متهم ردیف اول خاموشی: ماینرهای دولتی
مرضیه حسینی - یکماه گذشته وضعیت‌مان به گونه‌ای شد که اگر در خانه می‌ماندیم برق نداشتیم، از خانه بیرون می‌رفتیم آلودگی هوا خفه‌مان می‌کرد یا کرونا گریبان‌مان را می‌درید.
قدرت خریدمان با شتاب و به شکل فزاینده‌ای کاهش یافته به طوری که توان خرید تخم مرغ دانه‌ای ۲۰۰۰ تومان را نداریم. سرعت رخ دادن مشکلات و شکل‌گیری بحران‌ها به حدی است که رسانه‌ها از پوشش کامل خبری باز می‌مانند و فعالان فضای مجازی مدام از هشتکی به هشتک دیگر مهاجرت می‌کنند. حالا قطعی برق در روزهای اخیر مشکلات زیادی را برای مردم و خاصه بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها ایجاد کرده، دستگاههای استخراج رمزارز، کمبود گاز و افزایش مصرف مشترکین خانگی سه عامل وقوع خاموشی‌ها اعلام شده است. در این خصوص اما اظهارات مسئولین ضد و نقیض است.
خاموشی دوشادوش آلودگی
تداوم خاموشی‌های اخیر در حالی است که آلودگی شدید هوا و غلظت آلاینده‌ها امکان تنفس را از مردم گرفته و کیفیت هوای تهران همچنان در شرایط هشدار قرار دارد. سهم منابع ثابت از جمله سهم آلایندگی‌ها به ترتیب در صنایع ۱۷ درصد، پالایشگاه حدود ۴ درصد، نیروگاه ۱۲ درصد، پایانه‌های اتوبوس، خانگی و تجاری کمی بیش از سه درصد و فرودگاه هم زیر یک درصد تخمین زده شده است. در خصوص ارتباط آلودگی هوا و قطعی برق مسئولین می‌گویند: نیروگاه‌های تولید برق برای تأمین سوخت از مازوت استفاده می‌کنند، استفاده از مازوت سبب انباشت آلاینده‌ها می‌شود و تنها راه تخلیه آن‌ها وزش باد شدید است.
محسن هاشمی در همین رابطه به ایلنا گفته: «مجبور بودیم برای کاستن از بار آلودگی هوا و استفاده کمتر از مازوت در نیروگاه‌ها خاموشی اعلام کنیم.» این اظهار نظر در حالی است که شاخص آلودگی هوا در کلان شهرها همچنان بالااست.
بیت کوین، دم خروس یا قسم حضرت عباس!
بسیاری از کارشناسان و همچنین مردم بر این باورند که دلیل اصلی خاموشی‌های اخیر در شهرهای ایران نصب ماینر و کسب و کار بیت کوین در ایران خاصه توسط شرکت‌های چینی در مزارع بیت کوین است. فیلم‌های کوتاه و فیش‌های برقی که عنوان «پروژه اقتصادی» داشته و در فضای مجازی منتشر می‌شوند نیز نشان می‌دهد که فرض قطع برق به دلیل استفاده بیت کوین از برق ارزان، دور از ذهن نیست. هفته پیش رمز ارزها و از جمله بیت‌کوین شاهد رشد تاریخی قیمت‌ها بودند؛ قیمت بیت کوین اخیرا به چهل هزار دلار هم رسیده است. برق ارزان در ایران طی سال‌های اخیر که استخراج بیت‌کوین رواج یافته پای بسیاری را به این صنعت باز کرده، استخراج کنندگان رمزارزها در ایران از تعرفه‌هایی نظیر کشاورزی، فرهنگی، خانگی و صنعتی استفاده می‌کنند که فشار مضاعفی را بر سیستم توزیع برق وارد می‌کند.
رضا اردکانیان، وزیر نیرو در این رابطه گفته: «چینی‌ها در زمینه استخراج رمزارزها در کشورمان فعالیت دارند و خاموشی‌های اخیر ناشی از آن است.» صابر پرنیان، مدیرعامل شهرک‌های صنعتی استان تهران هم تایید کرده استخراج بیت‌کوین دلیل قطعی برق است. محمد عسگری، سخنگوی شرکت ملی گاز ایران نیز گفته: کمبود گاز عامل قطعی برق نیست و «ناشی از مسائل دیگری است». مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق اما هم علت این خاموشی‌ها را «افزایش مصرف گاز خانگی و محدودیت تحویل سوخت به نیروگاه‌ها» دانسته و گفته: خاموشی‌ها ربطی به مزارع غیرقانونی بیت کوین ندارد ضمن اینکه بیت کوین سهم ناچیزی در مصرف برق کشور به خود اختصاص داده است. وی اما پیشتر از شناسایی ۱۶۲۰ مرکز انشعاب غیرمجاز برای مصرف بیت کوین خبر داده بود.
مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق قم هم گفته تاکنون بیش از ۵۰۰ دستگاه استخراج بیت کوین در این استان کشف شده است. رئیس شرکت توزیع برق ورامین هم اعلام کرده بیش از ۲۰۶ دستگاه ماینر بیت کوین را در این شهر کشف کرده است.
آقای رئیس جمهور! چرا؟
سایر مسئولین و همچنین حسن روحانی رئیس جمهور، همزمان با خبر رایگان شدن برق برای مشترکین کم‌مصرف، علت قطعی برق را افزایش مصرف گاز خانگی در زمستان و اولویت گاز بر تامین برق در فعالیت نیروگاه‌ها اعلام کرده‌اند.
حمیدرضا صالحی عضو اتاق بازرگانی در این رابطه گفته: با توجه به اینکه نیروگاه‌ها برای سوخت خود از گاز استفاده می‌کنند و در زمستان مصرف گاز شهری به شدت افزایش پیدا می‌کند، تامین سوخت موردنیاز نیروگاه‌ها با مشکل و محدودیت مواجه شده، در نتیجه چاره‌ای جز انتخاب بین گاز و برق نمانده، به ویژه اینکه مصرف مازوت بیشتر برای تامین سوخت نیروگاه‌های برق نیز بر شدت آلودگی هوا دامن می‌زند.
صالحی همچنین گفته: دلیل دیگر مشکلات اخیر، این است که برق مصرفی مردم بسیار ارزان است به همین دلیل دغدغه‌ای برای کاهش مصرف انرژی ندارند. «اینکه ما ۱۶ درصد افزایش مصرف انرژی داشته باشیم و قیمت عامل تاثیرگذاری در کاهش مصرف نباشد، قطعا مشکل ساز است» وی در ادامه گفته: مردم باید خانه‌هایشان را به سبک مدرن بسازنند تا انرژی کمتری مصرف شده و دولت برای تامین نیازها با مشکل مواجه نشود.
حسن روحانی نیز از مردم گلایه کرده و گفته: ایرانی‌ها خیلی گاز مصرف می‌کنند و مصرف آن‌ها معادل نیمی از مصرف گاز ۲۷ کشور اروپایی است! روحانی اما نگفت که ایرانی‌ها در مقایسه با کشورهای همسایه دارای ذخایر غنی گاز چه میزان گاز مصرف دارند؟
وی همچنین به این نکته اشاره نکرد که به دلیل عدم نظارت و عدم اجرای قوانین ساخت و ساز، منازل مسکونی در ایران از کیفیت بسیار پایینی از حیث عایق بندی برخوردار هستند، روحانی نگفت که در ایران صنایع عظیم پتروشیمی خوراک گازی دریافت کرده و تکیه کامل به برق دارند و همچنین برخلاف کشورهای مثل آلمان توان تولید برق تجدیدپذیر را ندارند.
کاش آقای رئیس جمهور در کنار گلایه از مردم به این سوال نیز پاسخ می‌دادند که چرا نیروگاه‌های ایران نوسازی نشده و به شیوه‌های مدرن تولید مجهز نیستند؟ چرا در سال‌های اخیر پروژه‌های مصوب سولفورزدایی طبق برنامه اجرایی نشده؟ چرا دو برنامه توسعه سپری شده اما دولت‌ها به سمت انرژی پاک نرفته‌اند؟
آقای رئیس جمهور! چرا ایران که یکی از غنی‌ترین منابع گازی در جهان را داراست، مردمش می‌بایست بین خفه شدن از مازوت و نداشتن برق یکی را انتخاب کنند؟ چرا صنعت نیروگاه‌های ما ضعیف و ناتوان از بهینه‌سازی هستند تا آنجا که راه حل پیشنهادی مسئولین دولت در حل مشکلات سوخت و قطع برق و آلودگی هوا، در نهایت، پوشیدن لباس در نشیمن و لخت شدن در اتاق خواب است؟! و چرا با پرداخت هزینه‌های هنگفت سیاسی در مناقشه هسته‌ای هنوز ایران تعداد متناسبی نیروگاه هسته‌ای ندارد؟ برای یافتن پاسخ سوالاتمان درباره سه‌گانه‌ی قطع برق و آلودگی هوا و بیت کوین سراغ فردی رفتیم که پیش از این عملیات استخراج بیت کوین انجام می‌داد.
این فرد معتقد است مسئولین دولتی و سازمان محیط زیست در داستان کمبود برق راست نمی‌گویند. گفتگوی ما را بخوانید:
بیت کوین چیست و چه اثری بر قطعی برق دارد؟ قیمت بیت کوین در حال حاضر به صورت دلار و تومان در چه وضعیتی قرار دارد؟
یک بلوک از داده‌ها و کدهایی است که رمزگذاری شده توسط دستگاههای ماینینگ و دوباره برای انتقال و خرید و فروش هم توسط دستگاه ماینینگ دیکود و رمز گشایی می‌شود.
ریسک استخراج این کد و حفظ آن در کیف پول الکترونیک بسیار بالاست و نیاز به امنیت و دقت ویژه دارد.
قیمت یک واحد بیت کوین در حال حاضر ۳۷ هزار دلار و با دلار ۲۷۰۰۰ تومان بالغ بر ۹۰۰ میلیون تومان است.
این قیمت البته به دلیل سطح بالای خرید، در حال سپری کردن روندی اصلاحی است، قیمت بیت کوین در سال گذشته نزدیک به ۸۰ میلیون تومان بوده یعنی الان بیش از ۱۰ برابر شده، رونق ماینینگ در ایران و استقبال از آن به عنوان کسب و کاری پردرآمد، ارتباط مستقیم با بالارفتن قیمت دلار نیز دارد، به ویژه اینکه قیمت برق در ایران نیز ارزان است، بنابراین مردم ترجیح می‌دهند به سراغ درآمدهای دلاری که امنیت بیشتری هم دارد، بروند.
سود بیت کوین هم در نسبت با بالا و پایین رفتن قیمت بیت کوین، قیمت برق مصرفی و ترافیک شبکه ماینینگ‌ها در دنیا قرار دارد. یعنی هرچه تعداد این دستگاه‌ها در دنیا بیشتر باشد، سهم کمتری به افراد می‌رسد. فرض کنید که قرار است یک بیت کوین بین افراد مشغول در این حوزه پخش شود، اگر تعداد دستگاه‌ها مثلا یک میلیون باشد به هر کس یک میلیونیوم بیت کوین می‌رسد.
آیا استخراج بیت کوین به تخصص خاصی نیاز دارد؟ کار استخراج بیت کوین به چه صورت است؟
راه اندازی دستگاه ماینینگ دشوار نیست و به تخصص خاصی نیاز ندارد، آشنایی نسبی با کامپیوتر در حد وصل شدن به مودم کافی است. آنچه مهم است وجود پردازنده‌های بسیار قوی در دستگاههای ماینر است که آن‌ها را از کامپیوترهای خانگی متمایز می‌کند. بهترین مثال برای توضیح استخراج بیت کوین و کار با دستگاه ماینر، تشبیه این کسب و کار به معدن‌چی‌هایی است که به ابزار ساده‌ای مثل بیل و کلنگ، طلا استخراج می‌کنند. ماینر در اصل و در لغت به معنای معدنچی است. ماینرها هم برای استخراج بیت کوین مانند معدنچی عمل می‌کنند. یعنی افراد از طریق ایجاد شبکه‌هایی از دستگاههای ماینینگ به هم متصل، و با انجام معادلات پیچیده که کامپیوترهای ساده از عهده انجام آن برنمی‌آیند، نوعی استخر پول ایجاد کرده و با تولید کدهای رمزگذاری که کسی قادر به گشودن این رمزها نیست، بیت کوین ایجاد می‌کنند. ماینینگ‌ها همچنین با استفاده از فناوری بلک چین، کار انتقال پول بین خریداران و فروشندان را نیز انجام می‌دهند. در نتیجه تعدد ماینرها به درآمد بیشتری می‌انجامد. این دستگاه‌ها برای نصب، نیاز به مکان خاصی ندارند؛ آنچه لازم است برق ارزان و درجه حرارت پایین است.
میزان برق مصرفی استخراج بیت کوین چقدر است و به چه عواملی بستگی دارد؟
میزان برق مصرفی استخراج بیت کوین به دستگاه ماینر مربوط است؛ یعنی از ۱۴۰۰ کیلووات در ساعت تا دستگاههای قوی‌تر که حتی ۴۰۰۰ کیلووات برق مصرف می‌کنند متغیر است. قیمت دستگاههای ماینر نیز از ۲۰ تا ۱۲۰ میلیون متفاوت است و چون در ایران واردکننده قانونی ندارد در نتیجه هیچ ضابطه مشخصی وجود ندارد قیمت دستگاه‌ها هم متفاوت است.
قطعی برق و خاموشی‌های اخیر نیز به استخراج بیت کوین مربوط است، زیرا ارگان‌های دولتی و وابسته به حاکمیت به این کسب و کار ورود کرده‌اند و چون هزینه برق‌شان رایگان است یا توانایی خرید و نصب بالای دستگاههای ماینر را به تعداد زیاد دارند، بیشترین حجم برق مصرفی از جانب آن‌هاست وگرنه مردم عادی توان خرید و نصب چند دستگاه که به زحمت به ۶ عدد دستگاه برسد، را هم ندارند و این تعداد تاثیری بر برق مصرفی شهر ندارد. اما در بعضی از نهادهای دولتی و شرکت‌های چینی حتی ۲ یا ۳ هزار دستگاه نصب شده است.
به همین دلیل است که ما برای نخستین بار در زمستان شاهد قطعی برق هستیم، اگر این وضعیت تداوم یابد معلوم نیست تابستان چه خواهد شد.
آیا نصب دستگاههای ماینر تاثیری بر آلودگی دارد؟
این دستگاه‌ها آلودگی ندارند اما شدیدا گرما و حرارت تولید می‌کنند، مثلا یک دستگاه ماینینگ به اندازه چهار بخاری برقی گرما تولید می‌کند. اگر دولت اراده کند و از انرژی گرمایی خورشید، برق تولید کند و به مصرف بیت کوین اختصاص دهد، بیت کوین بسیار به صرفه است اما اگر به قیمت سوزاندن گاز و مازوت و تولید برق برای استفاده بیت کوین باشد، قطعی برق و گرمای شدید نواحی محل نصب دستگاههای ماینینگ، نتیجه گریزناپذیر این کسب و کار است. (منبع:روزنامه مستقل)