملیاتی این سند، شامل «مکانیسم‌های مالی»،‌که در آخرین روزهای پیش از تشکیل دومین گردهمایی کمیتة تدارک اجلاس و به دنبال برگزاری کنفرانس منطقه ای جامعة اطلاعاتی در آفریقا (2 تا 4 فوریة 2005)، به وسیلة «گروه دوستان رئیس» بازبینی گردیده بود، مورد بررسی مقدماتی قرار گرفت.

بر اساس پیشنهادهایی، که در جریان مباحثه‌های این نشست و نشست‌های دو روز بعد کمیتة فرعی، از سوی نمایندگان دولت‌ها و نمایندگان سایر دست اندرکاران اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی، راجع به محتوای مطالب این فصل مطرح گردیدند، تغییراتی در متن آن پدید آمدند و به دنبال این تغییرات، اعضای «گروه دوستان رئیس » با همکاری دبیرخانة اجرایی کمیتة تدارک، متن تجدید نظر شده‌ای حاوی مجموعة پیشنهادهای مطرح شده آماده کردند و برای طرح و بررسی مجدد آن در نشست‌های بعدی «کمیتة فرعی »، به رئیس این کمیتة تسلیم نمودند.

کمیتة فرعی در روز 21 فوریه، بررسی مقدماتی فصل یکم قسمت عملیاتی متن مورد نظر را که به «مکانیسم‌های اجرایی » (Implemenation Mechanisms) اختصاص یافته بود، نیز به پایان رساند و متن جدیدی شامل مجموعة پیشنهادهای اجلاس مربوط به آن را در اختیار شرکت کنندگان در این کمیته قرار داد.

در نشست روز 23 فوریة «کمیتة فرعی»، که به ریاست «جانیس کارکلینس» تشکیل گردید، بررسی اولیة مقدمة سیاسی و همچنین فصل چهارم قسمت عملیاتی سند نهایی مورد نظر برای ارائه به اجلاس جهانی سران در تونس، صورت پذیرفت و تصمیم گرفته شد که متن های اصلاحی آن‌ها حاوی پیشنهادهای نمایندگان شرکت کننده در این نشست، به نشست عمومی کمیته عرضه گردند . در همین نشست، چهار کار گروه به سرپرستی نمایندگان کشورهای «السالوادور»، «آفریقای جنوبی » و «بارابادوس» (مسئول سرپرستی دوکار گروه)، مأموریت یافتند که بندهای 18، 23، 14 و 21 و زیر بند الف بند 26 فصل دوم قسمت عملیاتی سند نهایی را به طور دقیق بازبینی کنند و پیشنهادهای اصلاحی مربوط به آن ها را به رئیس کمیتة فرعی عرضه نمایند.

رئیس کمیتة فرعی در روز 24 فوریه، بر اساس بررسی‌ها و پیشنهادهای چهار گروه مذکور، متن جدیدی از فصل دوم قسمت عملیاتی سند نهایی مورد نظر، به نمایندگان شرکت کننده در نشست‌های آن ارائه داد و بر مبنای مباحثه ها و تبادل نظرهای مربوط به آن‌ها، در روز 25 فوریه، متن نهایی این فصل مورد توافق نمایندگان قرار گرفت . در عین حال، تصمیم گرفته شد که تا زمان تشکیل سومین گردهمایی کمیتة تدارک مرحلة دوم اجلاس جهانی دربارة جامعة اطلاعاتی در ماه سپتامبر 2005، سندهای این فصل، غیر قطعی و قابل تجدید نظر باقی بمانند و تنها در برابر بخش‌هایی از متن که در کمیتة فرعی نسبت به آن‌ها، اجماع حاصل شده است،‌کلمة «مورد توافق »، گذاشته شود . بر این اساس، در همان روز، متن نهایی تدوین شده در کمیتة فرعی، در آخرین نشست عمومی دومین گردهمایی کمیتة تدارک اجلاس عالی تونس مطرح گردید و تصمیم گرفته شد برای عرضة آن به سومین گردهمایی کمیتة مذکور در سپتامبر 2005، کوشش های بیشتری صورت گیرند و پیشنهادهای جدید دولت‌ها و سایر دست اندرکاران اجلاس سران جهان در تونس راجع به آن، مورد توجه واقع شوند. (3)

ادامه