بستر نامناسب اینترنت و زیرساخت؛ چالش‌های اصلی آموزش مجازی دانشگاه‌ها
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان چهارمحال و بختیاری گفت: «چالش اصلی آموزش غیرحضوری در کشور دسترسی نداشتن بسیاری از دانشجویان به بستر اینترنت و یا مشکل در تهیه ملزومات آن است.»
حسین عقابی، استفاده از بستر آموزش مجازی و فراهم کردن زیرساخت آن در کشور از ملزومات پدافندی به حساب می‌آید و در شرایطی که نتوان به محیط فیزیکی آموزشی دسترسی پیدا کرد، می‌توان از این بستر به‌منظور انتقال دانش استفاده کرد. با توجه به افزایش پهنای باند ارتباطی اینترنت در سال‌های اخیر و حرکت صنعت الکترونیک به سمت آموزش غیرحضوری و مجازی، لزوم فراهم‌سازی زیرساخت این صنعت در دانشگاه‌ها احساس می‌شود.
دانشگاه آزاد اسلامی در کشور ما همواره در تلاش بوده که بتواند با ارائه راهکارهای جدید آموزشی و پژوهشی، قدم در رشد کشور بردارد و بتواند این آموزش را در اختیار قشر وسیع‌تری از جامعه قرار دهد.
با شرایط ایجادشده در کشور به‌دلیل شیوع ویروس همه‌گیر کرونا، ضرورت استفاده از بستر آموزش غیرحضوری بیش از پیش احساس می‌شود و شاید این بحران به تغییرات اساسی در روند آموزش در کشور منجر شود. به همین دلیل، دانشگاه آزاد اسلامی می‌تواند یکی از پیشگامان و سیاست‌گذاران در این عرصه باشد.
ابراهیم رحیمی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان چهارمحال و بختیاری در گفتگو با خبرنگار آنا با ارائه گزارشی از عملکرد ستاد آموزش غیرحضوری این دانشگاه، مشکلات آموزش مجازی و غیرحضوری دانشگاهیان به‌ویژه دانشجویان را بیان کرده که در ادامه خواهیم خواند.
- آنا: دانشگاه آزاد اسلامی چهارمحال و بختیاری چه اقداماتی در ستاد آموزش غیرحضوری انجام داده است؟
رحیمی: آموزش غیرحضوری کلاس‌های درسی دانشگاه آزاد اسلامی استان چهارمحال و بختیاری، بنا بر برنامه‌ریزی اعلام‌شده از سوی سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی از همان روز نخست اعلام به صورت جامع و رسمی آغاز شد.
تیم پشتیبانی فنی سیستم آموزش غیرحضوری این دانشگاه، قبل از اعلام نام کاربری و گذرواژه استادان و دانشجویان توسط واحد الکترونیک سازمان با اطلاع‌رسانی جامع از رسانه‌ها از جمله وب‌سایت رسمی دانشگاه، ارسال پیامک و استفاده از شبکه‌های اجتماعی مختلف اقدام به توجیه دانشجویان و استادان کرد و کتابچه‌هایی در قالب فایل‌های دیجیتال در اختیار آنان قرار گرفت.
در روزهای نخست به دلیل حجم بسیار بالای اطلاعات کلاس‌ها و دانشجویان و شرایط ضرب‌الاجلی ایجادشده در دانشگاه به دلیل شیوع ویروس کرونا، واحد الکترونیک سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی در شرایط بسیار دشواری قرار گرفته و با وجود تلاش شبانه‌روزی همکاران، بسیاری از اطلاعات کلاسی و دانشجویی در سیستم ثبت نشده و نام کاربری و گذر واژه بسیاری از دانشجویان و استادان به‌منظور ثبت‌نام و حضور در کلاس‌ها از طرف سازمان ابلاغ نشده بود.
نخستین کلاس‌های درسی از بیستم اسفند ۹۸ به طور رسمی آغاز به کار کرده و استادان حتی با حضور یک یا دو نفر دانشجو به دلیل فعال نشدن دسترسی بسیاری از آنها به سیستم، اقدام به تشکیل کلاس کردند. در موارد بسیاری حتی کلاس درسی بدون دانشجو تشکیل و فایل‌های آموزش ذخیره و برای دسترسی آفلاین در اختیار دانشجویان قرار گرفت.
ایجاد کلاس توجیهی برای استادان به منظور تسهیل روند آموزش غیرحضوری
اقدامات دانشگاه آزاد اسلامی استان چهارمحال و بختیاری حتی در روزهای قبل از اعلام رسمی سازمان برای متوقف نکردن روند آموزش آغاز شده بود. این اقدامات نه تنها شامل ضدعفونی کردن مستمر محیط آموزشی و کاری بوده؛ بلکه برای فراهم‌سازی زیرساخت آموزش مجازی دانشجویان تلاش‌های شبانه‌روزی انجام شده است.
به منظور تسهیل روند آموزش غیرحضوری، چند کلاس برای استادانی که دسترسی شخصی به وسایل آموزشی از قبیل رایانه شخصی، میکروفن، دوربین و تخته سفید ندارند، ایجاد شد.
کمیته اعضای پشتیبانی فنی و مشاوره از ۱۶ نفر از افراد متعهد و آشنا به امور رایانه‌ای انتخاب شدند. وظیفه این همکاران، پشتیبانی و مشاوره تمام وقت به دانشجویان و همکاری با آنها برای آشنا شدن با سیستم آموزش غیرحضوری است.
تیم پشتیبانی فنی از نخستین ساعات اعلام کلاس‌ها به کمک تماس تلفنی با استادان و دانشجویان و نیز ارتباط راه دور با صفحه نمایش رایانه شخصی آنها، مشکلاتی از قبیل متصل نشدن به سرور، کار نکردن میکروفن، دوربین و غیره را برطرف کردند. این اقدام برای جلوگیری از حضور فیزیکی افراد و رعایت بهداشت فردی انجام شد.
تیم پشتیبانی به صورت اختصاصی با دانشجویان در ارتباط و به کمک تلفن و ارتباط اینترنتی با رایانه و تلفن همراه دانشجویان اقدام به راهنمایی و برطرف کردن مشکلات آنها می‌کند. با وجود ارتباطات غیرحضوری تیم پشتیبانی فنی، افراد دیگری در محل اتاق فناوری اطلاعات دانشگاه به صورت حضوری مشکلات استادان و دانشجویان را برطرف می‌کنند.
- آنا: چه مشکلات و چالش‌هایی در راستای آموزش غیرحضوری است؟
رحیمی: با وجود اقدامات و تلاش‌های شبانه‌روزی در این دانشگاه یک سری از مشکلات همچنان باقی است. برخی از مشکلات پیش رو به مرور زمان و با همفکری همکاران سازمان مرکزی و واحد الکترونیک قابل حل هستند؛ اما برخی از این چالش‌ها، مشکلات زیرساختی در استان هستند که نیازمند عزم بزرگ‌تر به‌منظور مستحکم کردن پدافند آموزش کشور دارد.
شاید بسیاری از مشکلات فعلی به مرور زمان و با به‌روزرسانی سیستم آموزش مجازی در سیستم دانشگاه برطرف شود و مانع اصلی فعلی را بتوان شرایط بحرانی ناگهانی در کشور نامید.
این مشکلات به‌طور خلاصه شامل ثبت نشدن اطلاعات همگی کلاس‌ها در سیستم، ثبت نشدن اطلاعات همگی استادان در سیستم، ثبت نشدن اطلاعات همگی دانشجویان در سیستم، مشکلات اتصال و خطاهای ارسالی سیستم برای دانشجویان و استادان، ظرفیت محدود پهنای باند سیستم آموزش و ارسال خطای پر شدن کلاس برای برخی کدهای درسی اعلام کرد.
دسترسی نداشتن به بستر اینترنت چالش اصلی آموزش غیرحضوری
دسته دیگری از مشکلات را می‌توان با به‌روزرسانی سیستم آموزش مجازی برطرف کرد که یکی از آنها در دسترسی نداشتن کارشناسان فناوری اطلاعات دانشگاه به بسیاری از زیرقسمت‌های سیستم مربوط می‌شود. به‌عنوان نمونه پس از تشکیل کلاس و ثبت‌نام دانشجویان، کارشناسان دانشگاه نمی‌توانند اطلاعات را تغییر دهند که این منجر به توانایی نداشتن افراد به اضافه کردن دانشجویان مهمان و اصلاح اطلاعات می‌شود و نیز امکان دریافت گزارش تعداد کلاس‌های تشکیل شده در طول هفته و یا روز در اختیار کارشناسان واحدها قرار ندارد.
با این وجود، چالش اصلی آموزش غیرحضوری در کشور، به‌ویژه در استان چهارمحال و بختیاری، دسترسی نداشتن بسیاری از دانشجویان به بستر اینترنت و یا بضاعت نداشتن آنها در تهیه ملزومات آن است. به‌طوری‌که بسیاری از آنها ناچار هستند کیلومترها راه طی کرده تا به کمک دفترهای خدمات اینترنت به اطلاعات کلاس دسترسی پیدا کنند. این مشکل هم روند اطلاع‌رسانی را با مشکل مواجه می‌کند و هم باعث دلسردی این قشر از دانشجویان می‌شود.
امیدواریم مسئولان سازمانی با در نظر گرفتن این چالش‌ها، راهنمایی‌های لازم را در اختیار این واحدهای دانشگاهی قرار دهند.
- آنا: پیشنهاد شما برای بهبود روند آموزش غیرحضوری چیست؟
رحیمی: با وجود مشکلات و چالش‌های مطرح شده، هنوز این اعتقاد وجود دارد که حرکت به سمت آموزش غیرحضوری و یا به زبان بهتر آموزش ترکیبی می‌تواند مزایای بیشتری نسبت به معایب آن داشته باشد. اگر بتوان بستری را فراهم کرد که همه کلاس‌های درسی حضوری در آینده و حتی برای آغاز برخی از آنها به کمک فناوری‌های ضبط صدا و تصویر ذخیره و در اختیار دانشجویان قرار بگیرد.
رحیمی
این کار مزایای بسیاری در اختیار دانشجویان و حتی واحدها قرار می‌دهد. این مزایا شامل آرشیو کردن اطلاعات کلاس‌ها و قراردادن آن به منظور مرور و یادآوری در اختیار دانشجویان، ایجاد رقابت بین استادان کشور به‌منظور گسترش و بهبود محتوای آموزش، نظارت بر فعالیت کلاسی استادان و کنترل زمان‌بندی کلاس‌ها و ... است.
در ساختار فعلی پیشنهادهایی که در راستای بهبود آموزش مجازی می‌توان مطرح کرد، این است که اختیارات کارمندان آموزشی واحدهای دانشگاهی را به‌منظور ثبت اطلاعات استادان و دانشجویان و دریافت لیست کلاس‌های تشکیل شده به صورت روزانه و هفتگی افزایش دهند.
امکانات نرم‌افزار آموزش مجازی و اضافه کردن امکاناتی مانند تخته‌سیاه مجازی، امکانات محاسباتی و برنامه‌نویسی آنلاین به منظور گسترش دروس فنی و مهندسی افزایش داده و مراکزی به‌منظور ارائه آفلاین‌فایل‌ها به دانشجویان به صورت سی دی مشخص کنند. برای استفاده بهتر همه دانشجویان شبکه‌های اجتماعی راه‌اندازی شود.