ناکارآمدیِ مدیریتِ فضایِ سایبریِ کشور
عباس پورخصالیان - فضای سایبری کشور که روساخت شبکۀ ملی اطلاعات است، آنقدر مهمتر و عظیمتر از زیرساخت خود است که رهبر انقلاب اسلامی ایران بخشی از پیام نوروز 1400 خود را به مدیریت فضای مجازی کشور اختصاص دادند؛
به ناکارآمدی مدیریت فضای مجازی کشور در حال حاضر پرداختند و گفتند:
- «دشمنان از فضای مجازی حداکثر استفاده را می‌کنند. متأسفانه در فضای مجازی کشورِ ما، آن رعایت‌های لازم با وجود آن همه تأکیدی که داشته ام، صورت نمی گیرد و در یک جهاتی واقعاً وِل است. باید کسانی که مسئول هستند حواس شان باشد. همه دنیا و همه کشورهای دنیا روی فضای مجازی خودشان دارند اِعمال مدیریت می‌کنند. اما ما افتخار می‌کنیم به این که فضای مجازی را وِل کردیم. این افتخار ندارد. این به هیچ وجه افتخار ندارد؛ فضای مجازی را باید مدیریت کرد».
چند روز بعد، نخستین نشست هم‌افزاییِ "فعالان فضای مجازی پاک" در سال ۱۴۰۰ تشکیل شد و به موضوع رهاشدگی فضای مجازی و چگونگی مدیریت بهینۀ آن پرداخت. در این نشست، رسول جلیلی به‌عنوان عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی، اعتراف کرد:
- «با گذشت بیش از نُه سال از تأسیس شورای عالی فضای مجازی، باورکردنی نیست که از ظرفیت‌های این نهاد برای توسعۀ افتخارآمیز فضای مجازی جمهوری اسلامی استفاده نشد، به تعبیر دیگر با این نهاد و قرارگاه ذیل آن (مرکز ملی) بازی شد و به بازی گرفته نشد!».
او به نوبۀ خود از ملت ایران و از رهبری مغفرت طلبید و عذرخواهی اصلی از مردم و رهبری را بر عهدۀ دیگرِ مسئولان گذاشت؛ شاملِ:
(1) حسن روحانی یعنی رئیس شورای عالی فضای مجازی،
(2) نواب وی در این شورا یعنی رؤسای مجلس دهم و یازدهم بهعلاوۀ رئیس پیشین و ریاست کنونی قوۀ قضاییه؛
(3) وزرای ارتباطات و فناوری اطلاعات یعنی واعظی و جهرمی؛
(4) برخی دیگر از وزرای مربوط در دولت،
(5) دبیر شورای عالی فضای مجازی و
(6) دیگر اعضای شورا.
1. قصور روحانی
از نظر جلیلی، حسن روحانی بایستی عذرخواهی کند، بابت این که:
• روحانی طی هشت سال حدوداً هر هفت هفته یک جلسه تشکیل داده، در حالی که طبق ماده ۶ آیین‌نامه شورا، بایستی حداقل هر چهار هفته یک جلسه تشکیل می‌داد. تازه رهبری نیز بر تشکیل مرتب و با فاصله زمانی هفتگی یا دوهفته یکبار تاکید داشتند.
• روحانی گویا بودجه و نیرو به مرکز ملی فضای مجازی تخصیص نداده و مرکز را از قرارگاه فضای مجازی کشور به یک دبیرخانه تقلیل داده است!
• روحانی به فضای مجازی خارجی به‌عنوان یک رسانۀ رقیب رسانۀ ملی، برای اهداف سیاسی و موسم انتخابات نظر داشته است.
• روحانی، آیین‌نامه شورا را قبول ندارد و با جدیت و تأکید در بازنگری و اتکا به مفاد آن عمل نکرده است
• روحانی، ناتوانانه و ذلیلانه به توان داخلی و مقتدرانه به غرب به‌عنوان یکه‌تاز فناوری و دارای اقتدار در فضای مجازی نگریسته است
• روحانی، مثبت‌نگری وافر به موهبات و مزایای فضای مجازی و اپسیلون‌نگری به تهدیدات و مغلوبه شدن‌های کشور در مهاجرت آحاد جامعه به سکوهای دشمن داشته است. [البته منظور جلیلی از "اپسیلون‌نگری"، «ندیدن عمق فاجعه» و منظور از "سکو"، نیز «پلتفُرم رسانۀ اجتماعی» است]
• روحانی بر اجرای بیشتر مصوبات تمکین و تأکید نداشت و اجرا نشدن مصوبات شورا را قبول ندارد.
2. قصور نایبرئیسانِ شورای عالی مجازی
از نظر جلیلی، نواب رئیس شورای عالی فضای مجازی (رؤسای قوای مقننه و قضاییه) هم بایستی عذرخواهی کند، بابت این که:
• طبق آیین‌نامه شورا و تأکید رهبری، نواب می‌توانستند در فواصل طولانی عدم تشکیل جلسه توسط روحانی، جلسات شورا را تشکیل دهند ولی چنین نکردند
• آنها افول قدرت و حاکمیت جمهوری اسلامی در حوزۀ فضای مجازی را شاهد بودند ولی نه آنچنان ابراز کردند، نه نامه‌ای نوشتند، نه مصاحبه‌ای نمودند و نه عکس‌العملی درخور بروز دادند
• آنها پتانسیل نظارتی خود در قوۀ قضائیه و مقننه را در مقابل این همه کوتاهی در حوزۀ فضای مجازی به کار نگرفتند.
3. قصور وزیر ارتباطات
از نظر جلیلی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و برخی دیگر از وزرای دولت یازدهم و دوازدهم باید عذرخواهی کنند، بابت این که:
• آمار و اطلاعات غلط (بیش از واقع) از وضعیت فضای مجازی کشور به مقامات عالی کشور و مردم ارائه کردند
• بحث بسیار مهم و سطح بالای حاکمیت در فضای مجازی را با چماق فیلترینگ و ژست مخالفت با فیلترینگ، تقلیل دادند
• از اجرای مصوبات صریح شورای عالی فضای مجازی سر باز زدند و موضوع را به قبول مسئولیت دیگران و عدم اذن دیگران احاله نمودند
• در بسترهای غیرقانونی به حواشی رسانه‌ای و رسانه‌سازی پرداختند و ذلت تقویت سکوهای خارجی را به عزت حضور در سکوهای داخلی ترجیح دادند
• در لجاجت با رسانۀ ملی در مواردی صریح و ضمنی از سکوی خارجی حمایت کردند
• در جایگزینی سکوی پیام‌رسان داخلی نامدبرانه عمل نمودند و سناریوهای طلاگرام و حضور تلگرام در ایران را در تاریخچۀ فضای مجازی کشور بنا نمودند.
4. قصور دبیر شورای عالی فضای مجازی
از نظر جلیلی، دبیر شورا و دیگر اعضای شورا هم باید عذرخواهی کنند، زیرا که:
• افول قدرت جمهوری اسلامی در فضای مجازی را شاهد بودند و فریاد بر نیاوردند
• عدم اجرای مصوبات شورا و دیگر مراجع قانونی مرتبط با فضای مجازی را شاهد بودند ولی نسبت به آن کم توجهی کردند
• وضع موجود را قبول داشتند و آن را عادی تلقی میکردند.
5. شرایط توسعۀ افتخارآمیز فضای مجازی
از نظر جلیلی، نسبت به توسعه‌ای از فضای مجازی کشور می‌توان افتخار کرد که:
• فضای مجازی اش نقشۀ راهبردی داشته باشد با سرفصل‌های مرسوم و معمول هر سند از قبیلِ: چشم‌انداز، مأموریت، ارزش‌ها، خط مشی‌ها، راهبردها، اقدامات، بودجه، نگاشت نهادی، و برنامه زمانبندی.
• پس از داشتن نقشۀ راهبردی، در اجرای نقشۀ راهبردی فضای مجازی باید از تجربۀ دیگر کشورها و به ویژه از کشورهای توسعه یافته و از منابع مالی بخش داخلی و خارجی با حداکثر بهره‌مندی از توان فناوری داخلی استفاده شود؛
• توسعۀ فضای مجازی افتخارآفرین باید مدیریت شده و مدیریت اش صد درصد ایرانی و تحت حاکمیت جمهوری اسلامی باشد؛
• مدیریت شبکۀ مجازی کشور باید به داده‌های ایرانیان به عنوان اصلی‌ترین و ارزشمندترین دارایی بنگرد؛
• حریم خصوصی و امنیت و ایمنی کاربران فردی و سازمانی را فراهم نماید؛
• به هنجارهای اجتماعی، فرهنگی و ارزش‌های دینی احترام بگذارد؛ هیچ تراکنش بدون مسئولیتی در آن رخ ندهد؛
• نیازهای گروه‌های مختلف شغلی، سنی، نژادی، تخصصی را در ارائه‌ی سطح خدمات لحاظ نماید؛
• به فناوری‌های نوظهور به شکل فعالانه و پیش دستانه عنایت و توجه داشته باشد؛
• تنظیم‌گری سریع، ساده، و جمعسپارانه و نظارت مستمر برمقررات وجود داشته باشد؛
• از نظر اقتصادی، برای همۀ اقشار جامعه استطاعت پذیر باشد؛ مدیران جامعه از اولین و اصلی‌ترین و باوفاترین کاربران آن باشند
• و دشمن خارجی از قلمرو سرزمینی فضای مجازی کشور، خارج گردیده و پایگاههایش را تعطیل کرده باشد.
جلیلی یقین دارد که با عذرخواهی اعضای حقیقی و حقوقی شورای عالی فضای مجازی و قبول جبران کاستی‌ها و قصور گذشته می‌توان در سال 1400 حتی در چندماه باقیمانده از دولت کنونی، مسیری آرمانی در توسعۀ فضای مجازی را رقم زد و به جای درگیری با حواشی و رقابت‌های سیاسی و جناحی در مواجهه با فضای مجازی، وفاق ملی را در عزت و اقتدار ملی در فضای مجازی رقم زد.
او امیدوار است که چنین شرایطی در آیندۀ نزدیک پیش می آید.
جلیلی در پایان سخنان خود گفت:
ما قاسم سلیمانی فضای مجازی می‌خواهیم که فضای مجازی ما را فرماندهی کند، فضای مجازی کشور را فتح کند و این اشغال شدگی [فضای مجازی]ما، پایان بپذیرد.
من (نگارنده یادداشت حاضر) با این نوع نگریستن کارشناسان عالی رتبۀ جامعۀ اطلاعاتِ مان به مسائل حاد کشور، مشکل دارم و فکر میکنم که مانع زدایی باید با مقابله علیه این نوع ذهنیت های بیش از حد آرمان‌گرا آغاز شود.(منبع:عصرارتباط)