تحلیل انفجار پایانه‌های ارتباطی حزب الله
عباس پورخصالیان - گزارش‌های اخیر از انفجارهای مربوط به پایانه‌های ارتباطی در لبنان و سوریه، نگرانی‌های عمیقی را در مورد ایمنی و امنیت پایانه‌های رایانه‌ای و زیرساخت‌های ارتباطی وارداتیِ در حال کار در ایران و مناطق درگیر جنگ‌های منطقه ای ایجاد کرده است.
برای مثال: نمایندۀ ولی فقیه در اردبیل در خطبه‌های نماز جمعه سی‌ام شهریور 1403 عنوان کرده است که: «از این پس اطمینانی به هیچ وسیله الکترونیکی نیست و انواع تلفن، تلویزیون، گوشی همراه، تبلت، لپ‌تاپ و دورنما می‌تواند به آلت قتاله یا وسیله جاسوسی تبدیل شود» [ایرنا، 30/06/1403، کد خبر : 85602243 ].
نگارنده با ابراز احترام به خطیب محترم و همۀ کسانی که نگرانی‌های وی را تعمیم داده و پذیرفته‌اند، یقین دارد که هر وسیله الکترونیکی و انواع تلفن، تلویزیون، گوشی همراه، تبلت، لپ‌تاپ و امثالهم برای تبدیل شدن به آلت قتاله و استخدام به صورت بالفعل به عنوان وسیله جاسوسی، ذاتاً دارای توانایی بالقوه است چه ماده منفجره در آنها کار بگذارند یا نگذارند!
بدون شک سامانه‌ای ارتباطی همیشه دارای چنین قابلیتی بوده و همواره چنین خواهند بود! اما بدیهی است که این توانایی بالقوه یا بالفعل، عمل جنایتکارانۀ جاسازی عامدانۀ مواد منفجره در پایانه‌های ارتباطی و قتل عام کاربران را توجیه نمی‌کند. بنابراین:
- هم باید هرگونه سوء استفاده از پایانه‌های ارتباطی با هدف تبدیل آنها به تله‌های انفجاری و آلت قتاله را محکوم کرد، و هم (به دلیل اهمیت توسعۀ زیرساخت‌های ارتباطی برای پیشرفت و رفاه جامعه) اقدام جنایت‌بار عاملان را به درستی تحلیل کرد، تا بتوان از آن، برای افزایش هشیاری به نفع تاب‌آورسازی زیرساخت‌های ارتباطیِ از پیش موجود و ایمن‌سازی توسعه‌های جاری و آینده آموخت، و به آموختن اکتفا نکرد بلکه به اجماع‌سازی در سطح جهان و در مجامع بین‌المللی برای قانونمند کردن رعایت استانداردهای ایمنی فیزیکی در ساخت کالاهای اساسی مورد استفاده عموم مردم و منع به‌کارگیری مواد منفجره یا بیماری‌زا در وسایل ارتباطی و پایانه‌های رایانه‌ای دست یافت.
- ولی یک کار را نباید کرد: نباید مثل مار گزیده‌ای که از هر ریسمان سیاه و سفید می‌ترسد، به رسانه‌هراسی مزمن سیاستمداران محافظه‌کار دامن زد؛ به یاد بیاوریم که هرگاه به رسانه‌هراسی عمومی دامن زدیم، دیدیم چگونه ناخواسته در تله معاندان و مغرضان گرفتار آمدیم.
- نمونۀ استارلینک: تأثیرپذیری ناآگاهانه از نگرانی‌های دیگران
بسیاری از پژوهشگران و روزنامه نگاران و کارشناسان ما در مواجهه با رسانه‌ای جدید معمولاً پیش از پرداختن به مزایای آن رسانه جدید و قبل از هر اقدامی، نخست به بررسی معایب و آسیب‌سنجی پیش‌داورانۀ آن می‌پردازند و در فرایند ارزیابی آسیب‌های ممکن در رسانۀ جدید، به مطالعه‌ای شبه-تطبیقی رو می‌آورند و همین که از نگرانی‌های دیگران در سایر کشورها نسبت به آن پدیده وقوف سطحی یافتند، تحت تأثیر قرار می‌گیرند، نگرانی‌های دیگران را تعمیم می‌دهند و آنها را دلایلی محکم بر ردّ پدیدۀ جدید در کشور به حساب می‌آورند بدون آن که از علل واقعی نگرانی دیگران [فرضاً علل دشمنی و مخالفت روسیه و چین با استارلینک] مطلع باشند.
به طور کلی سیستم‌های ارتباطات زمینی یا ماهواره‌ای دارای کارکردی دوگانه‌اند: هم نقشی مثبت و هم کارکردی منفی در امور لشگری و کشوری و در نفوذ به مناطق استراتژیک دارند! برای مثال: استارلینک هم اکنون در چهار منطقۀ درگیر جنگ مورد استفاده می‌گیرد: در اوکراین، یمن، اسرائیل و در نوار غزه!
برای آن که بگویم نباید حادثۀ خونبار انفجار هزاران پایانۀ ارتباطی در لبنان و سوریه را بهانه قرار داد برای جمع‌آوری ناگهانی هزاران وسیلۀ ارتباطات تخصصی در نهادهای لشگری و کشوری و برای امتناع از توسعۀ اینترنت ماهواره‌ای، در زیر می‌پردازم به دلایل واقعی نگرانی‌های چند کشور در مورد استارلینک و این که هیچ کدام از این نگرانی‌ها، نمی‌توانند دلیلی واقعی باشند بر رد و طرد خدمات استارلینک در ایران!
- نگرانی واقعی از کارکرد دوگانۀ استارلینک در نوار غزه
شایان توجه است که اسرائیل در آغاز درگیری‌های ده ماهۀ اخیر علیه حماس به توافق قابل توجهی با استارلینکِ ایلان ماسک برای ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای در اسرائیل و در بخش‌هایی از نوار غزه دست یافت.
به گفته شلومو کرهی (Shlomo Karhi) ، وزیر ارتباطات اسرائیل، استارلینک تنها با تایید قبلی دولت اسرائیل توانست در غزه فعالیت کند تا (به اصطلاح!) این اطمینان را حاصل کند که «از این خدمات برای اهداف بشردوستانه»(!؟) استفاده می‌شود و خطرات امنیتی علیه اسرائیل ایجاد نمی‌کند.[https://twitter.com/shlomo_karhi/status/1729028213991514477].
این قرارداد به استارلینک اجازه داد (و می‌دهد) تا نه تنها به عنوان یک سیستم ارتباطی پشتیبان برای دفاتر دولتی و زیرساخت‌های حیاتی اسرائیل خدمت کند؛ بلکه هچنین، دسترسی اهالی غزه به استارلینک را از طریق یک مرکز پزشکی تحت اداره امارات در رفح تأمین می‌کند. ولی استفاده‌های بعدی اسرائیلی‌ها از استارلینک، اکنون از مرزهای اسرائیل فرارتر رفته و نوار غزه را نیز دربر گرفته است.
این توسعه پس از پیشنهاد ایلان ماسک به منظور دسترسی به اینترنت «برای سازمان‌های کمک‌رسان در غزه در بحبوحه درگیری‌های جاری» صورت گرفت ولی اکنون براساس اخبارِ جاری، اتصال پذیری به اینترنت استارلینک در مناطق درگیر، در اختیار نیروهای مسلح اسرائیل است.
- نگرانی واقعی حوثی‌های یمن از فعالیت استارلینک
ایلان ماسک روز چهارشنبه 28 شهریور 1403 در فرسته‌ای در پلتفرم رسانه اجتماعی خود (ایکس) گفت که اینترنت استارلینک اکنون در یمن قابل دسترسی است. وی سپس فرستۀ دیگری از این شرکت را به اشتراک گذاشت که یمن را با رنگ آبی در نقشه در دسترس بودن خدمات استارلینک خود نشان می‌داد، آن‌هم به عنوان تنها و اولین کشور خاورمیانه که این شرکت در آن ارائه سرویس می‌کند [از منظر غربی‌ها اسرائیل جزو خاورمیانه نیست!].
در حالی که ایلان ماسک و سفیر دولت آمریکا در یمن، ورود پایانه‌های استارلینک به مناطق تحت حاکمیت دولت یمن را در این روزها جشن می‌گیرند، حوثی‌ها به ویژه پس از انفجار چند هزار پایانه ارتباطی در لبنان و سوریه به درستی یقین دارند که از این سیستم‌ها برای نظارت عالیه، جاسوسی در کنار اهداف سوء دیگری علیه مردم یمن استفاده می‌شود.
- نگرانی واقعی روس‌ها
روسیه نگران است که استارلینک به عنوان بخشی از زیرساخت‌های ایالات متحده برای نظارت بر داده‌ها یا جاسوسی در مناطق جنگی استفاده شود. مقامات روسیه گفته‌اند که استفاده از خدمات اینترنت ماهواره‌ای غیرمجاز مانند استارلینک، غیرقانونی است. البته روسیه در حال برنامه‌ریزی برای ایجاد سیستم ماهواره‌ای خود بنام پروژه «Sfera» است و لذا پروژه‌های بین‌المللی مانند استارلینک را تحدید و تهدیدی علیه زیرساخت‌های ملی خود می‌بیند.
- نگرانی واقعی چین
از دست دادن کنترل‌های کنونی بر زیرساخت‌های اینترنت در چین و در تایپه (تایوان)، و خطر بی‌اهمیت شدنِ «دیوار آتش بزرگ» چین از طریق سیستم ماهواره‌های استارلینک، نگرانی بزرگ چین است. چین علاوه بر نگرانی‌های امنیت ملی‌اش، همچنین درباره تعداد ماهواره‌هایی که استارلینک در مدار جئو قرار می‌دهد ابراز نگرانی و اظهار نظر کرده زیرا معتقد است که وجود این تعداد ماهواره برای امنیت ترافیک فضایی خطرناک است! در حالی که دولت چین در حال برنامه‌ریزی برای ایجاد سیستم ماهواره‌ای خود بنام پروژه «China Mobile 01» با تعداد پرشماری ماهواره است و لذا چین نیز استارلینک را تحدید و تهدیدی مضاعف برای آیندۀ زیرساخت‌های ارتباطات ملی خود می‌بینند.
- نگرانی‌های واقعی هند
مقامات هند به استارلینک اطلاع داده‌اند که مجوزی برای فعالیت در هند صادر نمی‌کنند مگر پس از آن که شرایط وزارت ارتباطات هند از سوی استارلینک پذیرفته شود. لذا اسپیس ایکس (مالک ماهواره‌های استارلینک) مجبور شده است پیش فروش اشتراک خود را در هند متوقف کند و به متقاضیان اطلاع دهد که این سرویس تنها پس از تایید دولت هند در دسترس ایشان قرار خواهد گرفت. مقامات هند این نگرانی را مطرح کرده‌اند که استارلینک می‌تواند حتی بدون داشتن مجوز مناسب به طور غیرقانونی و پنهانی در هر نقطه از کشمیر فعالیت کند.
- نگرانی واقعی اتحادیه اروپا (EU)
در اتحادیه اروپا نگرانی‌های خاصی در مورد استفاده ضدرقابتی استارلینک از طیف وجود دارد. به علاوه: فرکانس‌هایی که استارلینک از آنها برای ارتباطات فراسو و فروسو استفاده می‌کند، می‌تواند با اپراتورهای دیگر یا با خدمات مخابراتی ملی در اروپا درگیری ایجاد کند. بنابراین برخی از کشورهای اتحادیه اروپا به مقررات روشن‌تری نسبت به گذشته نیاز دارند. همچنین نگرانی‌های زیست محیطی در اروپا در مورد تعداد بسیار زیاد ماهواره‌هایی که استارلینک در مدار قرار داده یا قصد دارد در آینده در مدار قرار دهد وجود دارد. اروپائیان مانند چینی‌ها استدلال می‌کنند که این تعداد ماهواره، خطر زباله‌های فضایی را افزایش می‌دهد و می‌تواند منجر به برخوردهای ناگوار در فضا شود.
- نگرانی‌های جمهوری اسلامی
هرچند تا کنون هیچ مدرک مستقیمی وجود ندارد که حوادث ارتباطی ناگوار اخیر در لبنان و سوریه را بتوان به طور خاص به سیستم‌های ارتباطی دیگری مثل پایانه‌های استارلینک یا «ثریا» مرتبط کرد، اما برخی اخبار جعلی و بلوف سیاسی از قبل وجود دارد که به طور بالقوه می‌تواند باعث تعمیم نگرانی‌ها نسبت به پایانه‌های استارلینک یا «ثریا» نیز بشود. زیرا در مناطق درگیر مانند سوریه و لبنان، ایران و عراق یا یمن و ترکیه، امکان استفاده از سیستم‌های ارتباطی و پایانه‌های ماهواره‌ای استارلینک و «ثریا» وجود دارد و البته سیستم ماهواره‌ای «ثریا»، کمتر ولی استارلینک، بیشتر به عنوان دارایی‌های استراتژیک «بیگانگان» در نظر گرفته می‌شود، دارایی‌هایی که «بیگانگان» را قادر می‌سازند هم امنیت ملی کشور را افزایش دهند و هم به مخاطره بیاندازند؛ هم گروه‌های نظامی یا شبه نظامی معینی را به وسیلۀ پایانه‌های ارتباطی سیستم‌های جهانی، توانمند سازند و هم آسیب‌پذیر گردانند.
به طور کلی باید از حوادث ناگوار گذشته برای بهینه‌سازی زیرساخت‌های ارتباطی و رسانه‌های عمومی درس آموخت اما نباید به بهانۀ امکان وقوع یا تکرار این حوادث در کشوری دیگر، ناآگاهانه عقبگرد کرد یا پا به فرار گذاشت. به یاد داشته باشیم که:
- زمینه‌ساز حادثۀ انفجار همزمان هزاران پایانه ارتباطی در لبنان و سوریه، فرار عجولانه از حل صورت مسألۀ امنیت ارتباطات گوشی‌های جدید و عقبگرد ناآگاهانه به پیجر به عنوان نوعی قدیمی و ناکارآمد از ارتباطات سیار بوده است.
- اگر با چشم بصیرت بنگریم روی پیشانی همۀ ما انسان‌ها از روز الست نوشته شده است: شکست خورده! و همین تقدیر ازلی و همیشگی انسان باعث و بانی پیشرفت جوامعی شده است که از شکست‌ها می‌آموزند و به جای مطالبۀ پیروزی نهایی که هیچ گاه امکان‌پذیر نخواهد شد، به پیروزی‌های نسبی بسنده می‌کنند! (منبع:عصرارتباط)