عکاسان سلفی در معرض ابتلا به اختلالات روانی
میثم لطفی - زندگی در عصر حاضر به‌گونه‌ای پیش می‌رود که کارشناسان هیچ ابزار مجازی را کاربردی‌تر از شبکه‌های اجتماعی نمی‌دانند. اعضای شبکه‌های اجتماعی انواع مطالب را روی این پلتفرم‌ها منتشر می‌کنند و طی چند سال اخیر عکس‌های سلفی به یکی از مهم‌ترین علاقه‌مندی‌های آنها تبدیل شده است تا این تصاویر را با دوستان خود به‌اشتراک بگذارند.
سِلفی(Selfie) در اصل به عکس‌هایی گفته می‌شود که کاربران از خودشان می‌گیرند و آنها را روی شبکه‌های اجتماعی به انتشار می‌گذارند. اما نتایج یک بررسی جهانی نشان داده است که 25 درصد مردم معنی واژه «سلفی» را نمی‌دانند و البته از افرادی که معنی این کلمه را به‌خوبی می‌دانند، 70 درصد دست‌کم یک عکس سلفی از خود گرفته‌اند. این بررسی نشان می‌دهد که 36 درصد کسانی که عکس سلفی می‌گیرند مرد و 64 درصد باقیمانده هم زن هستند. البته باید گفت 90 درصد زنان و 50 درصد مردانی که گوشی هوشمند دارند، تاکنون از خود عکس سلفی گرفته‌اند.
بر اساس گزارش موجود، 35 درصد مردم می‌گویند که برای ثبت لحظات خوب عکس سلفی می‌گیرند، 34 درصد برای ثبت خاطرات مربوط به لحظات بامزه و شاد، 15 درصد برای گرفتن عکس زیبا از خود و 14 درصد برای ثبت حالت خوب موهای‌شان سلفی می‌گیرند و در این میان 13 درصد مردم هم گفته‌اند که با گرفتن عکس سلفی اعتماد به‌نفس‌شان بالا می‌رود. به‌طور کلی 67 درصد عکس‌های سلفی با گوشی‌های هوشمند گرفته می‌شود، 26 درصد با دوربین‌های دیجیتالی و 8 درصد کاربران هم با وب‌کم سلفی‌نگاری می‌کنند. همچنین مشخص شده است که 19 درصد عکس‌های سلفی در تعطیلات گرفته می‌شود، 19 درصد در اتاق نشیمن، 17 درصد در مهمانی‌ها، 16 درصد در اتاق خواب و 10 درصد عکس‌های سلفی هم هنگام برقراری مراسم ویژه مانند جلسات کاری تهیه می‌شود. البته کاربران برای گرفتن این عکس‌ها و انتشار آن روی شبکه‌های اجتماعی دلیل منطقی دارند؛ زیرا کارشناسان می‌گویند حساب‌های کاربری موجود در شبکه‌های اجتماعی که پروفایل آنها عکس سلفی دارد، 10 برابر بیشتر از دیگر صفحات دیده می‌شوند.
×× اعتیاد به عکس‌های سلفی
اگرچه عکس‌های سلفی تصویر خوبی از ما به‌نمایش می‌گذارند، اما کارشناسان و روان‌شناسان این تصاویر را چندان خوشایند نمی‌بینند و در مطالعه جدیدی که دانشگاه ایالتی اوهایو انجام داد مشخص شده است کسانی که بیش از اندازه روی شبکه‌های اجتماعی فیس‌بوک و اینستاگرام عکس سلفی منتشر می‌کنند، با برخی مشکلات همراه هستند. تمرکز این مطالعه بر افرادی بود که در انتشار عکس‌های سلفی روی پلتفرم‌های اجتماعی زیاده‌روی می‌کنند و در پایان مشخص شد که میزان ابتلا به خودشیفتگی و اختلالات فکری–روانی در آنها بیشتر است.
محققان آمریکایی به این نتیجه رسیده‌اند که مردان بیشتر از زن‌ها عکس‌های سلفی را قبل از انتشار ویرایش می‌کنند و همین مساله باعث می‌شود تا بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات یاد شده قرار بگیرند. جسی فاکس، مدیر این تحقیقات گفت: «چندان دور از ذهن به‌نظر نمی‌رسد که عکاسان سلفی زمان زیادی را به ویرایش آثار خود اختصاص بدهند و بهترین نما را روی شبکه‌های اجتماعی منتشر کنند. اما نکته نگران‌کننده این است که هرچه وسواس در این زمینه بیشتر شود، بستر لازم برای بروز خودشیفتگی و اختلالات روانی هم افزایش می‌یابد و این نخستین باری است که یک مطالعه علمی ثابت می‌کند سلفی‌نگاری هم می‌تواند زمینه ابتلا به اختلالات روانی را فراهم آورد».
مهم‌ترین نتیجه‌ای که مطالعه حاضر داشته این است که علاقه‌مندان به عکس‌های سلفی که تعداد زیادی از آنها را روی شبکه‌های اجتماعی به‌اشتراک می‌گذارند، بیش از دیگر کاربران رفتارهای غیراجتماعی نشان می‌دهند و احتمال بروز خودشیفتگی و مشکلات روحی در آنها افزایش می‌یابد. طبق آمارهای موجود، 58 درصد کاربران پس از گرفتن عکس سلفی دیگر سراغ آن نمی‌روند و 42 درصد هم با علاقه‌مندی فراوان هر چند وقت یکبار سلفی‌های خود را ملاحظه می‌کنند. از بین این افراد 43 درصد پیش از آنکه عکس‌های سلفی خود را روی شبکه‌های اجتماعی بگذارند آنها را با فتوشاپ ویرایش می‌کنند تا مطمئن شوند که مخاطبان حتما عکس آنها را تایید خواهند کرد.
جسی فاکس می‌گوید این صحبت‌ها به این معنی نخواهد که علاقه‌مندان به عکس‌های سلفی به اختلالات مذکور مبتلا شده‌اند و تمام کسانی که هر روز تعداد زیادی عکس سلفی روی شبکه‌های اجتماعی می‌گذارند، بیماری‌های روحی–روانی دارند. اما مطالعه آنها بر این مساله تاکید دارد که در مقایسه با دیگر افراد، سلفی‌نگاران رفتارهای غیراجتماعی بیشتری نشان می‌دهند و بستر آماده‌تری برای بروز این بیماری‌ها دارند.
خودشیفتگی بر اساس باوری ایجاد می‌شود که فرد به این نتیجه می‌رسد که از تمام اطرافیان خود باهوش‌تر، جذاب‌تر، زیباتر و بهتر است و به‌عبارت دیگر، به‌صورت کاذب باور می‌کند که همه اطرافیان در سطح پایین‌تری از او قرار دارند و با این وجود همواره موضع خود را ناامن می‌بیند که این صفات را از دست بدهد. اختلالات روحی–روانی در این زمینه نیز به‌گونه‌ای ایجاد می‌شود که فرد عدم همسانی و تایید شدن از سوی دیگران را تجربه می‌کند و طی آن رفتارهای تکانشی بدون فکر و انگیزه قبلی انجام می‌دهد.
در این بررسی 800 نفر در گروه سنی 18 تا 40 سال حضور داشتند که در یک نظرسنجی آنلاین شرکت کردند و از آنها سوالاتی پیرامون نحوه انتشار عکس‌های شخصی روی شبکه‌های اجتماعی پرسیده شد. شرکت‌کنندگان همچنین برگه‌هایی شامل سوالات استاندارد را پر کردند تا میزان رفتارهای غیراجتماعی و خودشیفتگی در آنها مشخص شود. در سوال مربوط به تعداد عکس‌های سلفی منتشر شده، محققان از کاربران در مورد ویرایش عکس‌ها پیش از انتشار آنها سوالاتی پرسیدند و میزان ویرایش هر عکس هم مورد توجه قرار گرفت.
جسی فاکس در پایان بررسی گفت که بر خلاف تصور قبلی، بسیاری از مردان هم پیش از انتشار عمومی عکس‌های سلفی آنها را ویرایش می‌کنند و با برش بخشی از عکس یا استفاده از فیلترهای تصویری سعی دارند تصویر نهایی بهتری را در معرض دید عموم قرار دهند. نتایج نهایی نشان داد که میان اختلالات روانی و خودشیفتگی و افرادی که تعداد زیادی عکس سلفی روی اینترنت می‌گذارند رابطه مستقیم وجود دارد و البته این اختلالات با میزان ویرایش عکس‌ها ارتباطی ندارد.
فاکس توضیح داد: «این نتیجه بسیار مهم و قابل تامل است؛ زیرا اختلالات روانی موجود در این افراد با رفتارهای تکانشی و بدون فکر قبلی در ارتباط بوده است و معتادان به سلفی‌نگاری فکر می‌کنند گرفتن این عکس‌ها و انتشار آنها روی شبکه‌های اجتماعی یک اتفاق معمول است، اما واقعیت این است که همین اتفاق می‌تواند آنها را با مشکلات اساسی مواجه کند».
نکته اصلی این است که افراد پس از انتشار تصاویر سلفی روی شبکه‌های اجتماعی، مورد تایید دیگران قرار می‌گیرند و همین مساله آنها را تشویق کند تا بیشتر به این کار مبادرت ورزند. البته در برخی موارد دیده شده است که اگر سلفی کاربران مورد تایید بقیه قرار نگیرد، باز هم تلاش بیشتر در از این زمینه صورت می‌گیرد تا عکس‌های جدیدتر مورد توجه قرار گیرند.
×× خطرات اعتیاد به سلفی
یک جوان 19ساله بریتانیایی که تمایل زیادی به سلفی‌نگاری داشت و پس از اهتمام فراوان نتوانست عکس مورد نظر خود را بگیرد، اقدام به خودکشی کرد. این‌طور که رسانه‌های بریتانیایی گزارش دادند، دنی بومن برای آنکه بتواند سلفی‌های مورد نظر را از خود بگیرد، بیش از شش ماه از خانه بیرون نرفت، برخی روزها حدود 10 ساعت را به این کار اختصاص داد، 15 کیلوگرم از وزن خود را کم کرد و روزانه بیش از 200 عکس سلفی می‌گرفت و همین اتفاقات باعث شد تا او پس از غیبت‌های طولانی، از دانشگاه اخراج شود. والدین دنی گفتند که او شبانه‌روز خود را با دوربین سلفی گوشی هوشمند می‌گذارند تا در نهایت بتواند عکس مورد نظر خود را با مشخصاتی که می‌خواهد تهیه کند. اما زمانی که مجموعه عکس‌های به‌دست آمده رضایت این جوان بریتانیایی را کسب نکرد، او با خوردن مقدار زیادی قرص به خودکشی دست زد که البته مادرش به‌موقع جان او را نجات داد.
اگرچه این داستان در یک کشور دیگر اتفاق افتاده است و در نگاه اول به‌نظر می‌رسد احتمال بروز آن برای ما تقریبا غیرممکن است، اما کارشناسان با این نظر موافق نیستند. این جوان به‌عنوان نخستین معتاد بریتانیایی به سلفی‌نگاری شناخته شده است و سازمان بهداشت این کشور می‌گوید که به‌زودی نمونه‌های آن در دیگر کشورها هم بروز خواهد کرد. در بیمارستان مرکزی لندن سالانه بیش از 100 معتاد به فیس‌بوک و توییتر درمان می‌شوند و این مرکز هم‌اکنون متخصصانی استخدام کرده است تا بتواند معتادان به عکاسی سلفی را هم درمان کند.
این اتفاق کارشناسان بهداشت و سلامت در کشور تایلند را هم دچار نگرانی کرده است. پانپیمول ویپولا، مدیر سازمان خدمات بهداشت روانی تایلند در این خصوص توضیح داد: «توجه بیش اندازه به انتشار تصاویر شخصی روی شبکه‌های اجتماعی، بررسی اینکه چه کسانی عکس ما را مشاهده کرده‌اند، توجه به تعداد لایک‌های عکس سلفی، امیدوار بودن به اینکه عکس سلفی بیشترین تعداد لایک و کامنت را داشته باشد و ... اتفاقاتی است که ما را بسیار نگران می‌کند و مطالعه گسترده‌ای را آغاز کرده‌ایم تا جلوی اختلالات ناشی از این نوع اعتیاد را بگیریم».
دکتر ویپولا بر این باور است که رفتارهای مذکور می‌توانند زمینه‌ساز اختلالات مغزی و روانی در آینده باشند و به‌خصوص آنهایی که بیش از اندازه به سلفی‌نگاری اهمیت می‌دهند، بیش از دیگران در معرض کاهش اعتماد به‌نفس قرار می‌گیرند.
فرهنگ لغت انگلیسی آکسفورد Selfie را «کلمه سال 2013» معرفی کرد و در توضیح آن نوشت: «نوعی عکس که شخص از خودش می‌گیرد، به طور معمول با گوشی هوشمند یا وب‌کم گرفته می‌شود و در نهایت روی شبکه‌های اجتماعی به انتشار می‌رسد». در آن زمان که سلفی‌نگاری رواج چندانی نیافته بود، مرکز نشر فرهنگ لغت آکسفورد از این اتفاق به‌عنوان یک جریان همه‌گیر یاد کرد و این روزها پس از گذشت دو سال کارشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که اگر ماجرای گرفتن عکس‌های سلفی به تعادل نرسد، به‌زودی یک بحران جدی در سراسر جهان به وجود می‌آید. شیفتگان عکس‌های سلفی سعی می‌کنند خود را در موقعیت‌های متفاوت قرار دهند و از زوایایی این عکس‌ها را تهیه کنند که تکراری نباشد. اما کارشناسان دانشگاه اوهایو با اطمینان کامل می‌گویند که عکس‌های سلفی دلیل اصلی تمایز این افراد با دیگر گروه‌ها نیست و در عوض، خودشیفتگی و اختلالات روانی است که باعث می‌شود علاقه‌مندان به عکس‌های سلفی در گروه متفاوت طبقه‌بندی شوند. این پدیده همه‌گیر که در جریان افزایش محبوبیت شبکه‌های اجتماعی رواج یافته است و در کشور آمریکا جوانان 18 تا 24 ساله روزی یک میلیون عکس سلفی می‌گیرند. اما باید توجه داشت که نکته نگران‌کننده در این زمینه اعتیاد به این کار است و اگر در این زمینه زیاده‌روی نشود، نگرانی وجود نخواهد داشت.(منبع:عصرارتباط)
- ۹۳/۱۱/۱۵