دنگ و فنگ ورود به متاورس
عباس پور خصالیان – متاورس یک فضای مجازی مرکب است؛ ترکیب‌یافته از همگرایی واقعیت فیزیکی و سیستم‌های دیجیتالی که نسبت به سیستم‌های دیجیتالی پیشین، به لحاظ بهره‌مندی از سامانه‌های پیشرفته،
از قبیلِ اینترنت اشیا، نسل پنجم شبکه سیار (5G)، هومص (AI)، ابر واقعیت مجازی (AR cloud) و زیرساخت ملی داده‌های مکانی (NSDI) تقریبا بهتر و بهبود یافته‌تر از فضاهای مجازی پیشین عمل می‌کند.
اما پدیدآورندگان و توسعه‌دهندگان دنیای متاورس چگونه یک محیط متاورس را ایجاد می‌کنند؟
آنها نخست، یک پلتفرم متاورس را برمی‌گزینند؛ سپس در مرحله 2، metaspace یا فرافضای مورد نظر خود را دیزاین (طراحی) می‌کنند؛ آنگاه در مرحله 3، یک لایه میانکُنش (interaction layer) برای تراکنش‌های کاربر فراهم می‌آورند و نهایتا در مرحله 4، یک لایه بهره‌برداری متقابل (interoperability layer) را برای تعامل با محیط‌های متنوع ایجاد می‌کنند.
البته مرحله دیزاین فرافضا، مستلزم اجرای روالی مطالعاتی است موسوم به Design Science Research. طی اجرای این روال مطالعاتی، فرایندهای دیزاین مورد بحث باید درست فهمیده شوند، مورد اصلاح قرار گیرند و عملکرد مطلوب آنها تحلیل شود.
در نهایت نیز فرآورده‌ای را که حاصل می‌شود، اصطلاحا «مصنوع» یا artefact می‌نامند. این مصنوع، پیش از معرفی و عرضه، به شیوه‌ای مساله‌پایه و کاربردمحور از لحاظ نرم‌افزاری، واژگانی و چارچوبی، مورد بررسی قرار می‌گیرد و انطباق آنها با معیارها و مقررات، ارزیابی می‌شود.
هم نویدبخش است و هم هشداردهنده!
– نویدبخشِ آسان‌سازی پژوهش و پرورش است: برای مراکز تحقیقاتی و آموزش عالی و برای طیفی از کاربردهای دیگر، از حوزه بهداشت و سلامت روان، مدیریت و راهبری گرفته تا سرگرمی‌های آموزنده یا infotainment.
– ولی همچنین هشداردهنده است: برای کسانی که از اعتیادآوری متاورس و “فناوری غوطه‌ورکننده” (Immersive Technology) هراسناک هستند.
مشتاقان متاورس در اقلیت!
بر اساس گزارش نتیجه نظرسنجی اخیرا انجام شده در ایالات متحده (به تاریخ پنجم می2022)، بیش از 2500 بزرگسال آمریکایی در خصوص خوشبین بودن یا بدبین بودن نسبت به آینده متاورس مورد پرسش قرار گرفتند و اغلب پاسخ‌دهندگان، یعنی تقریبا یک سوم از ایشان گفته بودند که در حال حاضر از متاورس می‌ترسند! [https://www.cnbc.com/2022/05/05/more-americans-are-scared-of-the-metaverse-than-excited-poll.html] برگزارکنندگان این نظرسنجی که از 23 تا 25 مارس 2022 توسط Axios و یک شرکت تحقیقات بازار نرم‌افزار به نام Momentive انجام شد، از پاسخ‌دهندگان پرسیده بودند: «آیا ایده متاورس آنها را نسبت به آینده، بیشتر خوشبین (هیجان‌زده) یا بیشتر بدبین (ترسان)
می‌سازد؟»
فقط 7 درصد از پاسخ‌دهندگان گفته بودند که ایده متاورس آنها را نسبت به آینده بیشتر خوشبین (هیجان زده) کرده است. بنابراین اگر شما خواننده گرامی، مشتاقانه منتظر آینده‌ای هستید که در دنیای متاورس کار و بازی کنید، بدانید که در حال حاضر در اقلیت هستید. البته برگزارکنندگان این نظرسنجی بیان می‌کنند که نزدیک به 60 درصد از پاسخ‌دهندگان (فراموش نکنید “پاسخ‌دهندگان آمریکایی”)، در وهله اول، با ایده متاورس اصلا آشنا نبودند. متاورس در هر صورت، دگرگونی بزرگی را در نحوه زیستن، آموختن، آزمودن، سرگرم شدن و برقرار کردنِ ارتباط میان انسان‌ها و در ذهنیت انسان (تجربه کردن خود کنده شده و جداافتاده از واقعیت) رقم می‌زند.
آنچه این فرورفتن در خود و فرارفتن از واقعیات فیزیکی را برای متاورسیان (کاربران متاورس) ممکن می‌سازد، پایانه‌های رایانه‌ای پوشیدنیِ مجهز به قابلیت‌های واقعیت مجازی (Virtual Reality) و واقعیت بَرافزوده (Augmented Reality) است.
– فرورفتن در خود: قابلیت فناوری واقعیت مجازی (VR)، کاربر متاورس را در فضای خیال خلاقِ خود غوطه‌ور می‌کند،
– فرارفتن از واقعیات: قابلیت فناوری واقعیت برافزوده (AR)، ذهنیت کاربرِ AR را با اشیا و افراد قابل رؤیت و کار در فضای متاورس، یکپارچه می‌سازد.
لوازم و تجهیزات ورود به متاورس
تجهیزات لازم برای استفاده از متاورس در حال حاضر، زیرساخت‌های اتصال‌پذیری به اینترنت معمولی و دسترسی پهن‌باند است ولی این‌ها کافی نیستند.
استفاده از متاورس نیازمند سخت‌افزارهایی برای ورود به دنیای متاورس است. این سخت‌افزارها نیز بر سه نوع هستند: پوشیدنی، محیطی و تعبیه شده.
1. سخت افزارهای پوشیدنی واقعیت مجازی عبارتند از موارد زیر:
– عینک‌های هوشمند (Smart Glasses)
– کلاهخود یا سرپوش واقعیت مجازی (VR Helmet یا VR Headset)
– کت‌وشلوار واقعیت مجازی (VR Suit)
– کت واقعیت مجازی (VR Vest)
– جلیقه واقعیت مجازی (VR Jacket)
– دستکش‌های واقعیت مجازی (VR Gloves)
– کفش‌های سایبری (Cyber-shoes) و
– تردمیل واقعیت مجازی (VR Treadmill)
– و از این قبیل سخت‌افزارها که با رواج و رونق بازار متاورس، همواره بیشتر و متنوع‌تر می‌شوند.
2. سخت‌افزارهای محیطی واقعیت مجازی عبارتند از:
– دوربین سراسرنما (360-degree camera) و
– میکروفن چندسویه (Omni-directional microphone).
3. در شرایطی خاص، همچنین از تجهیزات سخت‌افزاری استفاده می‌شود، مانندِ میانای مغز-رایانه (Brain-computer Interface) که توسط جراح مغز در سرِ کاربر مربوط تعبیه می‌شود.
پدیدآورندگان پلتفرم‌ها، نرم‌افزارها و محتواهای متاورس نیز نیازمند آموختن و به‌کارگیری زبان‌هایی صوری (formal) هستند، از قبیلِ زبان‌های زیر:
– زبان مدل‌سازی واقعیت مجازی (VR Modeling Language: VRML )
– زبان نشانه‌گذاری سه‌بعدی برای وِب (3D Markup Language for Web: 3DMLW)
– نسل پنجم زبان نشانه‌گذاری اَبَرمتن (HTML5)
به طور کلی، تهیه و خرید پایانه‌های رایانه‌ای پوشیدنی برای کارگروه‌ها و کارگاه‌های تحقیقاتی استارت‌آپ‌های ایرانی یا برای مصرفِ کاربران ایرانی متاورس، در شرایط کنونی چندان ساده و ارزان نیست. برای مثال، قیمت یک تردمیل واقعیت مجازی، به‌طور حدودی از 1995 دلار آمریکا به بالاست.
همچنین شناخته‌شده‌ترین هدست واقعیت مجازی موجود در بازار در حال حاضر، «Meta’s Oculus Quest 2» است. پایین‌ترین قیمت این هدست واقعیت مجازی نیز در سایت “متا” (فیس‌بوک سابق) از 299 دلار شروع و در دو گزینه ظرفیت حافظه عرضه می‌شود: 128 گیگابایت یا 256 گیگابایت.
اتصال به پلتفرم متاورس هم مجانی نیست – پولی است! برای مثال با پرداخت پولی دیجیتالی به نام Metaverse ETP.
[ارزش رمزارز Metaverse ETP در در حال حاضر (اول تیرماه 1401) در وضعیت افزایش است: با حدود 0.04 درصد رشد! و قیمت فعلی هر ETP (در اول تیرماه 1401) 0.037198 دلار آمریکا است]. در هر صورت، هزینه استفاده از متاورس زیاد نیست و تقریبا به همان میزان استفاده از اینترنت معمولی است]
بدون تامین این لوازم، اصلا ممکن نیست بتوان امکان ورود به دنیای متاورس را فراهم آورد.
درنتیجه، وارد شدن به دنیای متاورس و تجربه غوطه‌ور شدن در خود، برای اغلب انسان‌ها در جهان، حالاها یک رویا باقی خواهد ماند.
امروزه ما همچنان می‌توانیم از طریق گوشی تلفن‌های همراه و لپ‌تاپ‌های‌مان، به کمک نصب برنامه‌های کاربردی به‌خصوصی با دنیای متاورس، تعامل محدود داشته باشیم، اما دستگاه‌های مذکور به منظور اتصال به محیط‌های متاورسی به زودی، قدیمی و منسوخ خواهند شد. استارت‌آپ‌های متاورس در ایران، دوران جنینی خود را سپری می‌کنند و هنوز زود است که معرفی پلتفرم، ارایه محتوا و واگذاری خدمات متاورسی از ناحیه آنها را انتظار داشته باشیم.
البته لازمه استفاده گسترده از فناوری‌های نوین، وجود حقوق پشتیبانِ بخشِ اقتصادی دست‌اندرکار است، لذا ممکن است که نمونه‌های بومی‌شده متاورس به زودی معرفی و عرضه شوند ولی احتمالا حالاها در فقدان قانون و مقررات مربوط!(عصر ارتباط)