راه کارهای صادرات نرم افزار به افغانستان
علی اصغر هلالی - در روزهای اخیر شاهد تشدید فعالیت گروه های فعال در صنعت فن آوری اطلاعات در رابطه با امکان صدور محصولات و خدمات شرکت های نرم افزاری ایرانی به کشور افغانستان هستیم که باید آن را به فال نیک گرفت.
کشور همسایه افغانستان با مشترکات فراوان فرهنگی، دینی و تاریخی و البته خاطره خوش ایشان در حمایت مردم از ملت افغانستان در طول جنگ داخلی در آن کشور ،علاقه آنها را جهت حفظ و گسترش ارتباط با ایران دو چندان کرده است. این کشور هم اکنون سال های ابتدایی پس از ثبات نسبی را طی می نماید و به علت جنگ ، عقب ماندگی و فقدان زیرساخت ها نیاز فراوانی به همه صنایع از جمله صنعت فن آوری اطلاعات دارد.
بدیهی است با توجه به نیاز آن کشور و نزدیکی مردم آن به ایران درشرایط مساوی با سایر رقبای خارجی، شرکت های ایرانی در اولویت خواهند بود که در این رابطه نکات زیر قابل توجه هستند:
1) هم زبانی دو ملت ایران و افغان یک امتیاز مهم است ولیکن جهت حضور در آن بازار نه شرط لازم است و نه کافی. این به آن معناست که تنها در صورت فراهم آوردن کلیه امکانات مادی و برابری محصولات و خدمات از نظر کیفی با سایر رقبا، شرکت های ایرانی شانس بیشتری خواهند داشت و صرفاً امتیاز هم زبانی، مزیت بالایی نخواهد بود.
در حال حاضر بسیاری از شرکت های خارجی با توجه به حضور کثیری از مهاجران تحصیل کرده و متخصص فارسی زبان به ویژه در اروپا و آمریکای شمالی، تیم های ویژه ای را تشکیل داده و در آن بازار حضور دارند. از سویی دیگر، تعدادی نیز با همکاری شرکت های ایرانی البته به عنوان پیمانکار دست دوم یا سوم در این بازار حضور پیدا کرده اند. برخی از کشورها نظیر هند نیز در حال آموزش زبان فارسی به گروه های کاری خود هستند. ذکر این حقایق به آن معناست که هم زبانی امتیاز تعیین کننده ای در شرایط غیر مساوی نخواهد بود.
البته نکته بعدی نیز گسترش روزافزون کاربرد زبان انگلیسی در افغانستان و مطرح شدن آن حتی به عنوان زبان دوم آن کشور در طی چند سال آینده است، که البته حضور پررنگ آمریکا در آن کشور این موضوع را تشدید و تسریع خواهد کرد.تمامی مواردی فوق بدان معناست که گذشت زمان دشمن شرکت های ایرانی در استفاده از این امتیاز است.
2) افغان ها در حال ساخت یک کشور جدید هستند و در واقع به همه چیز نیاز دارند لذا در صورت تماس و مذاکره با ایشان، اعلام آمادگی جهت انجام پروژه های مورد نیاز از سوی ایشان قطعی خواهد بود ولیکن نکته کلیدی این مطلب مهم آنست که افغان ها نقدینگی ندارند! در واقع اغلب شرکت هایی که در افغانستان به انجام پروژه، از جمله پروژه های نرم افزاری مشغولند پول قراردادهای خود را از محل کمک های بلاعوض کشورهای متبوع خود به افغانستان دریافت می دارند. نمونه بارز آن حضور موفق یک شرکت ایرانی جهت پیاده سازی سیستم Billing افغانستان از محل کمک ها و اعتبارات ایران به این کشور است. افغان ها تا حد امکان از گرفتن وام به جز در مسائل کلان که خود پروژه هزینه و بدهی های خود را در دراز مدت پوشش خواهد داد، پرهیز می‌نمایند و از سوی دیگر کشورهایی که کمک ها را به افغانستان اعطا می کنند تنها این عمل را برای شرکت های هم وطن خود یا متحدین استراتژیک انجام می دهند همانگونه که ایران نیز تا کنون چنین کرده است.
در این میان وضعیت شرکت های ایرانی چگونه است؟ همانگونه که ذکر شد تقریبا برای تمامی محصولات و خدمات شرکت های نرم افزاری ایرانی در افغانستان مشتری وجود دارد و در آن شکی نیست ولیکن افغان ها پولی برای پرداخت ندارند. اعتبار تخصیص داده شده از سوی دولت ایران برای کمک به افغانستان نیز به ظاهر تمام شده و اعتبار اعلام شده چند میلیارد دلاری هم به صورت وام به افغانستان تخصیص خواهد یافت.
با این تفاسیر به اعتقاد نگارنده راهکارهای حضور در بازار افغانستان به شرح زیر است:
الف- مذاکره با شرکت های خارجی علاقه مند به سرمایه گذاری
مذاکره با شرکت های خارجی علاقمند حضور در بازار افغانستان و صاحب بودجه و سرمایه از محل منابع خود و یا دولت های متبوعشان که دارای پروژه در افغانستان بوده و یا علاقمند به انجام پروژه در آن جا هستند.این اقدام نیز می تواند در قالب انجام پروژه مشترک و یا انجام پروژه به صورت پیمانکاری دست دوم.
ب- حمایت دولتی در غالب پروژه های کلان
مذاکره مستقیم و البته با همکاری و هم یاری دولت مردان ایران با بالاترین مقام های افغانی جهت دریافت پروژه های کلان از محل اعتبارات ایران و سپس تقسیم آن به پروژه های کوچکتر در بین شرکت ها، این امر تنها در توان دولتمردان ایران می باشد و نه شرکت های کوچک نرم افزاری.
ج- تخصیص بودجه حمایتی از سوی دولت
درخواست از دولت ایران جهت اختصاص بودجه بیشتر برای کمک به افغانستان و البته تخصیص بخش بیشتری از آن به شرکت های نرم افزاری به منظور تحکیم جایگاه شرکت های نرم افزاری ایرانی در افغانستان .این امرامکان نقش آفرینی بیشتر ایشان در آینده نزدیک و دوران بعد از مرحله بازسانی فغانستان را فراهم می سازد.
علاوه بر این انجام موارد زیر جهت شناسایی بیشتر توانایی های شرکت های ایرانی در افغانستان فوق العاده سودمند خواهد بود:
الف - ایجاد نمایشگاه دائمی از محصولات شرکت های ایرانی
ایجاد نمایشگاه دائمی از محصولات خدمات شرکت های نرم افزاری ایرانی در افغانستان (که لزوما نباید بسیار بزرگ و مجلل باشد) و برگزاری سمینارها و نمایشگاه های فصلی و آن هم به صورت مستمر زیرا حضور محدود یک دفعه اثربخشی لازم را نخواهد داشت و همچون جرقه ای خاموش خواهد شد.
ب- ایجاد یک نقطه تماس تجاری شرکت های ایرانی در افغانستان
در ایجاد این نقطه تماس به ویژه در این زمان نیازی به حضور فیزیکی شرکت ها در افغانستان نبوده و با پرداخت حق اشتراک ناچیزی در سال می توان از امکانات یک شرکت ایرانی در افغانستان و یا حتی شرکت های افغانی و خارجی مستقر در افغانستان استفاده کرد (Virtual Office) ایجاد دفتر اختصاصی و اعزام نفر با هزینه های بالا در این زمان اثربخشی لازم را نخواهد داشت و حتی ممکن است سبب سرخوردگی شرکت های ایرانی شود.
ج- استخدام شرکت های مجرب بازاریابی خارجی
این واقعیت دارد که شرکت های مشاور و بازاریاب ایرانی تجربه چندانی در صنعت نرم افزار و به ویژه حضور در بازارهای بین المللی ندارند.لذا در این مرحله که بیشتر از بازاریابی باید بازارسازی کنیم با استفاده از تجربیات شرکت های مجرب اروپایی و آمریکایی علی رغم هزینه های به نسبت گران آن بسیار سودمند و حتی الزامی خواهد بود.
*(مدیرعامل شرکت آرشام کوشا)
صادرکننده نمونه کشور در زمینه صدور خدمات مهندسی نرم افزار
- ۸۴/۱۲/۰۱