خبری از سرنوشت سرمایه‌گذاری اپراتور فیبرنوری نیست؟
دانیال رمضانی - زمانی‌که قوانین و مقررات مصوب در کشور به درستی اجرا نمی‌شود و تبعات آن دامن هیچ نهاد و مدیری را نمی‌گیرد، انتظار بازخواست مدیری برای مطرح کردن یک وعده، کاری عبث و بیهوده است. اما این مساله نافی چشم بستن بر وعده‌هایی که گاه شکل دروغ و فریب به خود می‌گیرند نیست.
ضمن آنکه** اگرچه مدیرانی که از نهادی می‌روند اصولا دیگر هرگز پشت سر خود را هم نگاه نمی‌کنند و وقعی به انتقادات نمی‌گذارند، اما ثبت و پیگیری این وعده‌ها باعث شکل‌گیری عملکرد و شناخت بهتر از چهره برخی مسوولان است تا در آینده شاید در برخی انتصابات، خاطره آنها از ذهن‌ها پاک نشود. این حداقل کاری است که پیگیری‌هایی از این دست دارد و یکی از وظایف رسانه‌ها نیز همین است. **
به همین منظور این هفته سراغ یکی دیگر از طرح‌های بلاتکلیف و نیمه‌تمام حوزه ICT کشور رفتیم تا چند هدف را محقق کنیم. نخست آنکه مانع فراموشی عملکرد مدیران، طرح‌ها و وعده‌ها شویم. دوم آنکه تبعات بلاتکلیفی پروژه‌ها برای کشور را گوشزد کنیم. سوم آنکه به مدیران جدید خاطرنشان شود که برای تعیین تکلیف این پروژه‌ها البته در صورت تمایل! اقدامی کنند؛ چراکه به واسطه برخی روابط و ساختارهای معیوب و شیوه عمل، نهادهای نظارتی اصولا پیگیر اجرای الزامات قانونی نیستند و چهارم آنکه مدیران جدید از تعریف پروژه‌های جدید قبل از ساماندهی به پروژه‌های بلاتکلیف قبلی خودداری کنند تا کشور و حوزه ICT را بیش از پیش دچار انحراف و صدمه نکنند.
با این مقدمه ضروری اما به یکی از پروژه‌های مهم و همچنان لاینحل کشور می‌پردازیم تا سرنوشت اپراتور چهارم فیبرنوری یعنی شرکت ایرانیان‌نت و پروژه نیمه‌کاره‌اش مشخص شود.
تاریخچه کوتاه از پروژه، سهامداران و اهداف
شرکت ارتباطات زیرساخت به نمایندگی از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و دولت در حال حاضر 20 درصد سهام شرکت ایرنیان‌نت را در اختیار دارد. شرکت‌های گسترش الکترونیک سینا، گسترش الکترونیک مبین ایران، فناوران توسعه ارتباطات پایوران و صندوق بازنشستگان کارکنان صنعت نفت نیز صاحب 80 درصد باقی‌مانده سهام این شرکت هستند.
در این میان شرکت گسترش الکترونیک سینا هلدینگ تخصصی فاوای بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی است، شرکت گسترش الکترونیک مبین ایران نیز خود یکی از سهامداران شرکت مخابرات ایران است و صندوق بازنشستگان کارکنان صنعت نفت هم از سال 79 توسط شرکت نفت راه‌اندازی شده است. به این ترتیب باید گفت اگرچه شرکت ایرانیان‌نت شاید روی کاغذ یک شرکت نیمه خصوصی قلمداد شود، اما با توجه به سهامداران آن در بهترین حالت یک شرکت نیمه‌دولتی- نیمه‌خصولتی است.
اپراتور چهارم یا همان ایرانیان‌نت با هدف پیاده‌سازی و بهره‌برداری از شبکه فیبرنوری، فعالیت خود را از دی ماه سال 1391 آغاز کرده است.
در زمان تاسیس به این شرکت که انحصار ایجاد فیبر در کشور را در اختیار دارد، برای ایجاد و بهره‌برداری از شبکه‌های انتقال داده نوری و دسترسی کاربران با استفاده از فیبرنوری 18 ماه فرصت داده شد که البته با وجود گذشت نزدیک به پنج سال هنوز خبری از خروجی مطابق با تعهدات نیست.
در همان ابتدای امر قرار شد ایرانیان‌نت پیاده‌سازی شبکه فیبر نوری در کشور را آغاز کرده و در فاز اول هفت شهر تهران، مشهد، شیراز، اصفهان، تبریز، کرج و قم به شبکه فیبر نوری مجهز شوند که البته فاز اول محقق نشد و اواخر دولت قبل و در زمان تصدی واعظی بر وزارت ارتباطات بعد از نزدیک به پنج سال ایرنیان‌نت در اقدامی جدید و با ترکیبی جدید 49 درصد سهام خود را به MTN واگذار کرد تا شاید با کمک این شرکت خارجی موفق به انجام تعهدات خود شود. این اقدام البته اگرچه در آن زمان در جلسه‌ای با حضور وزیر وقت ارتباطات و در سالن وزارت ارتباطات مطرح شد، اما همچنان خروجی مشخصی نداشته است.
بدیهی است در صورتی که شبکه دسترسی از طریق فیبر نوری ایجاد شود، ظرفیت دسترسی کاربران نهایی به اینترنت در کشور افزایش یافته و کاربران از طریق این شبکه می‌توانند دسترسی مناسب‌تری به شبکه ملی اطلاعات داشته باشند که البته با وجود وعده‌های مکرر مطرح شده تاکنون این امر محقق نشده است.
انتقاد وزیر سابق از وضعیت طرح
اواخر سال 95 محمود واعظی وزیر وقت وزارتخانه ارتباطات و فناوری اطلاعات برای چندمین بار به انتقاد تلویحی از عملکرد اپراتور فیبر نوری پرداخت.
واعظی در پاسخ به سوالی درباره آخرین وضعیت اپراتور چهارم ارتباطی در اواخر اسفند 95، اظهار کرد: متاسفانه طبق آنچه در پروانه اپراتور چهارم مورد اشاره قرار گرفته، شرکت ایرانیان‌نت تاکنون موفق نبوده است.
وی در ادامه به بررسی دلایل ناکامی اپراتور فیبر نوری در تحقق وظایفش پرداخته و گفت: **افرادی که این پروانه را گرفتند، فکر نمی‌کردند برای ایجاد شبکه فیبر نوری در کشور چنین سرمایه‌گذاری عظیمی لازم باشد. سرمایه اجرای این طرح در داخل کشور برای شرکت مربوطه وجود نداشت و در دوره تحریم هم این امکان نبود که اپراتور چهارم بتواند از حضور سرمایه‌گذاران خارجی بهره بگیرد.**
واعظی در این مقطع تاکید داشت که پیشنهاد وزارت ارتباطات به اپراتور فیبر نوری این بوده است که برای ایجاد شبکه در سایر شهرها با شرکت‌های مختلف حوزه از جمله شرکت‌های FCP کار را دنبال کند.
نظر وزیر فعلی راجع به طرح
محمدجواد آذری‌جهرمی در اواسط فروردین ماه امسال و در حالی که هنوز وزیر نشده و مدیرعامل شرکت زیرساخت در وزارت ارتباطات بود در جریان جزییات این پروژه قرار داشت. وی در همین مقطع درباره آخرین وضعیت پروژه اپراتور چهارم ارتباطات برای اتصال به شبکه فیبر نوری به منازل کشور که شرکت ارتباطات زیرساخت یکی از سهامداران آن شمرده می‌شود، گفت: اجرای پروژه دسترسی فیبر نوری منازل (FTTH) نیازمند سرمایه‌گذاری بسیاری است که زمان بازگشت سرمایه‌گذاری آن طولانی‌مدت است؛ به همین دلیل شاهد هستیم که سرمایه‌گذاران و سهامداران این مجموعه موفق به اجرای این پروژه نشده‌اند.
جهرمی با ذکر اینکه حتی اپراتورهای ارتباطی که از سال گذشته مجوز فعالیت در پروژه فیبر نوری را گرفتند نیز به رغم ادعاهایی که برای سرمایه‌گذاری داشته‌اند، اما تاکنون موفق به ایجاد این شبکه نشده‌اند، گفت: هم‌اکنون در خصوص اپراتور چهارم ارتباطات یک مجموعه خارجی اظهار آمادگی برای حضور و توسعه این پروژه کرده، اما برای آن شروطی را گذاشته است.
وی با بیان اینکه مشکل این پروژه نبود نقدینگی نیست بلکه بازدهی دیرهنگام آن است، گفت: سرمایه‌گذار خارجی از ما خواسته که تضمین بازگشت سرمایه داشته باشیم و دوره سرمایه‌گذاری آن را گارانتی کنیم؛ چراکه سرمایه‌گذاری در این پروژه پرریسک است.
معاون وزیر ارتباطات گفت: هم اکنون این موضوع در حال بررسی در کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات است تا بررسی کنیم که آیا اجازه سرمایه‌گذاری با تضمین مدنظر شرکت خارجی را بدهیم یا آنکه به وضعیت فعلی و بدون اجرای این پروژه ادامه دهیم.
وی افزود: این شرکت خارجی درخواست دارد که برای هر شهری که می‌خواهد شبکه دسترسی فیبر نوری منازل را ایجاد کند، یک دوره گارانتی به وی داده شود و بازگشت سرمایه آن تضمین شود. به همین دلیل زمانی که این موضوع در کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات مصوب نشود، قراردادی با آن بسته نخواهد شد.
تفاهم‌نامه‌ای که روی کاغذ ماند
**محمود واعظی یکی از مدیران دولتی رکورددار در زمینه امضای تفاهم‌نامه در میان تمامی وزرای ارتباطات و حتی تمامی وزرای کشور است. یکی از این تفاهم‌نامه‌هایی که در واپسین روزهای مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری امضا شد و همان موقع نیز شائبه انتخاباتی و تبلیغاتی بودن آن در همین هفته‌نامه مطرح شد تفاهم‌نامه سرمایه‌گذاری خارجی در شرکت ایرانیان‌نت بود.**
موضوعی که تیتر درشت بسیاری از رسانه‌های حامی دولت شد و از آن با عناوین متعدد همچون سرمایه‌گذاری 750 میلیون دلاری یاد شد!
اواسط اردیبهشت ماه امسال بود که به رسانه‌ها این‌طور گفته شد که سرمایه‌گذاری شرکت خارجی MTN در پروژه فیبر نوری ایرانیان‌نت با امضای تفاهم‌نامه‌ای بین وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و این شرکت انجام شد.
بر این اساس ظاهرا طی تفاهم‌نامه‌ای بین وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و شرکت MTN، قرار شد این شرکت سرمایه‌گذاری 300 میلیون دلاری به صورت مستقیم برای پروژه فیبر نوری در هشت کلان شهر ایران انجام دهد.
محمود واعظی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در آن زمان، پس از امضای این قرارداد پشت درهای بسته، درباره آن گفت: نزدیک به دو سال مذاکره برای سرمایه‌گذاری خارجی در شرکت ایرانیان‌نت انجام شد تا پروژه فیبر نوری در هشت کلان‌شهر و به منازل، دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی، تجاری اجرا شود که سند این سرمایه‌گذاری امضا شد.
وی همچنین با بیان نحوه سرمایه‌گذاری شرکت MTN اظهار کرد: 300 میلیون دلار سرمایه‌گذاری مستقیم و 450 میلیون دلار فاینانس برای ایجاد FTTX در مناطق مختلف صورت گرفته است که در آینده نزدیک تحول خوبی ایجاد خواهد کرد.
واعظی درباره نحوه سرمایه‌گذاری در این پروژه توضیح داد: ایرانیان‌نت شرکتی است که باید همه شهرهای ایران را پوشش دهد. هشت شهر از کل شهرها انتخاب شده که 49 درصد شریک خارجی و 51 درصد سهامدار ایرانی است.
تفاهم‌نامه‌ای که امضا شد اما ...
**سه ماه بعد که آب‌ها از آسیاب افتاد و در حالی‌که در خبرها اعلام شده بود این تفاهم‌نامه به امضا رسیده است، محمود واعظی این بار به عنوان یک مطالبه‌گر در صحنه حاضر شد و اعلام کرد: موافقت‌نامه با MTN به‌زودی نهایی می‌شود!**
واعظی اواخر مرداد ماه امسال اما به جای مشخص کردن نتیجه خبر همکاری و توافقات صورت گرفته بار دیگر از تداوم مذاکره با شرکت MTN آفریقای جنوبی برای حضور در اجرای پروژه فیبر نوری در هشت کلان‌شهر ایران خبر داد و باز هم وعده داد: موافقت‌نامه صاحبان سهام به زودی نهایی خواهد شد.
واعظی در این مقطع همچنین اظهار کرد: مقدمات حضور شرکت امتیان آفریقای جنوبی به عنوان سرمایه‌گذار خارجی در پروژه فیبر نوری با همکاری شرکت‌های داخلی در حال انجام و روند کار راضی‌کننده است.
وی حتی تاکید کرد که موافقت‌نامه‌ای که باید در این باره بین صاحبان سهام امضا شود در یکی دو هفته آینده جمع‌بندی شده و سند نهایی نیز کامل خواهد شد.
واعظی همچنین باردیگر یادآور شد که مقرر شده است شرکت امتیان 750 میلیون دلار سرمایه‌گذاری در پروژه فیبرنوری انجام دهد که نزدیک به 300 میلیون دلار آن به صورت مستقیم و 450 میلیون دلار آن به صورت غیرمستقیم خواهد بود.
وزیر ارتباطات آن زمان همچنین پروژه کشیده شدن فیبر نوری به هشت کلان‌شهر با همکاری سرمایه‌گذار خارجی را کاری مثبت و ماندگار برای کشور عنوان کرد؛ کاری که صد البته همچنان نیز به نتیجه ننشسته است.
همه‌چیز به فراموشی سپرده شد
**تفاهم‌نامه‌ای که با هیاهوی بسیار و البته پشت درهای بسته و قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری امضا شد، همان‌طور که پیش‌بینی کرده بودیم، حالا می‌رود تا در فهرست بلند‌بالای طرح‌های بلاتکلیف و روبه فراموشی کشور قرار گیرد.**
حالا هیچ‌جا، هیچ خبری از آخرین وضعیت سرمایه‌گذار خارجی اپراتور چهارم و سرنوشت اجرا و پیشرفت پروژه عظیم، مهم و کلیدی فیبر نوری در کشور نیست.
واعظی نیز در سمت جدیدش به عنوان مسوول دفتر رییس‌جمهور با مسایل و دغدغه‌های متفاوتی رو‌به‌رو است و هیچ اظهارنظری در خصوص سرانجام سرمایه‌گذاری امتیان و سرنوشت فیبر نوری که ایرانیان‌نت قرار بود ایجاد کند انجام نداده است. وزیر جوان ارتباطات نیز فعلا سرگرم پاسخگویی به نظرات کاربران اینترنت و رفع مشکل آنها برای دسترسی به بازی‌های رایانه‌ای خارجی، قیمت اینترنت، طرح رجیستری و غیره است.
لذا این‌طور که به نظر می‌آید سرنوشت اپراتور چهارم یا اپراتور فیبر نوری نیز حالا به فهرست عریض و طویل طرح‌های بی‌سرانجام وزارت ارتباطات در دهه اخیر اضافه شده و البته سوژه‌ای برای پیگیری. (منبع:عصرارتباط)