فاز نخست شبکه ملی اطلاعات چیست؟
نادر نینوایی - سال‌ها است که موضوع ایجاد شبکه ملی اطلاعات در کشور مطرح شده است و کارشناسان با تاکید بر نکات مثبت این طرح مثل افزایش سرعت دسترسی کاربران ایرانی به اطلاعات و بالا بردن امنیت خواهان اجرای هرچه سریع‌تر آن هستند.
از سوی دیگر اما مسوولان و دولت‌هایی که آمده و رفته‌اند همگی وعده تحقق این طرح را سر داده‌اند، وعده‌ای که ظاهرا سرانجام هفته گذشته پس از سال‌ها فاز اول آن اجرایی شد. هر چند که در خصوص اصل تعریف شبکه ملی اطلاعات و نحوه فازبندی آن پرسش‌ها و ابهاماتی وجود دارد.
اما در همین مرحله نیز با وجود رونمایی از فاز نخست این طرح بسیاری از مردم ایران همچنان نمی‌دانند که با کلیک معاون اول رییس جمهور دقیقا چه تغییری در ارتباطات اینترنتی ایرانیان اتفاق افتاد و مشخصا چه تغییر و تحولی حاصل شده است.
اگرچه از بخش قابل توجهی از رسانه‌ها بیش از روایان مطلق اخبار افتتاحیه این مراسم، انتظار بیشتری جز درج تیتر "شبکه ملی اطلاعات افتتاح شد" نمی‌رفت. اما هستند کارشناسان، فعالان و اندک رسانه‌هایی که اجرای طرح مذکور را بدون ابهام نمی‌دانند و درگیر سطح ماجرا و کلیک‌کردن‌ها و قیچی‌کردن روبان‌ها نمی‌شوند.
علاوه بر این با توجه به اخبار منتشره از سوی برخی رسانه‌ها هنوز هم بسیاری از مردم به شبکه ملی اطلاعات با دیده تردید می‌نگرند و بیم آن را دارند که اجرای این طرح باعث ایجاد محدودیت‌هایی در ارایه اینترنت به کاربران شود. حتی برخی فکر می‌کنند که ایجاد شبکه ملی اطلاعات می‌تواند پیش زمینه‌ای برای قطع شدن اینترنت در کشور و جایگزین شدن شبکه ملی اطلاعات با آن باشد. همچنین هنوز برای مردم دقیقا مشخص نیست که آیا شبکه ملی اطلاعات پروژه‌ای جداگانه از اینترنت است و یا به نوعی زیرمجموعه‌ای از آن محسوب می‌شود.
برای پاسخ به این دست دغدغه‌ها و سوالاتی که در ذهن مردم و کاربران ایرانی ایجاد شده است به سراغ بهنام ولی‌زاده مدیر کل مدیریت یکپارچه شبکه ملی اطلاعات رفتیم و این بار به جای توجه به کلی‌گویی‌های مرسوم مسوولان در افتتاحیه‌ها، پای صحبت‌های یک کارشناس فنی نشستیم تا به شکلی روشن، حداقل به بخشی از پرسش‌های موجود پاسخ داده باشیم.
شبکه ملی اطلاعات که فاز اول آن اجرایی شد را به زبان ساده و روان دقیقا چیست و چه کاری انجام می‌دهد و با کلیک معاون اول رییس جمهوری و افتتاح فاز اول شبکه ملی اطلاعات دقیقا چه اتفاقی افتاد؟
شبکه ملی اطلاعات باعث می‌شود سرعت و کیفیت دسترسی و امنیت دسترسی مردم بالا رود و به خصوص دسترسی به سرویس‌های داخل کشور خیلی با سرعت بهتری انجام شود و البته با وجود افزایش سرعت هزینه‌عای مردم هم به نحو چشمگیری کاهش خواهد داشت.
ما در شبکه ملی اطلاعات به دنبال آن هستیم که محتوایی که مردم بیشتر به آن علاقه‌مند هستند مثل محتوای ویدیویی که 70 درصد مصرف اینترنت مردم به آن مربوط می‌شود با هزینه کمتر و با کیفیت و سرعت بالاتر ارایه شوند.
توجه داشته باشید که در این پروژه هیچ نوع محدودیت دسترسی هم برای مردم به وجود نمی‌آید و به این گونه نخواهد بود که دسترسی‌هایی که تا پیش از این مردم داشته‌اند قطع شوند. دسترسی‌های مردم سر جای خود باقی خواهد ماند، فقط دسترسی‌های بهتر و با کیفیت‌تری هم برای مردم ایجاد می‌شود.
آیا ایجاد شبکه ملی اطلاعات به این معنی است که ما یک سری سرور به داخل کشور آورده‌ایم که در آن اطلاعات وارد کنیم و به نوعی شبکه ملی اطلاعات زیر مجموعه اینترنت است و یا شبکه ملی اطلاعات کلا شبکه جدیدی است که ربطی به اینترنت نداشته و ما آن را ساخته‌ایم؟
خیر. ببینید نمی‌شود به این شکل گفت؛ این طور نیست که بگوییم یک چیز جدیدی به کشور آورده‌ایم. ما دنبال ایجاد محتوای داخلی هستیم یعنی حتی اگر بتوانیم که محتوای خارج کشور را که مورد نیاز مردم است یک کپی‌اش را در داخل داشته باشیم برایمان مهم است.
در دنیا یک بحثی به نام CDN وجود دارد که بر اساس آن محتوا را به نزدیکترین فاصله از مردم (کاربران) می‌رسانند.
یعنی در فاز نخست به طور مشخص هدف این بود که محتوا روی سرورهای داخل ایران بیایند؟
بله. محتوا را در داخل می‌آورند که همین باعث می‌شود دسترسی مردم بهتر شود. فرض کنید الان اپراتورها آمده‌اند و یک خدمتی را ارایه می‌دهند مثلا یک فیلمی ارایه می‌دهند، این‌ها می‌آیند این خدمت یا فیلم را در 10 نقطه کشور پخش می‌کنند که همین کمک می‌کند دسترسی مردم افزایش یابد و سرعت نیز بیشتر باشد.
در بحث سی‌دی‌ان در مورد تولید کننده‌های محتوای بزرگ هم باید همین کار را کرد یعنی باید با تولید‌کنندگان محتوای بزرگ صحبت کنیم که آنها هم یک نقطه از CDN خود را داخل بیاورند همچنان که کشورهای اطراف این کار را انجام داده‌اند.
با این تفاسیر آیا می‌توان گفت شبکه ملی اطلاعات به نوعی زیرمجموعه‌ای از اینترنت است با این تفاوت که سرورهایی که اطلاعات در آن قرار دارد داخل ایران هستند؟
نه نمی‌توان به این شکل گفت. ببینید شبکه ملی اطلاعات یک شبکه ملی داخل کشور ما است که ارتباطات داخل کشور رویش است و البته به صورت مدیریت شده با اینترنت نیز ارتباط دارد حالا اگر یکسری از محتواهای روی اینترنت به داخل بیایید درنتیجه دسترسی مردم هم بهتر می‌شود، چرا که فاصله‌ها کم می‌شود.
در هر صورت توجه داشته باشید که اینترنت سر جایش خواهد بود و مردم دسترسی به اینترنت خواهند داشت و هیچ‌کس هم مانع آن نمی‌شود و همانطور که آقای وزیر هم گفتند بحث محدودیت دسترسی اینترنت مطرح نیست.