جامعه اطلاعاتی و آموزش الکترونیکی
تکفا - لطفاً ضمن معرفی خود، سوابق تحصیلی و کاریتان را بیان فرمایید.
احمد فهیمی‌فر متولد 1331 هستم. تحصیلاتم در رشته‌ی مهندسی عمران در سطوح لیسانس، فوق‌لیسانس و دکتری می‌باشد. سوابق آموزشی، تحقیقاتی و اجرایی نسبتاً طولانی دارم که عمدتاً در ارتباط با رشته‌ی مهندسی عمران است. در حال حاضر مسئولیت دانشگاه صنعتی امیرکبیر را به عهده دارم.
جامعه‌ی اطلاعاتی چه جامعه‌ای است؟
در یک جامعه اطلاعاتی آنچه اصل و بنیان هر گونه تعامل در چه بْعد آموزشی، چه تجاری یا فرهنگی و یا حتی در سطح دولت‌ها و ... را شکل می‌دهد، اطلاعات می‌باشد. به زبان ساده همان‌گونه که یک جامعه انسانی، در هر سطحی از دانش و فناوری، فرهنگ و تمدن که باشد، بدون دسترسی به هوا و اکسیژن، لحظه‌ای نمی‌تواند به حیات وزندگی خود ادامه دهد؛ موجودیت یک جامعه‌ی اطلاعاتی نیز بدون عنصر اطلاعات یا Information بی‌معنا و ناممکن خواهد بود.
پیش‌نیازهای آموزشی ما برای رسیدن به چنین جامعه‌ای چیست؟
آنچه مسلم است، برای دست‌یابی به چنین جامعه‌ای، ما نیازمند آموزش نه فقط در سطوح عالی و دانشگاهی، بلکه در کلیه‌ی سطوح جامعه می‌باشیم و این امری بدیهی است. اما نکته‌ای که مطرح می‌باشد این است که صرف رسیدن به چنین جامعه‌ای، مشکل‌گشای مسایل یا تسهیل‌کننده‌ی موانع نخواهد بود. به عنوان مثال تشکیل جوامع مختلف انسانی در نقاط مختلف کره‌ی زمین نتوانست به تنهایی پاسخ‌گوی مشکلات نسل اولین بشر باشد. بنابراین نه تنها باید به پی‌ریزی چنین جامعه‌ای اندیشید، بلکه بایستی لزوم بنا نهادن ارکان و شالوده آن به گونه‌ای مطلوب، متکامل و متناسب با ویژگی‌های بومی جامعه‌ی کنونی‌مان را مد نظر داشته باشیم و این نیازمند تدوین یک استراتژی آموزشی مدون و مشخص در کلیه‌ی سطوح جامعه خواهد بود.
چرا خروجی مراکز آموزش متوسطه و آموزش عالی دانشگاه‌ها با نیاز صنعت ICT تطابق ندارد؟ به طوری که صنعت ICT شدیداً به دنبال نیروی متخصص است و از طرفی با بحران بی‌کاری مواجهیم.
البته عدم تطابق و تناسب آموزش در سطوح متوسطه و عالی با نیازهای صنعت در کشور، متأسفانه فقط گریبانگیر بخش ICT نیست و این مسأله‌ای است که سال‌هاست مورد بحث محافل علمی و صنعتی در شاخه‌های مختلف قرار دارد. یکی از عمده‌ترین مشکلات موجود در این زمینه مربوط به کمبود اساتید می‌باشد. این امر به ویژه در بخش ICT با توجه به جوان بودن آن بیشتر به چشم می‌خورد. مسأله‌ی دوم این است که آموزش امری زمانبر است و راه‌اندازی یک رشته‌ی دانشگاهی حداقل بعد از 4 سال خروجی مؤثر و مسلماً آن هم در سطح محدود خواهد داشت. مورد دیگر مربوط می‌شود به سیر سریع تحولات در این شاخه از فناوری که مسلماً آموزش سنتی نمی‌تواند پاسخ‌گوی این روند رشد و هماهنگ با آن باشد.
چالش سوم نیز برمی‌گردد به مسأله‌ی مهاجرت مغزها. در حال حاضر بیشترین میزان جذب متخصصین خارجی در کشورهای صنعتی جهان و حتی کشورهای در حال توسعه چون مالزی، سنگاپور و ... مربوط به شاخه‌های مختلف مهندسی کامپیوتر و فناوری اطلاعات می‌باشد. این در حالی است که بیشترین میزان مهاجرت متخصصین در کشور ما که دارای رتبه‌ی اول در از دست دادن مغزهاست مربوط به این شاخه است.
در زمینه‌ی بحران بی‌کاری نیز مسأله‌ای که به وضوح به چشم می‌خورد، عدم داشتن تخصص از سوی عمده قشر بی‌کار جامعه می‌باشد. توجه داشته باشید که از دید صنعت، داشتن تخصص لزوماً به معنی داشتن مدرک و یا بالعکس داشتن مدرک لزوماً به معنی داشتن تخصص نیست.
مسأله‌ی دیگر در رابطه با عدم مدیریت مؤثر در بخش صنعت ICT می‌باشد. مسلماً از مدیری هر چند باتجربه که سابقه‌ای در بخش ICT نداشته و یا تحت آموزشی هدفمند در این زمینه قرار نگرفته، نمی‌توان انتظار چندانی داشت.
آیا روی آوردن به E-learning می‌تواند راه‌گشای این معضل باشد؟
مسلماً آموزش الکترونیکی با ویژگی‌های خاص خود می‌تواند با از میان برداشتن بسیاری از مشکلات فوق و فراهم آوردن بسیاری امکانات دیگر، نه تنها این معضل را در این بخش می‌تواند حل نماید، بلکه در سایر زمینه‌ها نیز نقش موثری ایفا می‌نماید.
آیا E-learning می‌تواند زمینه‌ای برای آموزش‌های اختصاصی در سطح ابتدایی و متوسطه و عالی فراهم آورد؟
اگر منظور از آموزش اختصاصی را همان تدریس خصوصی بدانیم، باید گفت که اتفاقاً یکی از موارد کاربرد آموزش‌های الکترونیکی ارایه‌ی خدمات کمک‌آموزشی و تقویتی به داوطلبان در سطح مختلف است. البته در سطح ابتدایی این کار به دلیل فراهم نبودن زمینه‌های معلوماتی دانش‌آموزان در حال حاضر مشکل است.
در سطح آموزش‌های دانشگاهی، استفاده از آموزش‌های الکترونیکی می‌تواند هم به عنوان کمک در آموزش و در کنار دروس واقعی ارایه شود و هم به صورت یک درس مستقل و کامل در اختیار دانشجویان و داوطلبان قرار گیرد.
اگر چنین است، آیا فری به حال تهی‌ی محتوای این دروس شده است؟
مسلماً. اما دیدگاه ما در این زمینه بیشتر توجه به جنبه کیفیت و استفاده‌ی هرچه بیشتر از امکانات آموزش الکترونیکی بوده نه جنبه‌ی کمی آن. صرفاً قراردادن متن دروس بر روی وب تحت عنوان ارایه‌ی یک درس به صورت الکترونیکی، نه کاری پیچیده است و نه مزیت محسوسی نسبت به آموزش معمولی داراست.
زیرساخت‌های مورد نیاز برای بسترسازی آموزش الکترونیکی کدامند؟
این زیرساخت‌ها عبارتند از:
1. زیرساخت‌های سخت‌افزاری و شبکه
2. زیرساخت‌های نرم‌افزاری برای مدیریت و به کارگیری سیستم‌های مختلف آموزشی در محیط الکترونیکی و ابزارهایی برای تولید و مدیریت محتوای آموزشی در این محیط
3. زیرساخت‌های مغزافزاری برای تهیه‌ی محتوا و مدیریت مؤثر آموزش در محیط مجازی
چه اقداماتی در سطح آموزش عالی در رابطه با E-learning صورت گرفته است؟
وزارت علوم در قالب طرح تکفا، برنامه‌های را در دست اقدام دارد.
مفهوم آموزش مجازی چیست؟
شیوه‌ای از آموزش که در آن با به کارگیری یکی از انواع رسانه‌های الکترونیکی، افراد مورد آموزش قرار می‌گیرند.
این رسانه‌ی الکترونیکی می‌تواند اینترنت، اینترانت، اکسترانت، ویدیو، ضبط صوت، تلویزیون ، لوح فشرده ... باشد. در حقیقت آموزش الکترونیکی زیرمجموعه‌ای است از دو گستره‌ی بزرگتر یعنی فناوری اطلاعات و متدولوژی آموزشی که در مجموع امکان آموزشی افراد را در هر زمان یا مکان با شیوه و سرعت دلخواه فراهم آورده است. هرچند برخی از صاحب‌نظران معتقدند که موفقیت این شیوه‌ی آموزشی را تنها زمانی می‌توان تائید نمود که دیگر با نام جداگانه‌ای مورد اشاره قرار نگرفته و به عنوان یک محیط آموزشی کامل و فراگیر جایگزین شیوه‌های سنتی گردد. اما بسیاری بر این باورند که شیوه‌های آموزشی ترکیبی، بازدهی بالاتری را نشان خواهد داد.
چالش‌های فراروی توسعه‌ی آموزش‌های مجازی در ایران کدامند؟
مهم‌ترین این موانع عبارتند از:
- عدم تدوین استراتژی مشخص در زمینه‌ی آموزش الکترونیکی
- محدودیت در حجم و کیفیت محتوای آموزشی و انتقال آن با استفاده از خطوط موجود (خطوط کم‌سرعت)
- عدم فراهم بودن بسترهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مناسب، با کیفیت بالا و امنیت لازم
- کمبود منابع مغزافزاری در این زمینه
- عدم گسترش فرهنگ استفاده‌ی صحیح مؤثر از آموزش الکترونیکی (و به طور کلی فناوری اطلاعات) در امور آموزش.
آموزش عالی چه اقداماتی در راستای توسعه ICT انجام داده است؟
ظاهراً کمیته‌های کاری متعددی در اینم زمینه تشکیل داده است که از نتایج آنها مطلع نیستیم.
چه مبلغ از بودجه‌های اختصاص‌داده شده از تکفا تا به حال هزینه شده و در چه قسمت‌هایی؟
در این زمینه اطلاعات دقیقی ندارم. بهتر است مسئولین سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی مرتبط با این بخش پاسخ دهند.
لطفاً در رابطه با آخرین اقدامات انجام شده برای راه‌اندازی دانشگاه مجازی در دانشگاه امیرکبیر توضیحاتی بفرمایید.
تحلیل نیازهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری صورت گرفته است و خط‌مشی دانشگاه برای کوتاه‌مدت و بلندمدت معین شده است. در کوتاه‌مدت ابتدا سعی در تهیه و نصب نرم‌افزار مربوطه می‌شود و سپس در طول هر ترم بین 5 تا 10 درس به صورت مجازی بر روی شبکه قرار می‌گیرد. اولویت با دروسی خواهد بود که اولاً مخاطبین بیشتری را پوشش دهد و ثانیاً اساتید دروس مربوطه مایل به همکاری باشند.
در بلندمدت سعی می‌گردد کلیه‌ی دروس رشته‌های کارشناسی ارشد و کارشناسی پرطرفدار به صورت مجازی ارایه گردد.
- ۸۴/۰۲/۱۵
