رفتارشناسی کاربران شبکه‌های اجتماعی
میثم لطفی - محبوبیت شبکه‌های اجتماعی بسیار افزایش یافته است و فیس‌بوک که تنها یک دهه از تولد آن می‌گذرد، این روزها به دومین سایت پربیننده در جهان تبدیل شده است. توییتر، اینستاگرام، گوگل‌پلاس، لینکدین و ... نیز هر کدام توانسته‌اند تعداد زیادی از کاربران را تحت پوشش قرار دهند؛ تا آنجایی که گفته می‌شود یک‌سوم جمعیت جهان عضو پروپاقرص شبکه‌های اجتماعی هستند. با افزایش حضور شبکه‌های اجتماعی، اطلاعات شخصی هم بیش از پیش به‌اشتراک گذاشته می‌شوند و این مساله موجب شده کاربران فرصت بیشتری برای به‌نمایش گذاشتن علایق شخصی داشته باشند و در این زمینه رفتارهای متفاوتی نشان دهند.
برخی از کاربرانی که در شبکه‌های اجتماعی حضور دارند جملات و نوشته‌ها را به‌اشتراک می‌گذارند، برخی دیگر مطالب جالبی را که دیگران منتشر کرده‌اند با دوستان خود در میان می‌گذارند، برخی کاربران تمایل به انتشار عکس دارند، بعضی‌ها فقط کامنت می‌گذارند و لایک می‌کنند، گروهی از کاربران هیچ‌یک از این کارها را انجام نمی‌دهند و فقط نظاره‌گر فعالیت دیگران هستند و ... در مجموع ساکنان شبکه‌های اجتماعی هر کدام بسته به سلیقه خود رفتار متفاوتی را به نمایش می‌گذارند. تحلیل رفتار کاربران در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند اطلاعات ارزشمندی را نشان دهد. در همین تحلیل‌ها کارشناسان دو نوع رفتار را میان کاربران اجتماعی در نظر می‌گیرند. مدل اول «رفتارهای شخصی» است که هر یک از کاربران به‌صورت انفرادی نشان می‌دهند و مدل دیگر «رفتارهای جمعی» نام دارد که در آن گروهی از کاربران یک رویه خاص را دنبال می‌کنند یا اینکه هنگام برخورد با یکدیگر نوعی ویژگی‌های متفاوت را به‌نمایش می‌گذارند. به هر حال، جدا از اینکه رفتار کاربران در شبکه‌های اجتماعی به چند دسته تقسیم می‌شود و چه شاخص‌هایی برای آن در نظر گرفته شده، نتایج حاصل از این بررسی می‌تواند اطلاعات ارزشمندی را دربر گیرد.
×× توییتری‌های تماشاچی
هنوز به‌درستی مشخص نیست که چرا مشترکان توییتر این رفتار را از خود نشان می‌دهند. اما کارشناسان مرکز تحقیقاتی Barracuda Labs بر اساس آخرین بررسی خود به این نتیجه رسیده‌اند که این دسته از افراد تمایل زیادی به انتشار مطالب یا اشتراک تصویر ندارند و در مقابل ترجیح می‌دهند فعالیت بقیه را زیر نظر بگیرند.
در بررسی اخیر مشخص شده بیش از سه‌چهارم کاربرانی که در توییتر عضویت دارند، از زمان باز کردن حساب کاربری خود تا امروز کمتر از 10 مطلب را به‌اشتراک گذاشته‌اند و یک‌سوم مشترکان توییتر حتی یک بار هم مطلبی منتشر نکرده‌اند. البته این مساله به آن معنی نیست که افراد یادشده حساب کاربری خود را بسته‌اند یا هیچ فعالیتی در آن ندارند، زیرا کارشناسان می‌گویند همین افراد به‌صورت مرتبط وارد صفحه شخصی خود می‌شوند. مرکز Barracuda بر اساس بررسی جدید خود اعلام کرد 80 درصد کاربران توییتر به‌صورت مرتبط مطالب منتشرشده از سوی دیگر کاربران را مطالعه می‌کنند و حتی هفته‌ها می‌گذرد تا مطلبی به‌اشتراک بگذارند. همچنین حدود نیمی از این افراد بیش از توییتری‌های فعال دوست و دنبال‌کننده دارند تا از این طریق هر بار که به حساب کاربری خود سر می‌زنند مطلب جدیدی برای مشاهده وجود داشته باشد.
البته این اعداد و ارقام به مرور زمان بهتر هم می‌شود. مرکز Barracuda در آخرین گزارش خود اعلام کرده 1/37 درصد از تمام مشترکان آن در ژوئن 2009 هیچ مطلبی منتشر نکردند که این رقم هم‌اکنون به 34 درصد رسیده و توییتر امیدوار است طی یک دهه آینده آن را تک‌رقمی کند. در مجموع باید گفت کاربران این شبکه اجتماعی بیشتر تمایل به خواندن و مشاهده کردن دارند و توییتر باید چاره‌ای بیندیشد تا آنها را هم به جمع کاربران فعال اضافه کند.
×× زنان علاقه‌مند به موبایل
این مساله بر همگان واضح و مبرهن است که محبوبیت شبکه‌های اجتماعی روز به‌روز بیشتر می‌شود و هر روز که می‌گذرد تعداد کاربران آنها افزایش می‌یابد. در شرایط کنونی کاربران می‌توانند در هر مکان و زمانی وارد صفحه اختصاصی خود شوند و دستگاه‌های موبایلی موجب شده‌اند بسیاری از محدودیت‌های شبکه‌های اجتماعی کنار گذاشته شود و کاربران به‌راحتی بتوانند خدمات این قبیل فضاها را در اختیار بگیرند.
فیس‌بوک، توییتر، گوگل‌پلاس، اینستاگرام و ... هر کدام ابزار موبایلی ویژه دارند تا کاربران بتوانند روی دستگاه الکترونیکی همراه به‌راحتی از خدمات آنها استفاده کنند. این ابزارهای کاربردی با انواع پلتفرم‌های موبایلی سازگاری یافته‌اند و این‌طور که مرکز تحقیقاتی Nielsen بر اساس آخرین بررسی خود اعلام کرده، خانم‌ها بیشتر از مردان سراغ ابزارهای موبایلی شبکه‌های اجتماعی می‌روند و بخش اعظم مخاطبان موبایلی فضاهای ارتباطی آنلاین را زنان تشکیل می‌دهند.
طبق این بررسی مشخص شد از میان تمام کاربرانی که با دستگاه موبایلی وارد شبکه‌های اجتماعی می‌شوند، 55 درصد زن و 45 درصد مرد هستند. البته این تفاوت قابل ملاحظه‌ای نیست، اما همین آمار هم کافی است تا نشان دهد که زنان حضور پررنگ و فعالی در شبکه‌های اجتماعی دارند و حتی از مردان هم در این زمینه پیشی گرفته‌اند. علاوه بر این، مرکز Nielsen گزارش داد که بیشتر کاربران، شبکه‌های اجتماعی را ابزاری برای تفنن و سرگرمی می‌دانند. همچنین، گروه سنی 35 تا 54 سال افرادی بودند که بیش از بقیه از روی گوشی هوشمند خود صفحه شخصی را به‌روز کردند و بررسی‌ها نشان داد 36 درصد به‌روزرسانی‌های موبایلی به این گروه اختصاص داشته است. پس از آن گروه 25 تا 34 ساله‌ها بودند که با 34 درصد توانستند خود را به‌عنوان بزرگ‌ترین مخاطبان موبایلی برای شبکه‌های اجتماعی معرفی کنند. کارشناسان معتقدند این دو گروه در سال‌های آتی هم بیشترین گشت‌وگذار موبایلی در شبکه‌های اجتماعی را به خود اختصاص می‌دهند؛ زیرا این افراد به واسطه شرایط سنی خود در بیشتر مواقع ایمنی شغلی دارند و همین مساله باعث می‌شود تا امکان خرید گوشی هوشمند برای آنها فراهم شود.
×× بیشتر و بیشتر
این مساله تعجب‌آور است، اما هرچه جلوتر می‌رود مردم دنیا ترجیح می‌دهند بخش اعظم زمانی را که به اینترنت اختصاص می‌دهند در شبکه اجتماعی حضور داشته باشند. این طور که مرکز تحقیقاتی NPD Group بر پایه مطالعه اخیر خود گزارش داده است، 37 درصد کاربران جهانی طی شش ماه گذشته به‌صورت مرتب سراغ شبکه‌های اجتماعی رفته‌اند که این رقم نسبت به سال قبل رشد 11 درصدی را نشان می‌هد.
اما به‌جز این مساله مرکز تحقیقاتی Nielsen به یافته‌های دیگری رسیده است. این مرکز معتقد است میزان تماشای ویدیو در شبکه‌های اجتماعی از سوی کاربران جهانی طی یک سال گذشته 2/5 درصد بیشتر شده است و تصاویر ویدیویی جدا از اینکه به‌صورت مستقیم روی شبکه اجتماعی منتشر شده باشند یا از طریق لینک‌های مربوطه با یوتیوب و سایت‌های مشابه در ارتباط باشند، بسیار مورد توجه کاربران قرار می‌گیرند. در بررسی جدید مشخص شد پس از یوتیوب به‌عنوان بزرگ‌ترین سایت ویدیویی جهان، بیشترین تصاویر در فیس‌بوک مشاهده می‌شود.
×× فیس‌بوکی‌ها و رسانه‌های سنتی
اینکه کاربران رسانه‌های مدرن همچنان به‌دنبال فضاهای رسانه‌ای سنتی هستند عجیب به‌نظر می‌رسد، اما مرکز تحقیقاتی Hitwise در آخرین بررسی خود این مساله را ثابت کرد فیس‌بوکی‌ها با وجود بهره‌مندی از نسل جدید ابزارهای ارتباطی آنلاین، هنوز هم به‌کارگیری رسانه‌های سنتی را ترجیح می‌دهند. در بررسی جدید مشخص شد کاربرانی که به‌صورت مرتبط از خدمات صفحه اختصاصی خود در فیس‌بوک استفاده می‌کنند، به سیستم‌های سنتی و رسانه‌های کاغذی مانند انواع روزنامه‌ها علاقه زیاد دارند و حتی در بیشتر موارد دیده می‌شود که این افراد رسانه‌های سنتی را بیشتر از رسانه‌های آنلاین استفاده می‌کنند.
افرادی که همچنان استفاده رسانه‌های سنتی را ترجیح می‌دهند، بعد از فیس‌بوک علاقه زیادی به سایت‌های هواشناسی دارند و معمولا زمان زیادی را به خدمات مربوطه اختصاص می‌دهند. سومین اولویت اینترنتی برای این گروه از افراد سایت‌های خبری هستند و به‌عبارت دیگر گفته می‌شود پس از فیس‌بوک و سایت‌های اینترنتی هواشناسی، خبرگزاری‌های آنلاین بیشترین محبوبیت را برای علاقمندان به رسانه‌های سنتی دارند. روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارش اخیر خود در این خصوص توضیح داد که قابلیت‌های خبری و اطلاع‌رسانی فیس‌بوک موجب شده تا علاقه‌مندان به رسانه‌های سنتی در این شبکه اجتماعی حضور پررنگ داشته باشند. فیس‌بوک این فضا را برای کاربران خود ایجاد کرده که بتوانند در جریان آخرین اخبار و اتفاقات جهانی قرار بگیرند و خبرهای محلی هم در اسرع وقت به دست آنها برسد. همین مساله باعث شده هواداران رسانه‌های سنتی به این شبکه اجتماعی اعتماد کنند و در آن حضور پررنگ داشته باشند.
×× جایگزینی با زندگی واقعی
در‌حالی‌که برخی کارشناسان بر اساس آینده‌نگری‌های خود به این نتیجه رسیده‌اند که شبکه‌های اجتماعی در آینده نه‌چندان دور جایگزین ارتباطات واقعی در زندگی روزمره می‌شوند، اما بخش اعظم محققان و جامعه‌شناسان ادعا می‌کنند که این اتفاق هنوز صورت نگرفته است. بزرگ‌ترها این روزها شکایت می‌کنند که فرزندان‌شان دایم در اینترنت حضور دارند و شبکه اجتماعی موجب شده ارتباط میان آنها کمرنگ‌تر شود. این افراد معتقدند زمانی که در دوران کودکی به‌سر می‌بردند، به‌واسطه وجود نداشتن شبکه‌های اجتماعی ارتباط نزدیک‌تری با والدین خود برقرار می‌کردند و نوع برقراری ارتباط با همسن و سالان آنها کاملا متفاوت بود. اما این روزها انواع شبکه‌های اجتماعی موجب شده‌اند تا ارتباطات چهره به‌چهره حتی در خانواده‌ها هم کمرنگ‌تر شود.
به هر حال، در کنار این صحبت‌های عامیانه که بسیاری از مردم آنها را بر زبان می‌آورند، «انجمن تبلیغات و بازاریابی آمریکا» مطالعه‌ای را در این زمینه انجام داده و به این نتیجه رسیده که ساکنان شبکه‌های اجتماعی در هر گروه سنی که قرار دارند، همچنان ترجیح می‌دهند بخش اعظم زندگی خود را خارج از دنیای مجازی مدیریت کنند و با وجود اینکه اینترنت و دستگاه موبایلی در اختیار همگان قرار گرفته است، باز هم ارتباطات چهره به چهره کاملا پررنگ دنبال می‌شود.
در گزارش اخیر این انجمن گفته شد: «برخلاف تاثیرات عمیق شبکه‌های اجتماعی بر زندگی روزمره و باور عمومی مردم، باید گفت که این فضاها هنوز نتوانسته‌اند ارزش ارتباطات چهره به چهره را از بین ببرند و موجب شوند این نوع روابط میان مردم از بین برود. اگرچه ایمیل و تلفن همراه برای نخستین بار باعث شدند نوع رابطه میان انسان‌ها تغییر اساسی داشته باشد، اما بخش قابل توجهی از انسان‌ها در سراسر جهان همچنان ارتباطات رو در رو را ترجیح می‌دهند و هرگز این ابزارها را جایگزین روش‌های سنتی ارتباطی نمی‌کنند. شبکه‌های اجتماعی با همه امکانات و توانمندی‌های خود در آینده هم نمی‌توانند جایگزین ارتباطات انسانی شوند. هر کدام از این ابزارهای مجازی برای یک دوره زمانی مورد توجه مردم جهان قرار می‌گیرند و پس از گذشت چند سال قابلیت‌های کارآمدتر جایگزین آنها می‌شود. اما آنچه از گذشته وجود داشته و در آینده هم حضور خواهد داشت، ارتباط چهره به چهره میان انسان‌ها است که هیچ شبکه اجتماعی حتی فیس‌بوک هم نمی‌تواند آن را تخریب کند».(منبع: عصرارتباط)
- ۹۴/۰۳/۱۹