تشویق مردم به استفاده از بانکداری الکترونیکی
بانک مرکزی در حالی با ابلاغ اخذ کارمزد از خدمات بانکی سنتی در داخل شعب قصد تشویق مشتریان به استفاده از خدمات بانکداری الکترونیک را داشته که بانکداری الکترونیک از جمله "ساتنا" علیرغم پیشرفتهای زیاد هنوز کاستیهای فراوان داشته و جوابگوی نیاز مشتریان نظام بانکی کشور نیست.
به گزارش فارس، از جمله مهمترین اهداف و برنامه‌های سیستم بانکی در سالهای گذشته دستیابی به خدمات پیشرفته بانکداری الکترونیک بوده که دولت نهم به طور مشخص تاکید بسیاری بر آن داشته است.
تحقق این هدف به عنوان یکی از اجزاء برنامه دولت الکترونیک، اگرچه با توفیقاتی همراه بوده ولی به طور کامل انتظارات دولت و کارشناسان امور بانکداری را برآورده نکرده است.
اساسا تغییر روشهای بانکداری از سنتی به مدرن، نیازمند تغییر در ابزار و فناوری‌ها از یک سو و فرهنگسازی از سوی دیگر است. این در حالیست که در سالهای گذشته علیرغم تمام تلاشها برای بروز کردن تکنولوژی بانکداری به جهت عدم تغییر در فرهنگ بانکداری کشور، سرعت مطلوبی در گسترش خدمات الکترونیک بانکداری مشاهده نشده است.
شاید همین امر سبب شد دولت نهم اقدام به تشکیل کارگروه بانکداری الکترونیک کرده و کارگروه تخصصی فرهنگسازی بانکداری الکترونیک را یکی از چهار کارگروه تخصصی آن قرار دهد.
بر این اساس مقرر شده است که بانکداری الکترونیک حداکثر تا پایان برنامه چهارم توسعه به طور کامل در کشور اجرایی شود. در همین راستا هیات دولت در روزهای اخیر تصمیم گرفت در جهت گرایش دادن مشتریان بانکی به سمت استفاده از خدمات الکترونیک اقدام به وضع عوارضی بر خدمات سنتی کند که این امر طی بخشنامه‌ای از بانک مرکزی به بانکهای کشور ابلاغ شد.
این بخشنامه تمامی خدمات بانکی را مشمول پرداخت عوارض کرده است و مشریان در صورت عدم تمایل به پرداخت این یارانه می‌توانند از روشهای الکترونیک استفاده کنند. این در حالیست که هنوز بسیاری از بانکهای کشور امکان گسترش خدمات الکترونیک مورد نیاز برای این کار را را پیدا نکرده‌اند.
بارزترین نمونه خدمات بانکی که هر فرد استفاده کننده از این خدمات با آن سروکار دارد انتقال پول از یک حساب به حساب دیگر است که این کار بسته به نوع حساب و میزان مبلغ، ابزار متفاوتی را نیاز دارد که می‌تواند از طریق کارت و یا از طریق سامانه تسویه ناخالص آنی(ساتنا) انجام شود.
* عملکرد ضعیف بانکهای بزرگ کشور در ساتنا
از جمله خدمات الکترونیکی که با وجود آغاز بکار نتوانسته جای خود را در بین ابزار مدرن بانکداری ایران باز کند، سامانه تسویه ناخالص آنی(ساتنا) است که از حدود دو سال پیش در آذرماه سال 1385 به منظور پوشش انتقالات بین بانکی الکترونیک راه‌اندازی و مقرر شد تبادلات مشتریان بانکی به یکدیگر از شهریورماه 1386 توسط این سامانه انجام شود.
بنابر آمار رسمی بانک مرکزی از بین بانکهای دولتی تنها بانکهای تجارت و ملت و از بانکهای خصوصی بانک پاسارگاد توانسته‌اند این سامانه را در شعب خود فعال کنند و سایر بانکها تنها آمار بسیار ضعیفی در این خصوص از خود به ثبت رسانده‌اند.
براین اساس از تاریخ چهارم آبانماه سال جاری تا نهم همین ماه تعداد اسناد تسویه شده مشتری به مشتری در ساتنا در بانک تجارت معادل یک هزار و 755 سند، در بانک ملت معادل یک هزار و 95 سند بوده است. این آمار طی تاریخ مذکور در بانک پاسارگاد نیز به 785 سند رسیده است.
گذشته از آمارهای بسیار پایین برخی بانکها در زمینه استفاده از سامانه تسویه ناخالص آنی(ساتنا)، آمار به ثبت رسیده توسط برخی بانکهای بزرگ کشور در این زمینه جالب توجه است.
این گزارش حاکیست بانک ملی به عنوان بزرگترین بانک ایرانی تا کنون هیچ سندی در ساتنا تسویه نکرده است. بانکهای صنعت و معدن، توسعه صادرات و سینا نیز در این خصوص وضعیتی مشابه بانک ملی دارند، بانک کشاورزی با 5 سند و بانک سپه با 22 سند در رده‌های بعدی از نظر کمترین اسناد تسویه شده قرار دارند.
در چنین شرایطی مشتریان بانکی در بسیاری از موارد به منظور انتقال وجوه از یک بانک به بانک دیگر ناچار به دریافت چک بین بانکی هستند که انجام این کار براساس بخشنامه بانک مرکزی نیازمند پرداخت 3 هزار تومان کارمزد توسط مشتری به بانک است.
* دستگاههای خودپرداز؛ ساده اما کم فروغ
به گزارش فارس یکی دیگر از ابزارهای متداول بانکداری الکترونیک دستگاههای خودپرداز هستند که استفاده از آنها نه تنها بسیار ساده و سریع است بلکه در بسیاری از موارد هیچ کارمزدی از مشتریان دریافت نمی‌کند.
با این وجود بیشترین گلایه‌های مردم از سیستم بانکی متوجه خودپردازها است. پایین بودن تعداد دستگاهها و سقف مبالغ پرداختی در یک روز از جمله مواردی است که باعث نارضایتی مردم شده است و خرابی و خارج بودن این دستگاهها از شبکه در بسیاری از اوقات، بزرگترین اشکال آنها به شمار می‌رود.
این گزارش حاکیست، علیرغم تمایل مردم به استفاده هرچه بیشتر از دستگاههای خودپرداز، بروز این مشکلات در سالهای گذشته باعث شده مزایای آن تحت‌الشعاع قرار بگیرد.
نگاهی به آخرین آمار تعداد دستگاههای خودپرداز و تعداد کارتهای بانکی در کشور به تفکیک استانها خالی از لطف نیست.
به گزارش فارس، تا شهریورماه سال جاری تعداد 47 میلیون و623 هزار و 262 کارت بانکی در سراسر شبکه بانکی کشور صادر شده که در مقابل آن 11 هزار و 353 دستگاه خودپرداز و 592 هزار و 54 دستگاه پایانه فروش در کشور نصب شده است.
در مقایسه تعداد کارتهای بانکی صادر شده در سراسر کشور تهران با 5/15 میلیون کارت رکورددار است و استانهای اصفهان با 3 میلیون و 208 هزار و 660 کارت، خراسان رضوی با 3 میلیون و 91 هزار و 76 کارت، فارس با 2 میلیون و 330 هزار و 425 کارت و خوزستان با یک میلیون و 947 هزار و 54 کارت در رده‌های بعدی قرار دارند.
همچنین از نظر تعداد دستگاههای خودپرداز تهران 3 هزار و 136 دستگاه در رتبه اول است و استانهای خراسان رضوی با 741 دستگاه، اصفهان با 732 دستگاه، فارس با 554 دستگاه و خوزستان با 447 دستگاه در جایگاههای دوم تا پنجم قرار دارند.
یک نکته جالب در آمار رسمی بانک مرکزی این است که به ازای سایر مناطق 894 هزار و 187 کارت بانکی صادر شده است ولی در این مناطق هیچ دستگاه خودپردازی وجود ندارد و دارندگان این کارتها تنها می‌توانند از 42 پایانه فروشی که در مناطق مذکور وجود دارد استفاده کنند.
بنابراین گزارش در شهریور ماه سال جاری 61 میلیون و 281 هزار و 630 تراکنش توسط دستگاههای خودپرداز با رقمی مجموعا معادل 22 هزار و 55 میلیارد و 401 میلیون و 841 هزار و 57 ریال صورت گرفته است. همچنین تعداد تراکنش پایانه‌های فروش 6 میلیون و 983 هزار و 850 مورد بوده که مبلغ آن در کل معادل 4 هزار و 371 میلیارد و 651 میلیون و 693 هزار و 275 ریال بوده است.
البته آمارهای بالا که در مجموع نشاندهنده میزان استقبال مردم از یکی از ساده‌ترین اشکال خدمات بانکداری الکترونیک است، می‌توانست در صورت عدم خرابی شبکه و یا دستگاههای مربوطه بسیار بالاتر از آنچه به ثبت رسیده است باشد. حال آنکه در بسیاری مواقع که این دستگاهها به هر دلیلی امکان ارائه خدمات به مشتریان را ندارند، فرد ناچار به استفاده از خدمات داخل شعبه است که این امر نیز بر اساس بخشنامه بانک مرکزی مشمول پرداخت کارمزد شده است.
بنابراین به نظر می‌رسد در شرایطی که دولت و بانک مرکزی به منظور گسترش هرچه بیشتر بانکداری الکترونیک اقدام به وضع تعرفه‌هایی که بعضا باعث نارضایتی مردم شده، کرده‌اند بانکها باید به منظور جذب هرچه بیشتر مشتریان، اینگونه خدمات الکترونیک را که اتفاقا ساده‌ترین اشکال بانکداری الکترونیک به شمار می‌روند، در سریعترین زمان ممکن راه‌اندازی کنند تا هم خدمات بانکی سرعت بیشتری به خود بگیرد و هم کارمزد اجباری از مشتریان بانکی دریافت نشود.
البته بسیاری از بانکهایی که در دو زمینه مذکور و به خصوص ساتنا با موفقیت عمل نکرده‌اند، اقدام به راه‌اندازی سیستمهای متمرکزی کرده‌اند که شعب همان بانک را به هم وصل کرده است که در نوع خود اقدام ارزشمندی است. ولی آنچه در شرایط فعلی مهمتر است متصل شدن تمامی بانکهای شبکه بانکی کشور به یکدیگر است. کاری که شریفی مدیر اداره نظامهای پرداخت بانک مرکزی عملکرد ضعیف در مورد آن را به هیچ وجه مربوط به تحریمهای اقتصادی نمی‌داند و علت آن را ضعف مدیریتی بانک عنوان می‌کند.
گزارش از محمد رضائی
- ۸۷/۰۸/۱۷
