فلسفه و جایگاه پارک‌های فناوری در ایران
لیلا صمدی - پارک‌های علم و فناوری، مجموعه‌ای است که به منظور استقرار گروه‌های تحقیق و توسعه، واحدهای کسب و کار نوپا و شرکت‌های فعال در حوزه فناوری‌های پیشرفته ایجاد می‌شود.
این مجموعه با در اختیار داشتن امکانات تحقیقاتی و پژوهشی، مکان مناسبی برای محققان، سرمایه‌گذاران و کارآفرینان جوان است تا میزان اجرایی شدن ایده‌های خود را محک زده و بهترین فرصت‌های موجود را برای به بار نشاندن آن انتخاب کنند.
مجموعه پارک‌های علم و فناوری همچنین این فرصت را فراهم می‌کند تا مراکز علمی و دانشگاهی، نهادهای دولتی و بخش خصوصی توان علمی و پژوهشی خود را در یکجا برای خدمت به بخش تولید جامعه در اختیار قرار دهند.
ایده ایجاد چنین مجموعه‌ای برای نخستین بار در سال ۱۹۵۱در دره "سلیکون" آمریکا با هدف توسعه فناوری و ایجاد شرایط مناسب برای دستیابی سریع‌تر به نوآوری‌ها و فناوری‌های برتر به عمل نشست.
با شکل‌گیری انقلاب الکترونیک، جایگاه و اهمیت شهرک‌های علم و فناوری در جهان صنعتی روز به روز گسترش یافت و در سالهای اخیر نیز ایجاد چنین مجموعه‌ای در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران نیز به صورت جدی مورد توجه قرار گرفت.
دکتر"علی‌اکبر جلالی"، متخصص فناوری اطلاعات، با توضیح در مورد پارک‌های فن‌آوری، به خبرنگار "ایرنا" گفت: پارکها و شهرک‌های علم و فناوری با هدف متمرکز نمودن توانایی پژوهشی و اطلاعاتی دانشگاهها، موسسات دولتی و خصوصی شکل می‌گیرند.
وی افزود: این پارکها به عنوان محل همکاری و تبادل نظر استادان، دانش- آموختگان و صاحبان ایده‌های نو، متخصصان و پژوهشگران صنایع داخل و خارج به شمار می‌آیند.
جلالی، هدف اصلی از راه‌اندازی این پارکها را "تلاش در راستای شکل‌گیری فضای تجمیعی برای سهولت ارتباطات و تبادل دانش و فناوری بین بنگاهها و سایر مراکز مستقر در پارک" عنوان کرد.
این متخصص فناوری اطلاعات افزود:بخش‌های تحقیق وتوسعه مرتبط با دانشگاهها و شرکت‌های تجاری و صنعتی نیز می‌توانند با استقرار در مراکز رشد، زمینه هم‌افزایی دانش را در خصوص تولید و عرضه فناوری‌های نو فراهم کنند.
این متخصص فن‌آوری اطلاعات با اشاره به چگونگی شکل‌گیری این پارک‌هادر ایران گفت: پارک‌های فن آوری اطلاعات در ایران در سال ۱۳۸۱به وجود آمد.
وی هدف از شکل‌گیری پارک‌های فناوری را در ایران کمک به افزایش درآمد در جامعه از طریق توسعه اقتصاد دانش محور، تجاری‌سازی نتایج تحقیقات و تحقق ارتباط بین بخش‌های تحقیقاتی، تولیدی و خدماتی جامعه،افزایش قدرت رقابت و رشد شرکت‌های متکی بر دانش، ایجاد و زمینه کارآفرینی و حمایت در نوآوری و خلاقیت نیروهای محقق جوان،عنوان کرد.
وی افزود: ضوابط و آئین‌نامه ایجاد مراکز رشد واحدهای فناوری اطلاعات هفدهم اسفند ماه سال ۸۱به تائید شورای گسترش آموزش عالی رسید و بر اساس آن نیز در همان سال مجوز ۱۳مرکز رشد در زمینه واحدهای فناوری اطلاعات و ارتباطات و چهار مرکز رشد واحدهای فناوری در دیگر زمینه‌های تخصصی صادر شد این استاد دانشگاه گفت: این روند در سال ۸۲با صدور دو مجوز در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات و ۱۵مجوز دیگر در زمینه‌های تخصصی ادامه یافت.
دکتر "محمد سعیدی"،استاد دانشگاه و متخصص تجارت الکترونیک نیز گفت:بستر سازی برای تجاری کردن دستاوردهای تحقیقاتی و ایجاد زمینه کارآفرینی و حمایت از نوآوری و خلاقیت نیروهای محقق جوان از اهداف ایجاد پارک‌های علم و فناوری در کشور بوده است.
وی با بیان اینکه برخی از شهرک‌های علم و فناوری مانند شهرک "سوکوبا" در ژاپن با هدف حمایت از فناوری ملی برای رشد و توسعه منطقه‌ای، راه‌اندازی شد،افزود: برخی دیگر از این پارکها نیز مانند شهرک "دایدوک" در کره جنوبی و پارک علمی و فناوری سنگاپور، به منظور رشد اقتصادی، انتقال، جذب و بومی‌کردن فناوری تاسیس شده‌اند.
به عبارت دیگر، به گفته سعیدی،فعالیت‌های پژوهشی در این پارکها با هدف تحقیق در حوزه علوم محض انجام نمی‌شود، بلکه پژوهش با هدف رفع مشکلات خاص و یا تنگناهای علمی یک صنعت بخصوص صورت می‌گیرد.
او افزود:این صنایع، ارزش افزوده بالایی را تولید کرده، بدون سر و صدا و آلودگی هستند ، به محیط زیست نیز آسیب نمی‌رسانند و محل تمرکز مجموعه‌ای از فعالیت‌های به هم پیوسته هستند.
این متخصص فناوری اطلاعات،حمایت از شرکت‌های نوپا، توسعه فناوری‌های پیشرفته و جذب فناوری‌های نوین، و تجاری کردن تحقیقات دانشگاهی و ارائه آنها به صنایع مختلف با رویکردهای انتفاعی را از جمله اهداف راه اندزی پارک‌های علم و فناوری برشمرد.
سعیدی، پارک‌های فناوری را نوعی مرکز رشد توصیف کرد و گفت: مراکز رشد یا "انکوباتورها" یک فضای فیزیکی هستند که هدف آنها جذب شرکت‌های نوپا است تا بدین وسیله آنها را تا رسیدن به بلوغ نسبی طی دو تا پنج سال تحت حمایت قرار دهند.
وی افزود: در این مراکز، افراد کارآفرین با هدف تجاری کردن یک ایده خاص به نوآوری و تحقیق و توسعه می‌پردازند و سعی می‌کنند تا ایده خود را به صورت یک محصول مشخص به بازار عرضه کنند.
وی افزد: در مراکز رشد، خدمات متنوعی مانند تامین فضای کار به صورت اجاره‌ای، خدمات آزمایشگاهی، کارگاهی و اطلاع‌رسانی، خدمات مدیریتی، حقوقی، مالی، اعتباری، پروژه‌یابی و بازاریابی، آموزش‌های تخصصی ویژه و مشاوره و سایر خدمات مرتبط با توسعه، رشد و ارتقای واحدهای فناوری به متقاضیان راه‌اندازی کسب و کارهای کوچک،ارایه می‌شود.
این استاد دانشگاه، پارک‌های علم و فناوری را از نظر نوع فعالیت به سه دسته، "پارک علمی" ، "پارک فناوری" و "پارک‌های تجاری" تقسیم کرد.
سعیدی، تاثیرات مثبت و مهم ایجاد پارک‌های علمی بر دانشگاه‌های مجاور را تجاری و صنعتی شدن نتایج تحقیقات دانشگاهی،استفاده از ظرفیت‌های آزاد هیات علمی دانشگاه، کاربردی شدن پروژه‌های کارشناسی‌ارشد و دکترا و حمایت‌های مالی از این طرح‌ها و پروژه‌ها ذکر کرد.
وی گفت:استفاده از ظرفیت‌های آزاد آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های دانشگاهها، استفاده حداکثری از کتابخانه،مرکز رایانه‌ای، شبکه‌بین‌المللی رایانه‌ای دانشگاهها و ایجاد منابع درآمدی جدید برای دانشگاه و هیات علمی،از دیگر ویژگی‌های مثبت پارک‌های علمی است.
این استاد دانشگاه گفت:ارتقا و بهبود فناوری صنایع به منظور بسط و توسعه قدرت رقابت آنها در بازارهای داخلی و بویژه بین‌المللی، کاهش زمان مورد نیاز در فرآیند تجاری کردن دستاوردهای پژوهشی بویژه برای شرکت‌ها و صنایع نوپا و آسیب‌پذیر، کمک به بسط تخصص‌های بین رشته‌ای، تشویق به ایجاد شرکت‌های کوچک و متوسط متکی بر فناوری‌های پیشرفته، از اهداف عمده پارک‌های فن آوری است.
سعیدی با توضیح در مورد پارک‌های تجاری،گفت:این نوع پارکها که بیشتر به یک منطقه ویژه صنعتی- تجاری با فناوری‌های نوین شباهت دارد، به کمک واحدهای تولیدی یا خدماتی براساس نیاز بازار و به منظور تکمیل خوشه اقتصادی در یک زمینه خاص ایجاد می‌شود.
این استاد دانشگاه مراکز نوآوری و انتقال فناوری‌های آلمان را یکی از نمونه‌های موفق این نوع پارکها دانست و افزود:با توجه به موفقیت این پارکها، دولت آلمان در نظر دارد تا در هر شهر آلمان یک مرکز نوآوری و انتقال فناوری براساس ظرفیت‌های آن منطقه ایجاد کند.
وی گفت:سرمایه‌گذاری و مدیریت اینگونه پارکها علاوه بر بخش دولتی توسط بخش خصوصی صورت می‌گیرد و برای توسعه صادرات صنعتی و گسترش خدمات پیشرفته هر منطقه طراحی و راه اندازی می‌شود.
کارشناسان معتقدند:از آنجایی که تعریف خاصی از موفقیت وجودندارد،یا روش استانداردی برای بررسی اثرات یک شرکت براقتصاد موجود نیست، ارزیابی اثرات کیفی،مالی و اقتصادی یک پارک فناوری بسیار مشکل است.
از سوی دیگر،برخی از کارشناسان براین باورند که عواملی چون سرعت انتقال فناوری،سطح نوآوری و موقعیت‌های مالی ازجمله برتری‌های شرکت‌های حاضر در پارک‌هانسبت به واحدهای مشابه در خارج از پارک‌هاست.
شاید با توجه به دلایلی که به آنها اشاره شد ،تقاضا برای تهیه فضا برای پارک‌های فناوری هر روز افزایش می‌یابد، ولی بررسی‌ها نشان می‌دهد هر محیطی برای ایجاد یک پارک تحقیقاتی مناسب نیست.
به گفته کارشناسان، عواملی مانند کمک‌های ناکافی به شرکت‌های عضو،سطح پایین تر توسعه فناوری محلی،ناتوانی در توسعه خدمات آموزشی و مشاوری و تعریف نشدن استاندارد برای ورود و خروج مستاجران می‌تواند باعث ناکارآمدی پارک‌های علمی و فناوری شود.
- ۸۶/۰۲/۰۳