جورچین ایران برای مقابله با استارلینک
عباس پورخصالیان – «ماسک پس از دریافت معافیت از قانون تحریم ایالات متحده، موفق به “فعال کردن استارلینک” در ایران شده و اکنون 10 ماهواره را در مدار پایین زمین بالای شهرهای بزرگ ایران از آن جمله تهران، تبریز و اصفهان قرار داده است اما هنوز هیچ ایستگاه زمینی یا «دروازه-راه» برای دریافت سیگنال استارلینک و بازپخش آن در سطح ایران وجود ندارد.»
اینتلی‌نیوز در قسمت دیگری از گزارش خود به این نکته مهم اشاره کرده است که [تا هنگامی‌که استارلینک به‌طور رسمی وارد ایران نشده است] «میان هر کاربر مقیم ایران که بخواهد از آنتن و گیرنده استارلینک برای اتصال به اینترنت ماهواره‌ای استفاده کند، باید یک ایستگاه زمینی یا “دروازه-راه” ساخته و پرداخته شده در خاک یک کشور همسایه ایران، مانند ترکیه، آذربایجان یا عراق نقش “میانا” یا اینترفیس را ایفا کند.»
نقشه پوشش استارلینک بر فراز ایران و کشورهای پیرامون ایران (با ذکر فاصله کاربر روی زمین تا مدار ماهواره یا ماهواره‌های اسپس‌ایکس پوشش‌دهنده هر مکان)
*اشتراک استارلینک در مناطق مرزی ایران
خبرگزاری اینتلی نیوز از قول تاد هامفریس (Todd Humphreys)، استاد رشته مهندسی مخابرات در دانشگاه تگزاس در آستین که تحقیقاتش بر ارتباطات ماهواره‌ای متمرکز است و با The Intercept [یک خبرگزاری غیرانتفاعی آمریکا که در زمینه‌های سیاسی خبررسانی می‌کند] گفت وگو کرده، ذکر می‌کند که «راه توزیع اشتراک استارلینک در ایران به تعداد محدود وجود دارد و آن نیز از طریق ایستگاه‌های زمینی ساخته شده در یک کشور همسایه و هم‌مرز با ایران است. از این طریق می‌توان سطحی از اتصال را برای برخی از ایرانیان فراهم کرد، البته با سرعت کم!»
و البته این ادعا هم مطرح شده که اشتراک استارلینک در ایران به تعداد محدود و با سرعت کم در مناطق مرزی کشور ممکن شده است.
*شایعات بازار سیاه استارلینک
اینتلی نیوز نمی‌تواند تایید کند که فروش آنتن‌ها و گیرنده‌های استارلینک برای عرضه در بازار سیاه ایران واقعا انجام شده یا انجام نشده است، اما با استعلام از قاچاقچیانی که در عراق و بانه، شهری در استان کردستان ایران و مشهور به‌خاطر بازار سیاه کالاهای قاچاق، فعال هستند، اینتلی نیوز دریافته است که سود حاصل از فروش هر دیش استارلینک در ایران، 350 دلار است.
*تاثیر استارلینک بر ناآرامی‌های جاری
اینتلی نیوز از هامفریس پرسیده است که آیا امیدوار است جریان آهسته قاچاق دیش استارلینک بتواند به ناراضیان ایرانی در طول زمان کمک کند، او پاسخ داده است که “فکر نمی‌کنم در کوتاه مدت این تاثیری بر ناآرامی‌ها در ایران داشته باشد”.
*استارلینک برای رایانه شخصی یا موبایل؟
در روزهای اخیر وزیر سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران ادعاهایی را مبنی بر امکان استفاده کاربران اینترنت همراه به‌طور مستقیم از استارلینک به کمک هم‌بندی شبکه‌های adhoc در شبکه‌های سیار کشور مطرح کرده است. اما روز 26 اوت 2022 ایلان ماسک به اسطوره “استارلینک برای شبکه 5G و گوشی همراه” پایان داد!
او در این زمینه از برنامه‌های شرکت اسپیس ایکس برای همکاری با بهترین اُپراتور شبکه 5G آمریکا، موسوم به T-Mobile به منظور «افزایش گستره اتصال» از ماهواره به گوشی همراه پرده برداشت. این خبر به این معنی است که پایانه‌های استارلینک درواقع تنها رایانه شخصی، لپ‌تاپ و تبلت هستند اما استارلینک در همکاری با یک اُپراتور شبکه 5G همچنین قابلیت آن را دارد که برای رفع نقاط کور شبکه 5G و شبکه همراه، به خدمت گرفته شود.
در اثر این همکاری، استارلینک ارسال داده‌های ماهواره‌ای به سلول موبایل و از سلول موبایل به ماهواره را برای نقاط کور یک اُپراتور موبایل (در خبر مذکور: T-Mobile) به عهده می‌گیرد. به این ترتیب، گمانه‌زنی مبنی بر اینکه اینترنت ماهواره‌ای استارلینک ممکن است به‌طور مستقیم به عنوان ارایه‌کننده 5G در مناطق روستایی عمل کند، محقق نمی‌شود!
آنچه فعلا در زمینه گسترش شبکه 5G در مناطق روستایی به کمک ماهواره‌های اینترنتی، امکان‌پذیر است، با وساطت ایستگاه زمینی و “دروازه-راه”های استارلینک شدنی است.
*سه شرط برای تحقق ارتباط استارلینک به گوشی موبایل در ایران
نخست اینکه (همان‌طور که در بالا ذکر شد) ارتباط استارلینک به گوشی موبایل در هیچ کجا، شدنی نیست! اما با تحقق چند شرط، در ایران هم می‌توان برای تامین اینترنت موبایل در مناطق روستایی از استارلینک استفاده کرد:
– شرط اول، ورود قانونمند و رسمی استارلینک به کشور است؛
– شرط دوم، وجود اُپراتور سیاری در کشور است که فراهم‌آور شبکه 5G و ارایه‌کننده خدمات 5G در کشور باشد و
– شرط سوم، همکاری چنین اُپراتوری با شرکت اسپیس‌ایکس برای ایجاد ایستگاه زمینی یا “دروازه-راهِ” واسط میان سلول شبکه موبایل و ناوگان ماهواره‌های استارلینک است.
– شرط چهارم هم، توجیه اقتصادی داشتن برنامه استفاده از استارلینک برای رفع نقاط کور از شبکه موبایل آن اُپراتور در ایران است.
*آینده استارلینک در ایران
به چند لحاظ، چهار شرط مذکور حالاها محقق نمی‌شوند زیرا که
آینده بازار استارلینک در ایران نامشخص است!
شورای عالی فضایی ایران، شورای اجرایی فناوری اطلاعات، شورای عالی فضای مجازی، کمیسیون‌های صنایع و فرهنگی مجلس و ساترا –به اصطلاح- “آب‌شان از یک جوی نمی‌رود”!
جایگاه اپراتورهای خدمات فضایی کشور نیز در بازار این خدمات، نامشخص است، زیرا هم بخش خصوصی و هم بخش دولتی در این بازار فعال هستند و بخش خصوصی مربوط در مقابل بخش دولتی آن، وزنه‌ای به شمار نمی‌آید؛
با توجه به چند عامل سیاسی، جمهوری اسلامی، احتمالا به همان گونه که با ماهواره‌های مخابراتی معامله کرده است با ماهواره‌های اینترنتی هم همان طور رفتار خواهد کرد: مبارزه قانونی و مقابله قضایی با کاربران استارلینک در ایران و لذا کمک ناخواسته ولی محتوم به توسعه قاچاق گیرنده‌ها و فرستنده‌های آن در بازار سیاه.
مضافا اینکه چون در ساخت ماهواره “سینا-۱” [توسط شرکت پالیوت روسیه] و در ساخت و مدیریت ماهواره “خیام-1” [توسط موسسه پژوهش‌های علمی‌الکترومکانیکVNIIEM و به کمک شرکت NPK Barl برای تامین تجهیزات حسگری، سنجشی و ارتباطی ماهواره] روس‌ها با حکومت ایران همکاری داشته‌اند و میان دیدگاه‌های سیاسی مقامات ایرانی و روس در امرِ مبارزه علیه اقتدارگرایی شرکت‌های اینترنتی آمریکا در منطقه، قرابت و نزدیکی خاصی وجود دارد، تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران ایرانی، راه مبارزه قانونی و مقابله قضایی با کاربران استارلینک در ایران را در پیش خواهند گرفت؛ هرچند دبیر محترم شورای عالی فضای مجازی، استقبال قانونی و استراتژیک از این فناوری را بر منع قانونی آن ترجیح دهد.
امکان به خدمت گرفتن ماهواره خیام برای کشف محل نصب تجهیزات استارلینک.
*خیام در خدمت کشف محل نصب تجهیزات استارلینک
مدیریت پایگاه فضایی ماهدشت و مرکز کنترل و مدیریت سیستم سنجش از دور خیام اگر تاکنون خود را با سامانه‌های ذخیره‌سازی کلان‌داده‌های فضایی دریافت شده از ماهواره خیام، استفاده از سیستم یادگیری ماشین برای داده‌شناسی خودکار اطلاعات موجود در پایگاه‌های ذخیره‌سازی کلان داده‌های فضایی “خیام” و استخدام کارشناسانی برای analytics (تحلیل شناسی و داده کاویِ) اطلاعات دریافت شده از “خیام” مجهز کرده باشند، می‌توانند به راحتی همه محل‌های راه‌اندازی ایستگاه‌های زمینی استارلینک در ایران و در کشورهای همسایه را هر آن، شناسایی کنند، نشانی محل‌های نصب و به‌کارگیری اشتراک استارلینک در خاک ایران را کشف کنند و اطلاعات مربوط را در اختیار ضابطین قضایی (ضابطان قضایی عام، ضابطان قضایی خاص و ضابطان قضایی نظامی) قرار دهند.
البته به رغم بدیهی بودن این کاربرد ماهواره خیام، اگر از معاون محترم وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در بخش فضایی درباره این امکان بپرسید، باز ممکن است بگوید: «این چنین حرف‌هایی باعث خنده می‌شود»!