ایران و دومین گردهمایی کمیتة تدارک مرحلة دوم اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی (3)
شارکت هیأت نمایندگی ایران در دومین گردهماییی کمیتة تدارک دومین مرحلة « اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی»، به ویژه فرصت مناسبی فراهم ساخت تا اقدام هایی که به کوشش شورای عالی اطلاع رسانی و همکاری وزارت امور خارجه برای برگزاری دومین کنفرانس منطقه ای کشورهای آسیایی و اقیانوسیه به منظور تدارک اجلاس عالی جهانی پائیز آینده، در تهران آغاز شده بودند، از نزدیک و از طریق مذاکرة مستقیم با مقامات و مسئولان « اتحادیة بین المللی ارتباطات دور» و مخصوصاً گفت و گوی حضوری با مدیر « کمیسیون اقتصادی و اجتماعی ملل متحد در آسیا و اقیانوسیه»، که مسئولیت تشکیل این کنفرانس را به عهده دارد و در زمان برگزاری گردهمایی اخیر در ژنو به سرمی برد، ادامه پیدا کنند و به حصول توافق منتهی گردند.
به این ترتیب، ایران در زمان برگزاری این گردهمایی، موفقیت بین المللی بسیار مهمی کسب کرد و توانست امتیاز مدیریت کنفرانس منطقه ای پراهمیتی را که در زمان تدارک مرحلة اول برگزاری اجلاس جهانی سران (ژنو – دسامبر 2003) با حضور وزرای ارتباطات بیش از 50 کشور در توکیو پایتخت ژاپن تشکیل شده بود، به دست آورد و این کنفرانس را در مرحلة دوم برگزاری آن (تونس – نوامبر 2005)، در روزهای 31 مه تا 2 ژوئن 2005 (10 تا 12 خرداد 1384) در تهران میزبانی کند.
برگزاری کنفرانس منطقه ای آسیا و اقیانوسیه برای تدارک دومین مرحلة « اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی» فرصت مناسبی خواهد بود که موضوع « مکانیسم های تأمین مالی تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات در خدمت توسعه»، در کنار موضوع « راهبری اینترنت»، با کوشش های ویژة ایران، مورد بررسی و ارزیابی دقیق واقع شود و جمع بندی آن ها در اعلامیة نهایی این کنفرانس، که با عنوان «اعلامیة تهران» انتشار خواهد یافت و همچنین در « برنامة عمل» آن، که با تمرکز بر هدف « تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات برای توسعه: دیدگاه های آسیایی» تدوین و منتشر خواهد شد، انعکاس یابد و به اجلاس جهانی سران در تونس ارائه گردد.
پیوست
رئوس کلی « اعلامیة اصول» و « برنامة عمل»
مصوب نخستین مرحلة « اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی»
ژنو: 10 تا 12 دسامبر 2003.
درآخرین نشست عمومی نخستین «اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی»، که در روز 12 دسامبر 2003 در ژنو تشکیل شد، «اعلامیة اصول» و «برنامة عمل» این اجلاس، که متن‌های‌پیش‌نویس‌های آن ها در طول یک سال و نیم گذشته، چندین‌بار در گردهمایی‌های تدارکاتی این اجلاس عالی، مورد بررسی وارزیابی و بازنگری قرار گرفته بودند، به اتفاق آراء، به تصویب رسیدند. به این ترتیب، با توافق تمام کشورهای دنیا در زمینة چگونگی ایجاد و پیشرفت و گسترش جامعة اطلاعاتی در سطح‌های ملی و جهانی، گام بسیار بزرگی برای همکاری بین‌المللی دراستفاده از تکنولوژی‌های نوین اطلاعات و ارتباطات در راه توسعة تمام جوامع، برداشته شد.
با توجه به اهمیت خاص اصول اساسی مندرج در اعلامیة مذکور و کاربردهای اجرایی آن ها، به صورت مندرج در «برنامة‌عمل»، بررسی و ارزیابی محتواهای این دو سند جدید بین‌المللی، بسیار ضروری است و به همین جهت، رئوس کلی وخلاصه‌ای از مندرجات آن ها در این جا ارائه می‌شوند:
1. اعلامیةاصول
در بالای این اعلامیه، عنوان «ایجاد جامعة اطلاعاتی: یک چالش جهانی برای هزارة جدید»، گذاشته شده است و مطالب متن‌آن در سه بخش با زیرعنوان‌های خاص آن ها، از هم تفکیک گردیده‌اند.
بخش یکم اعلامیه، که با زیرعنوان «دیدگاه مشترک ما دربارة جامعة اطلاعاتی» به ارائة هدف‌های کلی موردنظر آن، اختصاص‌یافته است، دارای 18 بند است. در بند یک این اعلامیه چنین آمده است:
« ... ما نمایندگان خلق‌های جهان، که در روزهای 10 تا 12 دسامبر 2003، برای شرکت در نخستین مرحلة «اجلاس جهانی‌سران دربارة جامعة اطلاعاتی» گردهم آمده‌ایم، اراده و عزم مشترک خویش برای ایجاد جامعه‌ای با ابعاد انسانی، فراگیر واولویت‌دهندة توسعه، یک جامعة اطلاعاتی که در آن هر کس امکان تهیه، دریافت، کاربرد و تقسیم و اشتراک اطلاعات ومعرفت‌ها را دارا باشد، جامعه‌ای که در آن، افراد، جماعت‌ها و خلق‌ها بتوانند تمام توان بالقوة خود را در جهت پیشبرد توسعة‌پایدار و بهبود کیفیت زندگی خویش، مطابق با هدف‌ها و اصول منشور ملل متحد و همچنین احترام کامل به اعلامیه جهانی‌حقوق بشر و اجرای این اعلامیة، تحقق بخشند، اعلام می‌کنیم...»
در بند 2 اعلامیه، اهمیت استفاده از تکنولوژی‌های اطلاعات و ارتباطات برای پیشبرد هدف‌های توسعه‌ای مندرج در«اعلامیة هزاره» و کوشش در راه نیل به هدف‌های اعلامیة سران جهان در ژوهانسبورگ راجع به توسعة پایدار( مصوب سپتامبر 2002)، خاطرنشان گردیده است و بند 3 آن، به تأکید خاص بر همگانی بودن، غیرقابل تقسیم و تجزیه بودن، همبسته بودن و به‌هم مربوط بودن تمام حقوق بشر و تمام آزادی‌های بنیادی و از جمله، حق توسعه (مندرج در اعلامیة وین) و تأکید ویژه بردموکراسی، توسعة پایدار، احترام به حقوق بشر و آزادی‌های بنیادی و همچنین راهبری صحیح در تمام سطح‌ها، به عنوان‌اصول به هم پیوسته‌ای که هرکدام از آن ها باعث تقویت دیگری می‌شوند، اختصاص داده شده است. در بند 4 اعلامیه نیز بر حق‌آزادی عقیده و بیان، به ترتیب مندرج در مادة 19 اعلامیة جهانی حقوق بشر، به عنوان شالودة اصلی جامعة اطلاعاتی، تأکیدگردیده است. در این بند، همچنین خاطرنشان شده است که ارتباطات یک فرایند اجتماعی بنیادی، یک نیاز اصلی انسانی ومبنای هر سازمان اجتماعی است. ارتباطات، محور اساسی جامعة اطلاعاتی است و هر فرد در هر جای دنیا که باشد، باید امکان‌مشارکت در جامعة اطلاعاتی را دارا باشد و هیچ‌کس نباید از مزایای ناشی از این جامعه، محروم گردد.
در بند 5 اعلامیه، از محدودیت‌های مندرج در مادة 29 اعلامیه جهانی حقوق بشر در مورد حقوق و آزادی‌های فردی سخن‌گفته شده است و بر ضرورت اعمال این حقوق و آزادی‌ها براساس هدف‌ها و اصول منشور ملل متحد، در جهت کمک به‌استقرار یک جامعة اطلاعاتی احترام گذار به منزلت و حیثیت انسانی، تأکید گردیده است.
بند 6 اعلامیه، با تأکید بر وفاداری به روح کلی این اعلامیه، تعهد تصویب‌کنندگان آن، در دفاع از اصل برابری حاکمیت تمام‌کشورها را خاطرنشان ساخته است. در بند 7، به نقش علوم در توسعة جامعة اطلاعاتی، اشاره شده است و بند 8 اعلامیه،به‌اهمیت آموزش، دانش و اطلاعات و ارتباطات، به عنوان مبانی پیشرفت، اندیشة فعالیت و مدیریت اقتصادی و رفاه انسانی،توجه کرده است. در بند 9 اعلامیه هم بر ضرورت توجه به تکنولوژی‌های اطلاعات و ارتباطات به عنوان ابزار و نه به عنوان‌هدف، تاکید گردیده است و از نقش خاص آن ها در کمک به افزایش بهره‌وری، تسهیل رشد اقتصادی و اشتغال و بهبود کیفیت‌زندگی، یاد شده است. در این بند، به نقش مهم این تکنولوژی‌ها در کمک به گفت‌وگو در میان افراد، ملت‌ها و تمدن‌ها نیز اشاره‌گردیده است.
در بند 10 اعلامیه، مسألة شکاف دیجیتال بین کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته و در داخل تمام جوامع، مطرح شده‌است و ضرورت مقابله با این شکاف و تبدیل آن به یک فرصت دیجیتال، یادآوری گردیده است. بندهای 11، 12، 13، 14 و 15اعلامیه، به لزوم توجه خاص به جوانان، زنان، و برابری زن و مرد، گروه‌های اجتماعی محروم و به حاشیه رانده شده و مردم‌بومی، پرداخته‌اند. بندهای 16 و 17 اعلامیه، بر ضرورت توجه ویژه به نیازهای مردم کشورهای در حال توسعه، در حال گذار،کشورهای کوچک جزیره‌ای و جلب همکاری جهانی برای تامین منابع مالی مربوط به آن ها، تاکید کرده‌اند و بند 18 اعلامیه هم که‌آخرین بند بخش نخست آن است، ضرورت مغایرنشمردن مطالب مندرج در این اعلامیه با منشور ملل متحد و اعلامیة جهانی‌حقوق بشر و همچنین سایر ابزارهای بین‌المللی و نیز عدم مغایرت آن ها با قانون‌گذاری‌های ملی را خاطرنشان کرده است.
بخش دوم اعلامیه (شامل بندهای 19 تا 64)، که زیرعنوان «یک جامعة اطلاعاتی برای همه: اصول بنیادی»، برای آن در نظرگرفته شده است، دارای 11 مبحث به ترتیب زیر است:
1. نقش دولت‌ها و تمام طرف‌های دست‌اندرکار اجلاس عالی، در پیشبرد تکنولوژی‌های اطلاعات و ارتباطات برای توسعه
2. زیرساخت اطلاعات و ارتباطات، شالودة اصلی یک جامعة اطلاعاتی فراگیر
3. دسترسی به اطلاعات و معرفت‌ها
4. ایجاد و تقویت توانمندی‌ها
5. برقراری اعتماد و امنیت در کاربرد تکنولوژی‌های اطلاعات و ارتباطات
6. ایجاد یک محیط مساعد
7. کارکردهای تکنولوژی‌های اطلاعات و ارتباطات در تمام زمینه‌ها
8. گوناگونی فرهنگی و هویتی، گوناگونی زبانی و محتواهای محلی
9. رسانه‌ها
10. ابعاد اخلاقی جامعة اطلاعاتی
11. همکارهای بین‌المللی و منطقه‌ای
در بخش سوم اعلامیه (شامل بندهای 65 تا 67)، که با زیرعنوان «به سوی جامعة اطلاعاتی برای همه و مبتنی بر دانش مورداشتراک»، ارائه شده است، تعهد کشورهای تصویب‌کنندة اعلامیه، برای همکاری در مقابله با مسائل و چالش‌های جامعة‌اطلاعاتی و تحقق «برنامة عمل» مصوب اجلاس عالی سران، پی‌گیری و ارزیابی چگونگی اجرای این برنامة عمل و به ویژه،کوشش‌های مربوط به کاهش شکاف دیجیتال و کارآیی و ثمربخشی سرمایه‌گذاری‌های ضروری در این زمینه‌ها و اطمینان کامل‌آنان به پیشبرد جامعة اطلاعاتی، با کمک و همکاری تمام مردم جهان، گشودن راه ایجاد یک جامعة معرفتی واقعی، مورد تاکیدقرار گرفته‌اند.
2. برنامة عمل
«برنامة عمل» مصوب «اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی»، که مکمل «اعلامیة اصول» مورد تصویب این اجلاس‌و به بیان دیگر، رهنمود اجرای آن به‌شمار می‌رود، دارای شش بخش و 29 بند است. نخستین بخش این سند حقوقی‌بین‌المللی، به «مقدمه» (بندهای 1 تا 3) اختصاص یافته است. در بخش دوم آن، «هدف‌ها، نقطه‌نظرها و مقصدهای خاص‌طرف توجه» برنامة عمل (بندهای 4 تا 7) معرفی شده‌اند. بخش سوم این برنامه، به معرفی «خط مشی‌ها» (بندهای 8 تا26)، که موضوع‌های یازده‌گانة آن ها در متن «اعلامیة اصول» ارائه گردیده‌اند، پرداخته است. در بخش چهارم، «برنامة عمل»مصوب اجلاس جهانی سران، «دستورکار همبستگی دیجیتال»، به منظور معرفی اولویت‌ها و راهبردهای توسعه‌ای وتدارک و توسعة منابع مالی ضروری برای مقابله با شکاف دیجیتال، تشریح شده است. بخش پنجم «برنامة عمل»، که فقط یک‌بند (بند 28) را در برمی‌گیرد، چگونگی پی‌گیری و ارزیابی کمی و کیفی اجرای «برنامة عمل» و تحقق هدف‌ها، نقطه‌نظرها ومقصدهای موردنظر آن را مطرح کرده است. بخش ششم این برنامه، با عنوان «به سوی مرحلة دوم اجلاس جهانی سران دربارة‌جامعة اطلاعاتی در تونس» (بند 29) هم هدف‌های برگزاری دومین اجلاسیة این گردهمایی اطلاعاتی و ارتباطی بزرگ‌بین‌المللی (تونس: 16 تا 18 نوامبر 2005) در جهت تهیه و تدوین سندهای نهایی مناسب در زمینة ایجاد یک جامعة اطلاعاتی‌جهانی و ترمیم شکاف دیجیتال و تبدیل آن به فرصت‌های دیجیتال و همچنین پی‌گیری و ارزیابی چگونگی اجرای «برنامة‌عمل» مصوب اجلاس عالی ژنو در سطح‌های ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی را مورد توجه قرار داده است.
پی نویس‌ها
* «گروه دوستان رئیس»، در جریان برگزاری نخستین گردهمایی تهیه و تدارک مرحلة دوم اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی در ماه ژوئن 2005، به نمایندگی از سوی کشورهای مناطق جغرافیایی مختلف موردنظر سازمان ملل متحد، انتخاب شدند و نمایندة دولت جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان نمایندة یک کشور از گروه کشورهای آسیایی در آن مشارکت یافت. در میان اعضای منتخب از مناطق جغرافیایی مختلف جهان، نمایندگان دولت های روسیه، رومانی و لیتوانی از سوی گروه کشورهای اروپای شرقی، نمایندگان دولت های چین، ایران، هند، ژاپن، جمهوری کره و عربستان سعودی از طرف گروه کشورهای آسیایی، نمایندگان دولت های فرانسه، یونان، هلند، لوگزامبورگ، نروژ، اسپانیا و ایالات متحدة آمریکا از طرف کشورهای اروپای غربی و آمریکای شمالی، نمایندگان دولت های آرژانتین، باربادوس، برزیل، شیلی، کلمبیا، کوبا، جمهوری دومینیکن، السالوادور و مکزیک از سوی گروه کشورهای آمریکای لاتین و دریای کارائیب و نمایندگان دولت های الجزایر، مصر، سنگال، آفریقای جنوبی، کنیا و غنا از طرف گروه کشورهای آفریقایی برگزیده شدند. نمایندگان دولت های کانادا، نیکاراگوئه، پاکستان، صربستان و مونتنگرو و تونس نیز به عنوان هماهنگ کنندگان گروه های منطقه ای برای عضویت در گروه دوستان رئیس انتخاب گردیدند و دبیرکل های سازمان ملل متحد و « اتحادیة بین المللی ارتباطات دور» هم به مناسبت مقام آنان، به عضویت این گروه درآمدند.
** هیأت نمایندگی ایران در دومین گردهمایی کمیتة تدارک دومین مرحلة «اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی » (تونس:16 تا 18 نوامبر 2005)، به سرپرستی آقای مهندس نصراله جهانگرد، دبیر شورای عالی اطلاع رسانی و مشاور ویژة ریاست جمهوری در زمینة فناوری اطلاعات و ارتباطات و با مشارکت آقای دکتر حسین غریبی رئیس مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران، آقایان پیمان سعادت و جواد صفایی نمایندگان وزارت امور خارجه، آقای حسین ابراهیم ابادی مدیر مرکز پژوهش‌های ارتباطات ، وابسته به دانشگاه علامه طباطبایی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، آقای علی رضا کاشیان، همکار شورای عالی اطلاع رسانی و نگارندة گزارش، حضور یافته بود.
خانم ندا دهقانی خبرنگار روزنامة ایران، خانم شریف زاده خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)و آقای علی شمیرانی مدیر پایگاه خبری و اطلاعاتی الکترونی «ایتیران»و خبرنگار روزنامة ابرار اقتصادی، هیأت نمایندگی ایران را همراهی می‌کردند. آقای دکتر سهراب رزاقی عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و آقای محمود حاجیلی همکار سازمان ملی جوانان نیز به نمایندگی سازمان‌های جامعة مدنی ایران در این گردهمایی شرکت کرده بودند.
*** در جلسات شورای عالی اطلاع رسانی برای بررسی و ارزیابی متن پیش‌نویس سند نهایی مورد نظر جهت تصویب در اجلاس عالی تونس، آقایان مهندس نصراله جهانگرد، دکتر مهدی محسنیان راد، خانم دکتر مهدخت بروجردی، آقایان دکتر یونس شکرخواه، جواد صفایی، مهندس محمدحسن انتظاری، حسین ابراهیم ابادی، مهندس خسروسلجوقی، مهندس محسن پازری و نگارندة این گزارش، نقش فعال داشتند.
**** عضو ایرانی «کار گروه راهبری اینترنت»،آقای پیمان سعادت،دیپلمات پر تحرک هیأت نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در دفتر اروپایی ملل متحد در ژنو است. وی در سه سال گذشته در گردهمایی‌های جهانی و کنفرانس‌های منطقه‌ای تدارک نخستین مرحله و دومین مرحلة «اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی» در ژنو و توکیو و تونس، هیأت‌های نمایندگی ایران را همراهی کرده است و در این زمینه به پیشبرد هدف‌های ملی در صحنة بین‌المللی کمک‌های شایان توجهی نموده است. آقای جواد صفایی،دیپلمات پرتلاش دیگر وزارت امور خارجة ایران هم در فعالیت‌های مربوط به «کار گروه راهبری اینترنت» و دو گردهمایی اخیر کمیتة تدارک مرحلة دوم «اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی»، با آقای پیمان سعادت و اعضای دیگر دو هیأت نمایندگی ایران در گردهمایی‌های یاد شده در تونس و ژنو، همکاری‌های ارزنده‌ای داشته است.
***** متن این اطلاعیه، به کوشش آقای جواد صفایی و با کمک آقای پیمان سعادت و مشاوره با دو تن از سایر اعضای هیأت نمایندگی ایران، تهیه و تدوین شده بود.
مآخذ
1. در مورد مبانی نظری «جامعة اطلاعاتی » و چگونگی تهیة مقدمات تشکیل نخستین «اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی » و روند برگزاری این اجلاس به کتاب‌ها و گزارش‌های زیر مراجعه شود:
- کاظم معتمدنژاد. جامعة اطلاعاتی : اندیشه‌های بنیادی، دیدگاه‌های انتقادی و چشم‌اندازهای جهانی. تهران : انتشارات مرکز پژوهش‌های ارتباطات، وابسته به دانشگاه علامه طباطبایی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، 1384
- کاظم معتمد نژاد. اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی : ژنو 2003 – تونس 2005 . تهران: انتشارات مرکز پژوهش‌های ارتباطات، وابسته به دانشگاه علامه طباطبایی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، چاپ دوم، اسفند 1382
- کاظم معتمد نژاد. «از نظم نوین جهانی اطلاعات و ارتباطات تا جامعة اطلاعاتی جهانی : گزارشی از برگزاری نخستین اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی. ژنو، 10 تا 12 دسامبر 2003 – 19 تا 21 آذر 1382». تهران : مرکز پژوهش‌های ارتباطات، وابسته به دانشگاه علامه طباطبایی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، دی‌ماه 1382
نصر‌الله جهانگرد و همکاران. گزارش روند برگزاری اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی و مشارکت ایران ( ژنو 2003 ). تهران : انتشارات شورای عالی اطلاع‌رسانی، 1384
2. ”Final Report of the Preparatory Meeting (PrepCom – 2 of the Tunis Phase) World Summit on the Information Society “. Document WSIS-II/PC-2/DOC/12-E,25 February 2005
3. Chair of Subcommittee of PrePcom – 2:Report of the Work of the Sub-Committee”. Document: WSIS-II/PC-2/DOC/11E,25 February 2005
4. PrepCom2, Meeting Highlights, 17 February 2005:Tunis “Summit of Solutins” Takes Shape at Second Preparatory Meeting
5. Chair of the WSIS PrepCom-2, Sub-Committee Compilation of Comments on Political Chapeau”. Document WSIS – II/P C – 2/DT/4-E, 24 February 2005
6. ”Preleminary Report of the Working Group of the Internet Governance”. Document WSIS-II/PC-2/DOC/5-F,21 February 2005
7. The Comments of the Islamic Republic of Iran on the Prelemilnary Report of the Working Group of the Internet Governance (WGIG). Geneva, 24 February 2005
8. Ibid.
9. Chantal Peyer (ed). Who pays for the Information society? : challenges and issues on financing the information society. Lausanne: bread for all, 2005
- ۸۴/۰۲/۱۵