نقش شبکه‌های اجتماعی در بمب‌گذاری منچستر
میثم لطفی - این روزها اخبار و اطلاعات بیشتری در مورد «سلمان رمضان عبیدی» منتشر می‌شود. بیست‌ودوم می 2017 در سالن «منچستر آرنا»ی انگلستان کنسرت یک خواننده مشهور آمریکایی در حال برگزاری بود و عبیدی هم میان مردم حضور داشت که ناگهان در ساعت 22:35 دقیقه به وقت محلی او با یک عملیات بمب‌گذاری جان 22 نفر را گرفت و 59 نفر را هم زخمی کرد که البته ده‌ها نفر از آنها را نوجوانان و جوانان تشکیل می‌دادند. از همان لحظه مشخص شد این عملیات نسبت به بمب‌گذاری‌های قبلی پیچیده‌تر است و بررسی‌های بیشتر نشان داد عبیدی در این ماجرا تنها نبوده است.
از سال 2013 به بعد دامنه بمب‌گذاری‌های تروریستی به خارج از سوریه و عراق انتقال یافت و در پی آن اروپا و دیگر مناطق دنیا بارها شاهد چنین اتفاقاتی بودند. بسیاری از کارشناسان در سال‌های اخیر با بررسی‌های خود به این نتیجه رسیدند که کشف رمز از روابط میان‌فردی و ارتباطات اجتماعی آنلاین و آفلاین تروریست‌ها مهم‌ترین کلید برای شناسایی عملیات‌های تروریستی محسوب می‌شود و این اتفاق کمک می‌کند جلوی عملیات بعدی گرفته شود. در بررسی‌های اخیر مشخص شد** ارتباطات گروه‌های تروریستی در دنیای مجازی مهم‌ترین نقش را برای هر گونه عملیات در دنیای واقعی بر عهده دارد و به‌عبارت دیگر، ریشه همه عملیات بمب‌گذاری در سال‌های اخیر را باید در شبکه‌های اجتماعی جست‌وجو کرد.**
معمولا ماجرا به این صورت دنبال می‌شود: تعداد زیادی از کاربران که به‌صورت روزمره در شبکه‌های اجتماعی حضور دارند صفحات مورد نظر خود را لایک می‌کنند تا هر روز اخبار و اطلاعات مربوط به آن را در اختیار بگیرند. هر کدام از این صفحات ایدئولوژی خاصی را دنبال کرده و با سیاست‌های از پیش تعیین‌شده، کاربران را به حامیان فعال تبدیل می‌کنند. گستره این حامیان به مرور زمان افزایش می‌یابد و آنها در نقاط مختلف جهان اخباری را که در صفحات مذکور منتشر می‌شود به‌اشتراک می‌گذارند. نباید این نکته را نادیده گرفت که بسیاری از این صفحات توسط گروه‌های تروریستی مدیریت می‌شوند و رفته‌رفته دامنه حامیان آنها افزایش می‌یابد.
ماجرای «جیک بیلاردی»، نوجوان 17 ساله استرالیایی که از طریق شبکه‌های اجتماعی با گروه تروریستی داعش آشنا شد به همین صورت بوده است. او روی صفحه رسمی خود در یکی از این پلتفرم‌ها نوشت که از ماه‌ها قبل قصد داشته به داعش بپیوندد که موفق نشده است. او توضیح داد که در ماه‌های اول نمی‌دانست چطور می‌تواند با این گروه همکاری کند و هیچ‌گونه راه ارتباطی با آنها را پیدا نمی‌کرد. پس از چند بار تلاش بی‌نتیجه، بیلاردی سرانجام با صفحه رسمی این گروه تروریستی در شبکه‌های اجتماعی ارتباط برقرار کرد و توانست راه ورود را پیدا کند.
او سپس در چند عملیات بمب‌گذاری در شهر ملبورن همکاری کرد و سرانجام توانست به سوریه برود. در پی چند ماه همکاری با داعش، او به یکی از بمب‌گذاران انتحاری این گروه تبدیل شد و سرانجام در مارس 2015 در شهر الرمادی عراق خود را منفجر کرد. بررسی پرونده بیلاردی اهمیت این مساله را نشان داد که شبکه انسانی در دنیای واقعی چگونه با شبکه‌های اجتماعی در ارتباط است و گروه‌های تروریستی تا چه اندازه می‌توانند از این اتفاق بهره ببرند. در پرونده اخیر مشخص شد مناطق چارلتون، موس ساید، و فالوفیلد در شهر منچستر که عبیدی در آنها حضور داشت، قلب برنامه‌ریزی حمله تروریستی بود و برنامه‌ریزی میان افرادی که در این عملیات حضور داشتند به‌طور کامل روی شبکه‌های اجتماعی انجام شد. عبیدی از جمله شهروندان بریتانیایی بود که به یکی از خطرناک‌ترین اعضای گروه داعش تبدیل شد و به همراه «ابو قاقا البریتانی» که خود را با نام مستعار «رافائل هاستی» معرفی می‌کرد، در بمب‌گذاری‌های مختلف حضور داشت. حتی داعش این دو فرد را در گروه افراد متعصب و سادیستی معرفی کرده بود.
اواخر سال 2013 میلادی چند هفته پس از آنکه هاستی وارد سوریه شد، در منطقه دِیرالزور از ناحیه پا مورد اصابت گلوله قرار گرفت. فرایند درمان او به‌کندی انجام شد و پس از انجام چند عملیات جراحی، سرانجام در بیمارستانی که توسط پزشکان داعش مدیریت می‌شد توانست بهبود کامل را به‌دست آورد.
هاستی که تا ماه‌ها توان حضور در میدان نبرد را نداشت، مجبور شد به خانه برگردد. او در آنجا به تبلیغ، جذب نیرو و افزایش محبوبیت داعش پرداخت و به‌عنوان یکی از روشنفکران گروه تروریستی به فعالیت‌هایش ادامه داد. او بخشی از یک شبکه بزرگ تروریستی در منچستر بود که با افرادی چون «آنیل رئوفی» و «محمد جاوید» همکاری می‌کرد. اعضای گروه چندی پیش در کشور ترکیه، جمشید برادر بزرگ‌تر «محمد جاوید» را ملاقات کردند و آخرین برنامه‌ریزی‌ها برای عملیات تروریستی منچستر به‌انجام رسید و در تمام این اتفاقات مهم‌ترین ابزاری که اعضای گروه را به یکدیگر متصل می‌کرد و موجب می‌شد برنامه‌ریزی‌ها بدون هرگونه مشکلی میان آنها پیش برود، شبکه‌های اجتماعی بود.
به هر حال اگرچه با انجام این بمب‌گذاری گسترده هیچ‌یک از گروه‌های تروریستی مسوولیت آن را بر عهده نگرفتند، ولی حامیان داعش در عراق این اتفاق را روی صفحه رسمی خود در فیس‌بوک و دیگر شبکه‌های رسانه‌ای جشن گرفتند. حامیان داعش در صفحات اجتماعی خود این بمب‌گذاری را پیروزی مقابل «صلیبیون غرب» اعلام کردند و در یک ویدیوی اختصاصی، تصویر حامیان انگلیسی زبان داعش را به‌اشتراک گذاشتند که در آن نام «منچستر» بارها از زبان آنها جاری می‌شد. این تصویر در روز حادثه چند ساعت پیش از بمب‌گذاری منچستر روی صفحات اجتماعی به‌اشتراک گذاشته شد.
یکی از حامیان داعش که نقاب سیاه مقابل صورت خود گذاشته بود، در این ویدیو به زبان انگلیسی گفت: «این آغاز ماجراست. شیرهای داعش در عراق و شام حملات خود را در مقابل صلیبیون آغاز کرده‌اند».
«مایکل اسمیت»، یکی از تحلیلگران عملیات تروریستی در آمریکا گفت: جشن آنلاین داعش روی شبکه‌های اجتماعی یک نشان قوی و پررنگ محسوب می‌شود که نشان می‌دهد بمب‌گذاری منچستر با مدیریت آنها به‌انجام رسیده است. داعش همواره شبکه اجتماعی را به‌عنوان ابزار کاربردی برای پیشبرد عملیات نظامی مورد استفاده قرار می‌دهد و هم‌اکنون که این بمب‌گذاری انجام شده است، در فضای آنلاین و روی شبکه‌های اجتماعی شادمانی کرده است.
به گفته دکتر اسمیت، داعش کارشناسان متبحر و خبره‌ای را برای پروپاگاندا و حضور در شبکه‌های اجتماعی در اختیار گرفته است و از این طریق می‌تواند عملیات‌های خود را با موفقیت به‌انجام برساند. در مجموع آنچه باید پذیرفت، این است که داعش و دیگر گروه‌های تروریستی، شبکه‌های اجتماعی را مهم‌ترین و بهترین ابزار کاربردی خود می‌دانند و از آن به‌صورت کامل استفاده می‌کنند. (منبع:عصرارتباط)
- ۹۶/۰۳/۲۳