شمشیر دولبه‌ای به نام روبات کارگر
مژگان کریم‌نیایی - از دیرباز مساله کارگران و فشارهای سنگینی که در زندگی تحمل می‌کنند، موضوعی اساسی برای جامعه‌شناسان بوده و البته سیاستمداران نیز همواره با وعده بهبود اوضاع معیشتی کارگران در پی اثرگذاری بر این قشر و کسب رای بوده و هستند.
نباید فراموش کرد که بزرگ‌ترین جمعیت جهان به کارگرانی اختصاص دارد که در گوشه و کنار دنیا در مزارع و کارخانه‌های مختلف مشغول کار هستند. بروز انقلاب کارگری کمونیستی در سال 1917 به رهبری لنین، انقلاب کارگری چین به رهبری مائو و انقلاب کوبا به رهبری کاسترو که در همه آنها کارگران نقش عمده‌ای داشته‌اند و وجود اتحادیه‌های کارگری فراوان و حتی اختصاص یک روز سال یعنی اول ماه می به نام کارگر همه و همه نشانه‌هایی از اهمیت و حساس بودن کارگران و اثر غیرقابل انکار آنها بر شکل‌دهی به جوامع و حکومت‌ها است.
حالا دیگر سال‌ها است که سردمداران نظام سرمایهداری نیز دریافته‌اند که اگر خواستار حفظ نظام خود هستند، باید امتیازاتی را به قشر کارگر داده، میزان ساعت کار آنها را کم کرده و حقوق و مزایای آنها را افزایش دهند. فشار بالای کاری همواره یکی از اصلی‌ترین مسایلی بوده که جزو دغدغه‌های اصلی کارگران به‌شمار می‌آمده و البته حالا ابزار فناوری به موفقیت‌هایی دست‌یافته که با کمک آنها میتوان از بار فشار وارده به کارگران کاست. با این وجود نگاه جامعه کارگری به فناوری نگاهی دوگانه است که از یک‌سو به‌دلیل ساده شدن کار از آن استقبال می‌کند و از دیگر سو به سبب آنکه ممکن است روباتها به مرور جایگزین کارگران شوند، آن را طرد می‌کند.
اینکه با پیشرفت فناوری به مرور روباتها وظایف بیشتری را به عهده می‌گیرند و نقش کارگران کمرنگ و کمرنگ‌تر شده البته مساله‌ای است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت، اما آنچه نباید از نظر دور داشت این است که به هر روی فناوری در هر لحظه در حال پیشرفت است و با سرعت چشمگیر پیشرفت فناوری درعمل چارهای جز پذیرش آن باقی نمی‌ماند.
در دهه اخیر هر روز در گوشه‌ای از دنیا از چین گرفته تا اروپا و آمریکای شمالی استفاده از روباتها بیشتر شده و حتی حالا در شرکت‌های داخلی مانند ایران خودرو نیز در بسیاری از موارد روباتها جای انسان‌ها را گرفته‌اند.
در این شماره قصد داریم به بررسی نقش روزافزون حضور روباتها در صنعت و جایگزین شدن آنها با کارگران بپردازیم و شما را با جدیدترین روبات‌های کارگر آشنا کنیم؛ روبات‌هایی که اگرچه از یک‌سو باعث کاهش زحمت کارگران می‌شوند، اما از دیگر سو رقیبی سرسخت برای کارگران صنعتی به‌شمار می‌روند.
کارخانه‌های تاریک چینی
کارخانه تاریک لقبی است که به کارخانه‌هایی داده می‌شود که کار آنها را نه نیروی انسانی که روباتها به‌صورت کاملا خودکار به‌انجام می‌رسانند. در حال حاضر کشور چین که به سبب پایین بودن نرخ کارگر در برخی کشورهای شرق آسیا مانند اندونزی وارد رقابت سنگینی با آنها شده برای کاهش هزینه‌های خود به استفاده گسترده از صنعت روباتیک در کارخانه‌ها رو آورده است.
کمپانی CIG که در چین قرار دارد، برای پیشی گرفتن از رقابت با رقبای اروپایی و ژاپنی قصد دارد دوسوم از سه هزار نفر کارگر خود را با روباتها و ماشین‌ها عوض کند و البته برنامه دارد طی چند سال کل خط تولید خود را خودکار کند و اصطلاحا یک «کارخانه تاریک» بسازد.
در همین حال اما در جنوب شانگهای کارخانه دیگری که به تولید بوردهای الکترونیکی می‌پردازد عملا این کار را انجام داده و با تعدیل نیروها و حفظ فقط 15 کارگر یک کارخانه تاریک ایجاد کرده است که در آن حتی کار چسباندن برچسب روی بوردها هم توسط روبات انجام می‌شود.
یکی از چالش‌های اصلی چنین کارخانه‌ای، خطر خراب شدن قطعات است که می‌تواند باعث شود به یکباره کل خط تولید با خرابی یک دستگاه به تعطیلی کشیده شود. این در حالی است که در صورت استفاده از نیروی انسانی به‌راحتی میتوان یک نیرو را جایگزین نیروی دیگر کرد.
روبات دیوارساز بریتانیایی
باوجود پیشرفت روزافزون فناوری‌ها شاید باز هم تصور یک روبات که مانند کارگری ساختمانی به چیدن آجر و ساختن دیوار بپردازد اندکی دور از ذهن به‌نظر برسد.
اما واقعیت این است که نزدیک به سه سالی می‌شود که محققان استرالیایی روباتی خودکار ساخته‌اند که بدون نیاز به کمک در مدت دو روز چارچوب آجری خانه را میسازد و سرعت کار آن هم حدود 20 برابر کار انسان است.
این روبات که «هادریان» نام دارد، می‌تواند با سرعت چینش هزار آجر در ساعت کار کند و در طول یک سال به اندازه 150 کارگر ساختمانی بازده دارد.
از آنجا که این روبات نیازی به خواب و خوراک ندارد، به‌صورت شبانهروزی فعالیت می‌کند و تنها دغدغه در خصوص آن به احتمال فرسودگی و خرابی قطعات برمی‌گردد. سازنده این روبات مدعی است که روبات آجرچین بعد از 10 سال تحقیق و تلاش ساخته شده است. در قلب هادریان یک بازوی تلسکوپی مفصلدار 28 متری قرار دارد که به آن در جابه‌جایی مصالح کمک می‌کند.
روبات هادریان آجرها را با استفاده از ملات یا چسبی که تحت فشار اعمال می‌شود، روی هم قرار میدهد. بنابر اعلام طراحان روبات آجرچین، این روبات موجب ارتقای امنیت سایت ساختوساز و کاهش سطح ضایعات تولیدی و ذرات گلخانهای نیز می‌شود.
هتل ژاپنی تمام‌روباتیک
شاید آخرین جایی که می‌شود پیش‌بینی کرد که در آن روباتها جای کارگران انسانی را بگیرند، هتل باشد اما واقعیت این است که در ژاپن هتلی ساخته شده که نزدیک 90 درصد فعالیت‌های آن توسط روباتها انجام می‌گیرد. در این هتل حتی پذیرش مهمان توسط روباتها انجام می‌شود و سه روبات که یکی به شکل یک دایناسور، دیگری به شکل یک خانم و آخرین روبات شکلی شبیه به آدمک اندروید دارد، پذیرش‌کنندگان اصلی به‌حساب می‌آیند. در این هتل ژاپنی که هتل هن‌نا نام داشته و در نزدیکی ناگاساکی واقع شده حتی کار حمل بار مسافر را نیز روباتها به عهده دارند.
در هتل هن‌نا برای ورود به اتاق نیز نیازی به استفاده از کلید نیست، بلکه با استفاده از نرم‌افزار تشخیص چهره هویت فرد تایید شده و در اتاق باز می‌شود. در اتاق هتل نیز یک روبات دیگر که شکلی شبیه به گل لاله دارد، با تنظیم میزان نور اتاق و اعلام وضع آب و هوا عملا مسافر را از تماس گرفتن با منشی بی‌نیاز می‌کند.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
بر اساس تحقیقاتی که توسط اقتصاددانان دانشگاه بوستون و M.I.T صورت گرفته، به‌ازای هر روباتی که به نیروی کار اضافه می‌شود تا شش کارگر شغل خود را از دست می‌دهند و حقوق و دستمزد سه چهارم درصد کاهش می‌یابد.
همچنین این تحقیق نشان میدهد که 67 هزار آمریکایی طی 20 سال، شغل خود را به روبات‌های صنعتی واگذار کرده‌اند. برخی مطالعات نیز گویای بیکار شدن 10 میلیون کارگر طی 15 سال آینده در بریتانیا به سبب جایگزینی با روباتها است.
باتوجه به این آمار، پرواضح است که اگر همین امروز در مرحله اول جامعه‌شناسان راهکاری برای این مشکل ارایه نداده و در گام بعدی سیاستمداران به آن بی‌توجهی کنند، در نیم قرن آینده شاهد بیکار شدن تعداد قابل توجهی از کارگران شده و به‌نوعی نظام سرمایهداری کنونی به نظامی تبدیل می‌شود که در یک سوی آن سرمایه‌داران متمول و در سوی دیگر آن بیکاران بی‌پول قرار خواهند گرفت. طبیعی است که در صورت ادامه این روند چون توان خرید کارگران هم کاهش یافته و از بین می‌رود، در عمل فروش سرمایه‌داران نیز کاهش یافته و بروز ورشکستگی‌های سنگین دور از ذهن نخواهد بود.
روی دیگر سکه پیشرفت فناوری روباتیک اما آن است که بشر به‌کلی وظایف تولیدی را به روباتها واگذار کرده و خود صرفا به مصرف و استراحت بپردازد و هر ماه هر کس مبلغی را بابت فعالیت روبات‌هایش دریافت کند. چنین نظامی که در آن روباتها حرف اول و آخر را می‌زنند هرچند شاید از جهاتی برای انسان آسودگی به همراه آورد، اما کاملا روشن است که در مدتی کوتاه انسان را تبدیل به موجودی تنبل و بی‌فایده خواهد کرد که از هر جهت به فناوری وابسته است؛ انسانی که دیگر به هیچ شکل استقلال نخواهد داشت و شاید دیگر به‌معنی واقعی کلمه بشر تلقی نشود.(عصرارتباط)
- ۹۶/۰۷/۱۲