عدم استقبال کودکان از اینترنت طبقاتی
زهره شایسته - سرویس اینترنت کودک و نوجوان برای ایجاد فضای امن به منظور استفاده آنها از محتوای آموزشی ارائه شده و حالا بیش از هشت ماه از رونمایی طرح اینترنت کودکان می‌گذرد و ممکن است این پرسش مطرح شود که از زمان معرفی اینترنت کودکان تاکنون چقدر از این طرح مذکور استقبال شده است.
گرچه فضای مجازی پر از فرصت‌های خوب است اما در کنار آن مضرات و خطرهایی هم وجود دارد که این قشر از جامعه را با توجه به روحیه ایرانی ـــ اسلامی کشور و خانواده‌ها تحت‌الشعاع قرار می‌دهد بنابراین به‌رغم نگرانی‌های موجود در شهریور1401 سرویس اینترنت کودک و نوجوان (سرویس 456) از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات براساس سند بالادستی صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی که از سوی شورای‌عالی فضای مجازی به تصویب رسیده بود، رونمایی شد.
مدیریت والدین شرط استفاده از اینترنت کودکان
عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در جلسه رونمایی از این سرویس عنوان کرده بود با راه‌اندازی اینترنت کودکان، امکان مدیریت آنها در فضای مجازی برای خانواده‌ها فراهم می‌شود تا از طریق آن در معرض محتوای نامناسب قرار نگیرند. همچنین این سرویس سامانه‌ای است که والدین می‌توانند دسترسی فرزندان خود را به سایت‌های مختلف اینترنتی مدیریت کنند.
در این سامانه والدین می‌توانند از طرق مختلف، انتخاب کنند که چه سرویس، سایت یا اپلیکیشنی برای کودکان فعال شود و برای هرکدام از اعضای خانواده می‌توان سطح دسترسی ویژه‌ای را تعریف کرد. حالا که چندی است از اجرا و رونمایی این سامانه می‌گذرد، باید ارزیابی کرد که در این مدت این سرویس چقدر توانسته نگرانی خانواده‌های ایرانی را برطرف کند و مؤثر باشد. آیا توانسته نیازهای جامعه ما را مدیریت کند یا خیر؟
اجرای اینترنت کودکان در چه مرحله‌ای است؟
در این باره سینا تفنگچی، کارشناس فضای مجازی در گفتوگو با خبرنگار جام‌جم می‌گوید: «مصوبه اینترنت کودکان و نوجوانان در دولت دوازدهم تصویب شد و تلاش کرد با اتخاذ ساز و کار‌هایی به آن جامه عمل بپوشاند.»
وی با اشاره به این‌که بخش اعظم محدودیتی که برای کودکان در نظر گرفته شده، مشمول بزرگسالان نیز می‌شود، چراکه ما ساز و کار مناسبی نداریم برای این‌که به‌طور ویژه به کودکان خدمتی ارائه دهیم، می‌گوید: «برای سنین زیر 18سال سیمکارتی صادر نمی‌شود و والدین اگر سیمکارتی برای فرزند خود بخرند، محدودیتی خواهند داشت که به اسم والدین و در واقع برای کودکان ایجاد می‌شود.»
تفنگچی می‌افزاید: «ما در این حوزه روی فرهنگ‌سازی و استفاده از ابزار تاکید نکردیم و ابزار و بستری را آموزش ندادیم. لازم است حتی بدون نیاز به انجام کارهای عجیب برای محدود کردن دسترسی ها، با آموزش والدین، این فرآیند را اجرایی کنیم.»
این کارشناس فضای مجازی تاکید می‌کند: «در حوزه محدود کردن فضای مجازی برای کودکان، باید اختیار به والدین داده شود، زیرا شاید والدینی صلاح بدانند برای تقویت زبان آلمانی فرزند خود، اجازه استفاده از سایتی آلمانی را به او بدهند اما در حال حاضر محدودیت اینترنت به کودکان به طور کلی اعمال می‌شود و فضاهای خاصی برای استفاده در نظر گرفته می‌شود.»
به گفته تفنگچی، یکی از لایه‌های اینترنت طبقاتی قرار بوده اینترنت کودکان باشد و اولین لایه در واقع ارائه شده و ما عملا منتظر چها،پنج لایه بعدی اینترنت طبقاتی هستیم. بحث کودکان بخش متفاوتی است که کل دنیا روی آن اجماع دارند، چراکه همه مخالف محدود کردن و موافق تعلیم صحیح هستند؛ همچنین دنبال این هستیم که فرزند در بستری رشد کند که در 18 سالگی بتواند تشخیص دهد یک اوباش مجازی باشد یا شخص فرهنگیِ مجازی.
لزوم بالا بردن فرهنگ والدین در مواجهه با فضای مجازی
تفنگچی می‌گوید: «راهبری والدینی باید وجود داشته باشد و نگذاریم همه سیاست‌گذاری‌ها از سمت دولت باشد، چراکه تفکر یکسویه قالب و نقش والدین در تربیت حذف می‌شود.»
وی می‌افزاید: «در حال حاضر بیشتر از این‌که نیاز داشته باشیم اینترنت را برای کودکان محدود کنیم، نیاز داریم که فرهنگ و دانش والدین را بالا ببریم، چراکه می‌بینیم والدین از طریق کودکان خود درآمدزایی می‌کنند و کودک قبل از این‌که به دنیا بیاید، صفحه‌ای در فضای مجازی دارد که از طریق اکانت‌های بالای 18سال ساخته شده است، بنابراین باید والدگری مجازی را پیگیری کنیم تا در ادامه بتوانیم در حوزه کودک مؤثر باشیم.»
16میلیون دانش‌آموز محروم از اینترنت کودکان
طبق آخرین آماری که وزیر ارتباطات اعلام کرده است، بیش از 16میلیون دانش‌آموز در سراسر کشور وجود دارد که از زمان رونمایی اینترنت کودکان تاکنون فقط یک میلیون نفر از این خدمت استفاده کرده‌اند. چنین آماری نشان دهنده آن است که در مجموع تعداد کمی از دانش‌آموزان توانسته‌اند از اینترنت کودکان بهره‌مند شوند و حجم بالایی همچنان از فضای مجازی ایمن به دور هستندکه ممکن است دلایل متعددی داشته باشد.
در این خصوص مهرداد ویس کرمی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در گفتوگو با خبرنگار جام‌جم، می‌گوید: «ضرورت و عملی بودن اینترنت کودکان دو نکته‌ای است که مورد توجه قرار می‌گیرد. در حوزه ضرورت همه دنیا این موضوع را پذیرفته‌اند و به تناسب و توان تلاش شده که مصونیتی برای کودکان در مقابل آسیب‌هایی که در فضای مجازی وجود دارد، اتخاذ کنند.»
وی با اشاره به این‌که به عنوان مثال محاکمه تیک تاک باعث شد استفاده از آن در ایالت‌های مختلفی از آمریکا ممنوع شود، می‌افزاید: «یکی از بحث‌های اصلی، آسیب‌هایی بود که متوجه جوانان و نوجوانان می‌شد، چراکه از 150میلیون کاربر تیک تاک بخش عمده‌ای، جوانان و نوجوانان بودند. ویس کرمی می‌افزاید: «سطح تحلیل، آگاهی و رشد عقلی یک کودک بسیار آسیب پذیر است و نمونه‌هایی هم در این زمینه مشخصا وجود دارد.»
مدارس؛ یکی از مهره‌های اصلی ایمن کردن فضای مجازی کودکان
ویس کرمی تاکید می‌کند: «این‌که چقدر توان زیرساخت و تکنولوژی فراهم کرده باشیم تا اینترنت کودکان عملیاتی شود، موضوع مهمی است. البته به‌دلیل کوتاهی دولت گذشته، زیرساختی برای بهتر فراهم کردن این خدمت ایجاد نشده است. همچنین خانواده‌ها باید توجیه باشند که چه آسیب‌هایی متوجه کودکان‌شان است. همچنین مدارس می‌توانند آگاهی‌بخش خوبی باشند و می‌توان این قشر را در مدارس با فضای مجازی، سواد رسانه‌ای، اطلاع‌رسانی و ...آشنا و واکسینه کنیم.»
وی با بیان این‌که بخش عمده آسیب موجود در فضای مجازی چه برای کودکان و چه بزرگسالان اجتناب ناپذیر است، می‌افزاید: «می توان با تدابیری این آسیب‌ها را کمتر کرد. »
از نگاه وی، زیرساخت‌های لازم باید برای استفاده 16میلیون دانش‌آموز موجود در کشور فراهم شود تا بتوانند از یک بستر اینترنتی امن استفاده کنند همچنین سهولت دسترسی بسیار مهم است و اگر اینترنتی که در اختیار کودک قرار می‌گیرد در دسترس و جذابیت‌های لازم را داشته باشد به طور طبیعی می‌تواند موفق‌تر عمل کند.
ویس کرمی ابراز می‌کند: «بسیاری از مدارس در مناطق مختلف کشور زیرساخت‌های اینترنت امن ندارند حتی بسیاری هم زیرساخت‌های تماس هم ندارند که نمونه‌هایی را هفته گذشته در استان لرستان تجربه کردیم. اگر وزارت ارتباطات به عنوان وظیفه تخصصی خود زیرساخت‌ها را پیگیری کند،می‌تواند روی موضوعات محتوایی و... توجه ویژه داشت.»