ITanalyze

میثم لطفی - نتایج حاصل از یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که تنها در آمریکا بیش از نیم میلیون نوجوان نامنظم تغذیه می‌کنند یا آنکه با اختلالات غذایی مواجه هستند. بی‌اشتهایی، پرخوری و تغذیه نامناسب می‌تواند مشکلات فیزیکی جدی به‌وجود آورد و اگر این روند ادامه پیدا کند، حتی زندگی فرد را هم به‌خطر می‌اندازد. این روزها «هفته ملی آگاهی از اختلالات تغذیه» در آمریکا برگزار می‌شود و مرکز UConn Health که به‌صورت تخصصی روی نوجوانان و جوانان کار می‌کند، برای اطلاع‌رسانی هرچه بیشتر به مردم تاثیرات شبکه‌های اجتماعی بر روند تغذیه و سلامت بدن را نمایان کرده و با انتشار گزارشی توضیح داده است که چگونه برخی از دوستان یا اعضای خانواده از اختلالات تغذیه مرتبط با شبکه‌های اجتماعی آسیب می‌بینند.
××‌یک ماجرای واقعی

‌کلِسی هیبرد، ساکن لندن، مشکلات خود را برای روزهایی که در دوره متوسط تحصیل می‌کرد به‌خوبی به خاطر می‌آورد. او نسبت به دوستان خود قد بلندتری داشت و اندکی چاق‌تر بود. همین مساله باعث شد تا کم‌کم ارتباطات خود در فیس‌بوک را کم‌رنگ کند و تصاویر جدید خود را به‌گونه‌ای به‌اشتراک بگذارد که بلندی قد و چاقی اندامش مشخص نباشد. این رفتارها باعث شد در زمان فارغ‌التحصیل شدن از دبیرستان کلِسی به این نتیجه برسد که ظاهر زشتی دارد و نمی‌تواند خود را در سطح اطرافیان ببیند. او با تغییر مدل مو یا نوع پوشش سعی کرد اعتماد ازدست‌رفته را بازگرداند که البته موفق نشد. تصمیم بعدی، دنبال کردن رژیم غذایی سخت بود تا با کاهش شدید وزن، بتواند نزد اطرافیان محبوب شود.

کلِسی هم‌اکنون بیست سال دارد و این روزها با مشارکت در طرح Loud Education و حضور در کلاس‌های درس، به دانش‌آموزان توضیح می‌دهد که چگونه توانست شکل ظاهری خود را دوست داشته باشد و حتی در شبکه‌های اجتماعی شخصیت و تصویر واقعی خود را به‌نمایش بگذارد. او این روزها به قدرت واقعی شبکه‌های اجتماعی پی برده و معتقد است جوانانی که هزاران دوست آنلاین دارند، می‌توانند از این فضا به‌عنوان ابزاری برای بهبود روابط اجتماعی، افزایش اعتماد به‌نفس و پذیرش خود واقعی استفاده کنند.

فیس‌بوک، توییتر، اینستاگرام و دیگر ابزارهای پیام‌رسان از جمله وایبر و واتس‌اپ به مهم‌ترین ابزار ارتباطی برای جوانان تبدیل شده‌اند و همین بسترهای مجازی موجب شده تا برخلاف گذشته، دنیای متفاوت هر یک از این افراد به‌صورت نزدیک‌تر با یکدیگر به‌اشتراک گذاشته شود. در سال 2014 میلادی دوسوم جوانان بریتانیایی و آمریکایی به‌صورت مستمر از ابزار مخصوص فیس‌بوک روی دستگاه موبایلی خود استفاده می‌کردند و در هر روز میلیون‌ها تصویر و اطلاعات شخصی میان آنها به‌اشتراک گذاشته می‌شد.

مجلس نمایندگان بریتانیا در سال 2013 اعلام کرد برای تمام کودکان مدرسه‌ای باید دوره‌هایی برگزار شود تا به‌خوبی بدانند که تصاویر شخصی از صورت یا بدن خود را با چه معیارها و ضوابطی به‌اشتراک بگذارند. البته باید توجه داشت تاثیرات منفی از انتشار این تصاویر فقط متوجه کودکان نیست و بزرگسالان هم از عواقب این فرایند در امان نخواهند بود. بررسی کارشناسان نشان داده است 60 درصد کاربران پس از انتشار عکس خود روی شبکه‌های اجتماعی احساس شرمساری می‌کنند و به این نتیجه می‌رسند که با وجود دقت‌های لازم باز هم نتوانسته‌اند چهره جذابی را از خود به‌نمایش بگذارند و اطرافیان تصویر آنها را نمی‌پسندند. این در حالی است که از سال 2008 به بعد میزان عمل‌های جراحی زیبایی در کشورهای غربی 20 درصد افزایش یافته است و همین بررسی مشخص کرده در بسیاری از مواقع افراد برای آنکه ظاهر بهتری در شبکه‌های اجتماعی داشته باشند، دست به انجام چنین عمل‌هایی می‌زنند.

کلِسی برای حل چنین مشکلاتی این روزها در مدارس مختلف آموزش می‌دهد و مخاطبان اصلی خود را نوجوانان 12 و 13 ساله قرار داده است تا به‌خوبی یاد بگیرند بازخوردهای شبکه‌های اجتماعی در مورد تصاویر آنها تا چه اندازه واقعی یا غیرواقعی است. او متوجه شده است که بازخورد در شبکه‌های اجتماعی برای نوجوانان و جوانان امروزی اهمیت فراوانی دارد و یک لایک بیشتر می‌تواند تاثیر روحی قابل ملاحظه‌ای برجا بگذارد یا آنکه بی‌توجهی دوستان آنلاین به عکس منتشر شده اعتماد به‌نفس را در آنها از بین ببرد.

نوجوانان می‌گویند تصاویر شخصی خود را پیش از آنکه در شبکه‌های اجتماعی به‌اشتراک بگذارند، بارها ویرایش می‌کنند. دوربین بیشتر گوشی‌های هوشمند امروزی هنگام عکاسی فیلترهای مختلف را در اختیار کاربر قرار می‌دهد و حتی پس از گرفتن عکس، ابزارهای متفاوتی وجود دارد تا پیش از انتشار آن روی فیس‌بوک و توییتر، ویرایش‌های اصلی و اولیه به‌صورت مستقیم انجام شود. اما باید توجه داشت همین ابزارها باعث شده اعتماد به‌نفس جوانان در مورد شکل ظاهری و فرم بدن‌شان کاهش پیدا کند و آنها با الگوپذیری‌های نادرست، تصویر ایده‌آل خود را مشابه تصویر منتشرشده از بازیگران روی جلد مجلات بدانند.

به هر حال، این کارشناس دریافته است که آموزش بهترین روش برای جلوگیری از اختلالات مختلف در این زمینه است و جوانانی که به‌تازگی وارد شبکه‌های اجتماعی شده‌اند باید اصول اصلی برای معرفی خود واقعی در این فضاها را یاد بگیرند. دکتر فیلیپا دیدریچ، از محققان دانشگاه لندن بر این باور است که میان حضور طولانی‌تر در فیس‌بوک و تغییر نگاه کاربران برای نگاه شی‌ءگرایانه به خود رابطه مستقیم وجود دارد. او معتقد است که ارتباطات اجتماعی در فضای مجازی این روزها به‌صورت بصری دنبال می‌شود و تصویر شخصی که هر کس از خود ارایه می‌دهد، مهم‌ترین معیاری است که اطرافیان را به سمت او جذب می‌کند. بر این اساس در بسیاری از مواقع دیده می‌شود که کاربران با تکیه بر رژیم‌های سخت یا حذف وعده‌های غذایی، سعی می‌کنند وزن خود را به حداقل برسانند تا تصویر نهایی آنها در بهترین شکل به‌اشتراک گذاشته شود. این اتفاقات در شبکه‌های اجتماعی اختلال جدیدی موسوم به «نارضایتی از بدن» را به وجود آورده است.
×× سلفی‌های دردسرساز

برخی کارشناسان حوزه بهداشت و سلامت این روزها به‌صورت کاملا جدی در مورد تاثیرات فرهنگ سلفی‌نگاری هشدار می‌دهند و سعی دارند مردم را از معایب این اتفاق آگاه کنند. اما واقعا عکس‌های سلفی که ممکن است در طول روز بارها از خود بگیریم خطرناک هستند؟

پزشکان با انجام بررسی جامع این نظریه کلی را ارایه کرده‌اند که هرآنچه از دنیای مجازی با خصوصیات فیزیکی کاربران در ارتباط باشد، می‌تواند تبعاتی را به همراه بیاورد. به‌طور دقیق‌تر، کاربران این روزها تمایل فراوان به تهیه عکس‌های سلفی دارند و برای آنکه خود را در بهترین حالت به نمایش بگذارند، رژیم‌های غذایی سخت را دنبال می‌کنند و این روند در بیشتر مواقع مشکلاتی را به همراه می‌آورد. مجلات، روزنامه‌ها، تلویزیون، فیلم‌ها و از همه مهم‌تر شبکه‌های اجتماعی تصاویر غیرواقعی از زنان و مردان ایده‌آل به‌نمایش می‌گذارند که تمامی آنها ظاهری مناسب دارند و همین مساله باعث شده نوجوانان و جوانانی که علاقه فراوان به سلفی‌نگاری دارند، از این تصاویر الگوپذیری کنند و برای همانندسازی هرچه بیشتر، رژیم‌های غذایی نامناسب بگیرند.

البته باید توجه داشت که این مشکل فقط به الگوپذیری از تصاویر منتشرشده در رسانه‌ها مربوط نمی‌شود و کیفیت استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی همراه و شبکه‌های اجتماعی توسط هر یک از کاربران هم می‌تواند در این زمینه اثرگذار باشد. این ابزارهای اجتماعی همان‌قدر که می‌توانند مفید باشند و مزایای فراوان به همراه آورند، زمینه ورود به راه انحرافی را هم برای کاربران فراهم می‌کنند و به‌جز اختلالات تغذیه‌ای، احساس ناخوشی، ناراحتی، خستگی، غم و اندوه، سرخوردگی و ... را نیز به وجود می‌آورند. شیوع فرهنگ سلفی‌نگاری توسط دستگاه‌های الکترونیکی همراه و انتشار روی فضاهای اجتماعی باعث شده تا کاربران به‌صورت ناخودآگاه خود را با تصاویر سلفی منتشرشده توسط دیگران مقایسه کنند. این قیاس که احساس نیاز برای تغییر شکل فیزیکی یا پوشش را به همراه می‌آورد، فرد را در معرض رفتارهای اجباری قرار می‌دهد تا خود را به الگوهای غیرواقعی مشاهده شده در شبکه‌های اجتماعی نزدیک‌تر کند.

بررسی‌ها نشان می‌دهدکه اختلالات تغذیه‌ای در این گروه از افراد سطح بالاتری دارد. عامل محرک برای رسیدن به حالت فیزیکی ایده‌آل، تمایل افراد برای دنبال کردن رفتارهایی مانند تحمل گرسنگی یا حذف کالری از بدن را افزایش می‌دهد و نتیجه سلامت فرد به خطر می‌افتد.
×× شبکه‌های تاثیرگذار

سلفی‌نگاری نخستین گام محسوب می‌شود تا کاربران خود را در مقابل دوستان و اطرافیان مطرح کنند و به‌عبارت دیگر بتوانند از این طریق ارجحیت خود را نسبت به دیگران نشان دهند. اما آنچه که بستر لازم برای دنبال کردن این رفتارها را فراهم می‌کند، شبکه‌های اجتماعی هستند. این فضاها به‌صورت ناخودآگاه به کاربران القا می‌کنند که دست‌کم از نظر فیزیکی می‌توانند از شرایط کنونی بهتر باشند و با توجه به اینکه تصاویر مناسب‌تری از دیگران به‌اشتراک گذاشته می‌شود، باید خود را به سطح آنها برسانند.

این یک نظریه کلی محسوب می‌شود که ممکن است در برخی مواقع درست نباشد. اما پزشکان و کارشناسان بر اساس همین نظریه نگرانی‌های فراوانی را پیش‌روی خود می‌بینند و به‌دنبال راه‌های برای حل این مشکل هستند. در‌حالی‌که مشاوره‌های اطرافیان و دوستان مهم‌ترین روش برای جلوگیری از الگوپذیری در شبکه‌های اجتماعی محسوب می‌شود و می‌تواند تاثیرات این فضا بر اختلالات تغذیه و تغییر شکل فیزیکی بدن را به حداقل برساند، اما باید توجه داشت که قضاوت کردن، مخالفت کردن و قرار گرفتن در این موقعیت که من همه پاسخ‌ها را می‌دانم و تو در حال اشتباه هستی، بدترین روش خواهد بود.

در‌حالی‌که این نقد به شبکه‌های اجتماعی وارد می‌شود که الگوهای رفتاری برای شکل فیزیکی ظاهر را تغییر می‌دهند،‌ اما باید توجه داشت که همین فضاها امکانات و مزایای فراوانی را هم به‌دنبال دارند. به همین دلیل مقابله با اعضای این شبکه و رد تمام معیارهای برای حضور در این فضاها می‌تواند مشکلاتی به‌وجود آورد.

علاوه بر کاربران عادی بازیگران، ورزشکاران و افراد سرشناس هم در شبکه‌های اجتماعی حضور دارند و گستردگی این فضا فشار زیادی به آنها وارد کرده است تا ظاهر خود را در بهترین شکل به‌نمایش بگذارند. این افراد سعی می‌کنند برای حضور در مقابل اعضای شبکه‌های اجتماعی خود را به استاندارد اصلی برسانند و ضمن داشتن ظاهر و پوشش زیبا، لایک‌ها و هواداران بیشتری جذب کنند. این مساله هم تا اندازه‌ای بر الگوهای کاربران عمومی تاثیر گذاشته و آنها را به‌صورت ناخودآگاه مجبور کرده است با دنبال کردن رژیم‌های غذایی یا ظاهر متفاوت جلب توجه کنند. پزشکان معتقدند که با این نوع الگوپذیری، کاربران نمی‌توانند روش سالم برای رسیدن به اهداف خود بیابند و در بسیاری از مواقع حذف وعده‌های غذایی یا تغذیه نامناسب مهم‌ترین اقدامی است که برای کاهش وزن یا ترکیب بهتر دنبال می‌شود. (عصرارتباط)