رتبه اول و دوم هند و ایران در محدودیت اینترنت
سعید طاهری - محدودیت‌های اینترنتی اعمال‌شده در کشورهای مختلف در نیمه اول سال ۲۰۲۵، نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش یافته‌اند. طبق پژوهش جدید شرکت سرف‌شارک، تا امروز ۱۰ کشور جهان، در مجموع ۲۴ مورد محدودیت اینترنتی اعمال کرده‌اند، در حالی که این رقم، در نیمه نخست سال ۲۰۲۴، شامل ۲۰ محدودیت در ۹ کشور بود.
در همین رابطه Techradar در گزارشی نوشت، آمارهای شرکت بریتانیایی سرف‌شارک، نشان می‌دهد کاربران اینترنت در هند، در فاصله ژانویه تا ژوئن ۲۰۲۵، بیش از هر کشور دیگری با محدودیت اینترنت مواجه بوده‌اند.
دولت هند، با استناد به ماده ۵ (۲) از قانون تلگراف مصوب ۱۸۸۵، در زمان بروز وضعیت اضطراری عمومی، دست به قطع دسترسی به اینترنت زده است. در نیمه اول سال ۲۰۲۵، پنج مورد قطع اینترنت در این کشور و در پی اعتراضات سراسری رخ داده است.
سرف‌شارک از سال ۲۰۱۵ تاکنون وقایع مربوط به قطع اینترنت را ثبت و ردیابی می‌کند. این اختلال‌ها، قطعی کامل اینترنت، فیلترینگ برخی پلتفرم‌های خاص مانند فیس‌بوک و ایکس (توییتر سابق) یا سرویس‌های تماس صوتی و تصویری مانند تلگرام و واتس‌اپ را شامل می‌شوند.
در همین زمینه، یوستاس پوکیس، مدیر محصول سرف‌شارک می‌گوید: «طی سال‌ها، دولت‌ها از قطع اینترنت برای کنترل شرایط و اخبار استفاده کرده‌اند.»
آمارها نشان می‌دهد قطعی‌های محلی که معمولاً یک شهر یا منطقه خاص را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، رایج‌تر از قطعی اینترنت سراسری در سطح کشور است. تاکنون، سرف‌شارک ۵۵۸ مورد اختلال محلی و در مقابل، تنها ۱۲۴ قطعی سراسری را در سطح جهان ثبت کرده است. مهم‌ترین دلایل این اختلال‌ها، اعتراضات و بی‌ثباتی‌های سیاسی، عنوان شده و پس از آن، انتخابات از دلایل اصلی به شمار می‌رود.
در زمان نگارش این گزارش، ۲۴ کشور از بین ۱۹۶ کشور و قلمرو بررسی‌شده توسط سرف‌شارک، اقدام به مسدودسازی شبکه‌های اجتماعی و سرویس‌های تماس صوتی کرده‌اند.
در این میان، تلگرام، بیش از هر سرویس دیگری، فیلتر شده است.
در ژانویه ۲۰۲۵، تلگرام به مدت پنج روز در ونزوئلا مسدود شد. دولت این کشور، حتی تلاش کرد برخی ارائه‌دهندگان VPN را نیز مسدود کند تا شهروندان نتوانند از روش‌های دور زدن فیلترینگ استفاده کنند. مورد دیگر حاکی است در ماه مه ۲۰۲۵، دولت ویتنام نیز دسترسی به تلگرام را مسدود و دلیل آن را همکاری نکردن این پلتفرم با مقامات برای مقابله با جرایم عنوان کرد.
در شش‌ماهه نخست سال ۲۰۲۵، دو کشور برای نخستین بار از زمان آغاز پایش سرف‌شارک، اقدام به اعمال محدودیت اینترنت کرده‌اند. آلبانی، استفاده از پلتفرم ویدئویی تیک‌تاک را به مدت یک سال ممنوع کرد و دلیل آن را نگرانی‌های مرتبط با ایمنی کودکان دانست.
همچنین، دولت پاناما، به‌دلیل ناآرامی‌های مدنی در منطقه بوکاس دل تورو، وضعیت اضطراری، اعلام و اینترنت را در آن منطقه قطع کرد.
- افزایش سانسور با رشد استفاده از VPN
طبق اعلام سرف‌شارک، ایران نیز در سال جاری میلادی، تاکنون سه بار اقدام به اعمال محدودیت اینترنت کرده است. از این‌رو، جای تعجب نیست که استفاده از VPN در ایران، در ماه ژوئن ۲۰۲۵، بیش از ۷۰۰ درصد افزایش یافته، است. این در حالی است که دولت ایران، تلاش‌های گسترده‌ای برای مسدودسازی و حتی غیرقانونی اعلام کردن VPNها انجام داده است.
پوکیس در ادامه می‌افزاید: «قطع اینترنت در مواقع حساس، مانند انتخابات، اعتراضات یا بی‌ثباتی‌های سیاسی، می‌تواند خطرناک باشد. چراکه قطع دسترسی به اینترنت، ارتباط با اعضای خانواده، دسترسی به منابع خبری حیاتی و اشتراک‌گذاری اطلاعات فوری درباره رویدادهای در حال وقوع را دشوار می‌سازد.» (عصر ارتباط)