خسارت ۵۰ همتی اپراتورها از فیلترینگ
علی شمیرانی - «واضح است که اعمال فیلترینگ و استفاده از ابزارهای ضد فیلترینگ یعنی فیلترشکن، برای اپراتور هیچ مزیتی ندارد و بر مسیر طبیعی توسعه شبکه، تأثیر منفی می‌گذارد. از ابتدای اعمال فیلترینگ گسترده بر شبکه‌های اجتماعی در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ تاکنون، درآمد ایرانسل تا حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان (همت) کاهش پیدا کرده
و سایر اقدام‌های توسعه‌ای برای بهبود سرعت و کیفیت شبکه نیز تحت تأثیر قرار گرفته است. فیلترینگ و به دنبال آن استفاده از فیلترشکن، به وضوح سرعت اینترنت را کاهش می‌دهد، برای مشترک اختلال ایجاد می‌کند، زمینه را برای حملات سایبری مهیا می‌کند و امنیت اطلاعات کاربران را به خطر می‌اندازد. از طرفی نحوه اعمال فیلترینگ، در اختیار اپراتور نیست.»
این اظهارات را بیژن عباسی‌آرند مدیر عامل ایرانسل در نشست خبری، به مناسبت تولد ۱۸ سالگی این اپراتور و در بخش پاسخ به خبرنگاران مطرح کرده است.
خسارت 20همتی ایرانسل در حالی به شکل رسمی در این نسشت اعلام شد که این اپراتور بر اساس آخرین آمار سازمان رگولاتوری سهم بالغ بر 43درصدی از بازار ارتباطات کشور دارد.
• بازی دو سر باخت فیلترینگ
سی تیرماه سال جاری بود که مهدی اخوان بهابادی مدیر عامل همراه اول نیز در جلسه مجمع عمومی این اپراتور در پاسخ به سؤال یکی از سهامداران درباره اثر فیلترینگ بر درآمد همراه اول گفت: «فیلترینگ از چند جهت روی اپراتورها اثر منفی گذاشته است.»
او افزود: «یکی از آثار منفی افت کیفیت خدمات است که گلایه به‌حق مشترکان است. پیاده‌سازی سامانه‌های فیلترینگ که بعضاً دقیق عمل نمی‌کنند، کیفیت شبکه را به‌شدت کاهش داده و روی سرویس اینترنت همه اپراتورها اثر منفی گذاشته است.»
اخوان با بیان اینکه اثر دوم فیلترینگ فراگیر شدن فیلترشکن‌هاست، گفت: «بررسی‌های ما نشان می‌دهد نزدیک دوسوم مشترکین همراه اول از فیلترشکن استفاده می‌کنند. اولین مشکلی که فیلترشکن‌ها ایجاد می‌کنند، مشکل امنیتی است. نصب بدافزارها روی گوشی مشترکین هزینه بسیار بالایی به اپراتورها تحمیل می‌کند. مشکل دوم هم این است که فیلترشکن‌ها منابع شبکه را اشغال می‌کنند.»
اخوان تأکید کرد: «برنده این وضعیت فقط فروشندگان فیلترشکن‌ها هستند. ما معتقدیم فیلترینگ بازی دوسرباخت است و استمرار وضعیت موجود قطعاً اوضاع را نابسامان‌تر می‌کند.»
مدیرعامل همراه اول اظهار امیدواری کرد که باتوجه‌به وعده رئیس‌جمهور، موضوع فیلترینگ تعیین تکلیف شود.
• برآورد خسارت 50 همتی اپراتورها
اگرچه مدیر عامل همراه اول عددی از میزان خسارات این اپراتور ارایه نداد، لیکن از آنجا که مطابق آمار رگولاتوری، همراه اول سهم 53درصدی از بازار را دارد، با تناسب‌گیری خسارت 20 همتی ایرانسل (با سهم 43درصدی)، می‌توان به برآورد خسارت 24هزار میلیارد تومانی همراه اول رسید و به این ترتیب این دو غول ارتباطی کشور مجموعا 44 هزار میلیارد تومان از فیلترینگ خسارت دیده‌اند.
همچنین باید توجه داشت که این خسارت از نیمه دوم سال 1401 و فیلترینگ اینستاگرام، واتس‌اپ، گوگل‌پلی و ... تا امروز بوده است و کماکان عدد خسارت رو به بزرگی و افزایش است.
از سوی دیگر سایر سهم بازار اینترنت کشور نیز در اختیار شرکت مخابرات ایران، رایتل و دیگر اپراتورهای ثابت است که در یک برآورد مجموع خسارات تمام اپراتورها را به رقمی حدود 50 هزار میلیارد تومان می‌رساند.
• گردش مالی 50 همتی فروشندگان فیلترشکن
از گزارش ارایه شده کمیسیون صنایع و معادن مجلس در صحن علنی گرفته تا سایر منابع و برآوردها میزان استفاده از فیلترشکن‌های پولی و رایگان بین 60 تا بیش از 90درصد کاربران اینترنت کشور را شامل می‌شود.
در همین حال خرداد ماه سال قبل بود که حسن آصفری، عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در مجلس، در واکنش به ادامه فیلترینگ اعلام کرده بود: «درآمد و گردش مالی کاسبان فیلترینگ در سال بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومان است و یک ریال هم مالیات نمی‌دهند. چطور دولتی که می‌تواند فیلتر کند، نمی‌تواند اینها را نیز مجددا فیلتر کند؟ به نظر می‌رسد کاسبان فیلترینگ در برخی مجموعه‌ها نفوذ دارند و اعتقاد دارم این موضوع باید مدیریت شود.»
پس از آن جلال رشیدی‌کوچی، نماینده سابق مجلس نیز در این باره گفته بود: «گردش مالی کاسبان فیلترینگ سالانه بیش از ۴۰ تا ۵۰ هزار میلیارد تومان است.»
• خسارت دولت و اپراتورها در جیب دلالان؟
آنچه مسلم است بحث گردش مالی 50 همتی با سود و زیان 50 همتی متفاوت است و مبلغ گردش مالی لزوما مترادف با سود آن بخش نیست.
اما نکته ظریفی که در این میان وجود دارد آن است که اپراتورها در طول «2 سال» قریب به 50 هزار میلیاردتومان بابت فیلترینگ زیان دیده‌اند. در حالیکه فروشندگان فیلترشکن «سالانه» 40 تا 50 هزار میلیارد تومان گردش مالی داشته‌اند که با احتساب تقریبی شاید بتوان گفت سود فروشندگان و دلالان دور زدن فیلترینگ، معادل زیان اپراتورها از فیلترینگ باشد.
موضوع دیگری که باید مد نظر داشت اما این است که تنها اپراتورها نیستند که با زیاندهی و افت توان کمی و کیفی خود برای توسعه زیرساخت‌ها و رفع مشکلات اینترنت مواجه هستند.
چراکه تقریبا نیمی از درآمد اپراتورها به دولت‌ها می‌رسد و از این بابت مبلغ قابل توجهی از درآمدهای دولت نیز حذف شده و به ظاهرا به جیب فروشندگان فیلترشکن رفته است.
این در حالیست که مردادماه سال جاری دیوان محاسبات کشور در گزارشی از زیاندهی شرکت دولتی ارتباطات زیرساخت به عنوان متولی تامین پهنای باند بین‌الملل اینترنت و از زیرمجموعه‌های وزارت ارتباطات خبر داد و اعلام کرد: «این شرکت در سنوات اخیر سودده نبوده و بهای تمام شده خدمات و درآمدهای عملیاتی در سال 1402 نسبت به سال 1401 حدود 48 درصد افزایش داشته است.»
اینکه کاهش درآمدهای زیرساخت برخلاف رشد حجم و میزان کاربری و کاربران اینترنت در کشور به جای سیر صعودی، دچار سیر نزولی شده‌است نیز می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد که فیلترینگ نیز در این میان بی‌تاثیر نیست.
• اثر منفی فیلترینگ بر تجربه کاربری فیبرنوری
اما مدیر عامل ایرانسل در نشست خبری به مناسبت هجدهمین سال آغاز بکار این اپراتور پاسخگوی 3 پرسش عصر ارتباط نیز بود.
بیژن عباسی آرند در پاسخ پرسش نخست ما درباره تاثیر فیبرنوری بر دسترسی به پلتفورم‌های مشمول فیلترینگ و اظهار تجربه نامطلوب کاربران فیبرنوری گفت: این موضوع دو جنبه دارد. آیا پهنای باند و ظرفیت فیبرنوری بالاست؟ بله. یعنی اگر کاربر در منزل به فیبرنوری متصل باشد بر اساس اقتضائات سخت افزاری از حداقل 100 مگ تا یک گیگ دریافت خواهد داشت.
وی ادامه داد: لذا وقتی مشترک از منزل به یک سایتی در داخل متصل شود که محدودیتی نداشته باشد، قاعدتا هیچ محدودیت سرعتی ندارد، اما وقتی به خارج کشور قصد اتصال داشته باشد باید از گیت‌وی زیرساخت ارتباطی کشور ترافیک عبور کند و طبعا هر سیاستی که آنجا اعمال شود بر کیفیت و سرعت دسترسی تاثیر گذار خواهد بود.
مدیر عامل ایرانسل گفت: وقتی یک پلتفورمی فیلتر است طبیعتا یعنی نباید دسترسی پیدا شود و این ارتباطی به فیبر یا اینترنت پرسرعت موبایل ندارد.
عباسی آرند گفت: اینکه چرا مردم حس می‌کنند به بعضی از سرویس‌های مسدود شده دسترسی خوبی ندارند، مفهوم فیلترینگ یعنی قرار نیست دسترسی باشد و وقتی از فلیترشکن‌ها استفاده می‌شود طبعا کیفیت سرویس و سرعت هم محدود به ظرفیت و کیفیت آن فیلترشکن یا VPN می‌شود و ارتباطی به کیفیت شبکه ارتباطی ندارد. به عبارت دیگر یعنی ما یک زیرساخت ارتباطی پرسرعت ایجاد کردیم اما به علت استفاده از فیلترشکن، سرعت نیز محدود می‌شود به سرعت آن فیلترشکن و این باعث نارضایتی می‌شود و این موضوع نه فقط در خصوص فیبرنوری که هر سرویس پهن‌باندی را شامل می‌شود.
• از رفاقت تا رقابت با شرکت مخابرات
وی در خصوص تجربه سیم مسی و انحصار شرکت مخابرات و زمزمه‌هایی مبنی بر تکرار این رویه در حوزه فیبرنوری از سوی مخابرات گفت: ما با مخابرات مشکلی نداریم. شرکت مخابرات پروانه فیبرنوری را از چند سال قبل داشته است و علاوه بر آن اپراتور ایرانیان‌نت را داشتیم و چون از یکسو این اتفاق پیشرفت لازم را نداشت و از سوی دیگر چون زیرساخت نسل 5 هم وابسته و نیازمند به زیرساخت‌های فیبرنوری است، اپراتورهای دیگر هم وارد حوزه توسعه فیبرنوری شدند.
مدیر عامل ایرانسل با بیان اینکه اگر نسل 5 متصل به شبکه فیبر نباشد کیفیت لازم را نخواهد داشت و در تمام دنیا نیز فیبر به شدت توسعه پیدا کرده است گفت: در کشور ما هم در خصوص توسعه فیبرنوری تصمیم درستی گرفته شد و حالا اینکه روش اجرا قابل نقد است یا نه یک بحث دیگر است.
عباسی آرند ادامه داد: اما طبعا مخابرات به عنوان اپراتور رقیب است و در جاهایی می‌توان رفاقت و مشارکت کرد و هر دو سرویس‌های خود را توسعه دهند و جاهایی هم باید رقابت کرد. ما فکر می‌کنیم جاهایی که زیرساخت عمومی کشور است می‌توان رفاقت کرد و آنجایی که بحث گرفتن مشترک است باید رقابت کرد و هر کس سرویس بهتر می‌دهد مشترک بیشتر جذب کند. لذا دعوایی با مخابرات نداریم اما انتظار همکاری بیشتر وجود دارد.
• پایان جذابیت فرکانس‌های 700 و 800
مدیر عامل ایرانسل در پاسخ به پرسش سوم ما مبنی بر فرکانس‌های باقی‌مانده 700 و 800 در دست سازمان صدا و سیما و بلاتکلیفی این موضوع در 2 دولت قبل و اثر آن بر توسعه نسل 5 در کشور نیز گفت: در مورد فرکانس‌های نسل 5 در دو دولت قبل مطرح شد و اپراتورها سال‌هاست متقاضی هستند. البته اکنون بخشی از باند فرکانس 3500 که به اسم باند نسل پنج مطرح است در حال بالا آوردن خدمات هستیم.
وی افزود: اما بخشی از باند است که آزاد نشده و در صورت ارایه ما قادر به ارایه پهنای باند بیشتری هستیم و پهنای باند بیشتر منجر به بهبود سرعت خواهد شد.
عباسی آرند در پاین گفت: فرکانس‌های 700 و 800 زمانی برای اپراتورها جذابیت داشت و برای پوشش بالاتر مناسب است نه سرعت بیشتر. در حال حاضر این فرکانس‌ها خیلی گلوگاه توسعه شبکه نسل پنج نیست و ای کاش این دارایی در زمان خودش به اشتراک گذاشته می‌شد. البته هنوز هم برای برخی کاربردهای خاص از فرکانس‌های 700 و 800 می‌توان استفاده کرد، اما فعلا روی فرکانس‌های 2300 و 2600 امکان ارایه نسل پنج را داریم.
در این رویداد، همچنین مرکز آموزشی هوش مصنوعی ایرانسل، ۱۱۴۴مین سایت 5G ایرانسل در جزیره بوموسی، پوشش کامل فیبرنوری ایرانسل در شهر صدرا و سایت ارتباطی روستایی جیرفت، افتتاح شدند و از 6 محصول و راهکار جدید ایرانسلی شامل «پیشواز تصویری»، «پیامک ویدیویی»، «دستیار هوشمند پشتیبانی»، «سرویس اعتباری»، «پلتفرم یکپارچه نمایش خانگی ایرانسل‌من» و «5G FWA» نیز رونمایی شد.