نمایش جنایت در ویدیوهای زنده شبکه‌های اجتماعی
میثم لطفی - پلیس سوئد چندی پیش سه مرد را به اتهام آزار و اذیت زنی در یک آپارتمان واقع در شهر اوپسالا که در فاصله یک ساعتی شمال شهر استکهلم واقع شده است دستگیر کرد. پیدا کردن مظنونان برای ماموران پلیس کار چندان دشواری نبود، زیرا آنها هنگام ارتکاب جرم از سری پخش تصاویر ویدیویی فیس‌بوک موسوم به Facebook Live استفاده کردند. از همان لحظات پخش این تصاویر ویدیویی زنده ده‌ها کاربر اتفاق مذکور را گزارش دادند و طولی نکشید که ماموران پلیس این آپارتمان را محاصره و مردان را دستگیر کردند.
سرویس Facebook Live به همه کاربران امکان می‌دهد تا به‌صورت مستقیم از طریق گوشی هوشمند خود تصاویر ویدیویی زنده و مستقیم پخش کنند که البته این قابلیت در دیگر اپلیکیشن‌های اجتماعی از جمله اینستاگرام و اسنپ‌چت هم موجود است. اگرچه کمپین‌های تبلیغاتی به‌صورت گسترده کاربران جهانی را تشویق می‌کنند تا از این سرویس استفاده کنند و لحظات مختلف از زندگی خود را به‌صورت مستقیم با دیگر کاربران به‌اشتراک بگذارند، ولی باید گفت که از ابتدا تاکنون از این ابزار به اشکال مختلف سوءاستفاده شده است. شکنجه یک مرد جوان معلول در شیکاگو، تخلفات یک قاتل ولگرد و دستگیری او توسط ماموران پلیس، کودک‌آزاری و تجاوزهای گروهی و آزار و اذیت زن سوئدی از جمله تصاویر زنده‌ای بود که در هفته‌های اخیر از طریق سرویس Live فیس‌بوک به‌نمایش گذاشته شد.
در هر یک از این موارد، نوعی جرم و تخلف اجتماعی با تصاویر ویدیویی زنده به‌نمایش گذاشته شد و کاربران جهانی امکان مشاهده جنایت را به‌صورت مستقیم داشتند و البته در برخی از این موارد نشان داده شد که این جنایت‌ها هیچ‌گونه پیگیری بعدی نداشته و فرد متخلف با هیچ مشکلی مواجه نشده است. جامعه‌شناسان بر اساس بررسی‌های اخیر خود به این نتیجه رسیده‌اند که نمایش زنده جرایم و تخلفات در شبکه‌های اجتماعی رو به افزایش است. بنابراین باید گفت چه عاملی موجب این اتفاق شده است؟
پروفسور ریموند سورِت، از اساتید رشته جرم‌شناسی در دانشگاه مرکزی فلوریدا که روی پدیده‌های علمی تحقیق می‌کند، در این خصوص گفت: «نمایش زنده جرم یک اتفاق احمقانه به‌نظر می‌رسد. با این اتفاق اطرافیان به‌راحتی می‌توانند فرد متخلف را لو دهند تا ماموران پلیس در کوتاه‌ترین زمان او را دستگیر کنند، ولی نکته مهم اینجاست که چنین عملی در حال افزایش است».
البته باید توجه کرد که دستگیری این متخلفان همواره کار آسانی نیست. تروریست‌ها، معترضان سیاسی، مجرمان اجتماعی و متخلفان سابقه‌دار از اپلیکیشن‌های اجتماعی با قابلیت پخش تصاویر ویدیویی زنده استفاده می‌کنند تا اهداف خود را پیش ببرند و از این طریق میزان هوش و ذکاوت یا توانایی‌های کاذب خود را به‌نمایش بگذارند. در این موارد استفاده دقیق و پیش‌بینی شده از ابزارهای اینترنتی رسانه‌ای امکان بزرگ‌نمایی و نمایش دروغین عملکرد مجرمان را فراهم می‌کند تا تاثیرگذاری رفتار آنها بیشتر شود. این اتفاق هم‌اکنون رواج پیدا نکرده است و بر اساس اطلاعات موجود، در دهه 1880 میلادی یک قاتل زنجیره‌ای که خود را با نام Jack the Ripper معرفی می‌کرد، نامه‌ای به اداره پلیس فرستاد و در آن جزییات مربوط به تخلفات خود را اعلام کرد تا نشان دهد به چه میزان در این زمینه توانایی دارد. او نیز رفتار مشابهی را دنبال کرده بود تا از این طریق قدرت‌نمایی کند.
پروفسور سورِت با تاکید بر این مساله اظهار کرد که از قرن‌ها پیش متخلفان برای آنکه بتوانند قدرت و توانایی خود را به‌نمایش بگذارند، اقداماتی را به‌صورت عمومی انجام می‌دادند تا جلب توجه کنند. این فرایند هم‌اکنون در دنیای اینترنت با روی کار آمدن شبکه‌های اجتماعی به‌صورت متفاوت دنبال می‌شود و البته همان هدف را در خود جا داده است.
آنچه در این زمینه جدید به‌نظر می‌رسد، ابزارهایی است که مجرمان از طریق شبکه‌های اجتماعی به آن دسترسی پیدا کرده‌اند. گوشی هوشمند به این دسته از افراد امکان می‌دهد تا بتوانند تخلفات خود را به‌راحتی به‌نمایش بگذارند و با زدن یک کلید به‌صورت زنده و مستقیم تصاویر ویدیویی مربوط به انواع مختلف جرایم را پخش کنند. در این زمینه به‌اشتراک‌گذاشتن عکس‌ها روی فیس‌بوک، توییت‌کردن، به‌روزرسانی لحظه به لحظه صفحه‌های اجتماعی، پخش تصاویر ویدیویی زنده، انتشار تصاویر ویدیویی ضبط‌شده و... مرسوم است و البته باید توجه کرد که فیس‌بوک تنها شبکه اجتماعی محسوب نمی‌شود که در این زمینه مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد. با این وجود چون فیس‌بوک بیش از 79/1 میلیارد مشترک فعال دارد، انتشار تصاویر ویدیویی زنده روی آن می‌تواند بسیار قابل ملاحظه باشد و طیف گسترده‌ای از مخاطبان را دربر گیرد.
تصاویر ویدیویی زنده با موضوع جرم و جنایت در بیشتر موارد عکس‌العمل و بازخوردهای تند مخاطبان را در پی داشته است و با این وجود بسیاری از کاربران هم بدون هر گونه عکس‌العمل، رفتارهای ناهنجار مجرمان را فقط تماشا کرده‌اند و چه‌بسا برای انجام رفتار مشابه جری شده‌اند.
پامِلا راتلِگ، از مشهورترین روان‌شناسان حوزه رسانه در این خصوص گفت: «شبکه‌های اجتماعی ابزار جدید برای مجرمان محسوب می‌شوند تا به کمک آنها بتوانند دایره توانایی‌های خود را به‌نمایش بگذارند و توجه کاربران را به خود جلب کنند. گروه مخاطبان در دنیای شبکه‌های اجتماعی بسیار گسترده است و برای آن دسته از افرادی که قصد به‌نمایش گذاشتن رفتارهای غیر اجتماعی را دارند، این فضا بسیار کاربردی و مفید به‌نظر می‌رسد. شبکه‌های اجتماعی این بستر را فراهم کرده‌اند تا رفتارهای غیر اجتماعی به‌راحتی به‌نمایش گذاشته شوند».
انتشار عمومی تصویر ویدیویی مستقیم با مخاطبان زیاد برای مجرمان جذابیت زیادی دارد. این افراد می‌کوشند در تصاویری که به‌نمایش می‌گذارند کمترین اطلاعات را منتشر کنند تا امکان شناسایی و ردیابی آنها توسط ماموران پلیس غیرممکن شود و با این کار نشان دهند که از پلیس هم جلوتر هستند و به‌راحتی می‌توانند هر هدفی را که در سر دارند، عملی کنند.
در دنیای امروز که انتشار تصاویر ویدیویی مستقیم در شبکه‌های اجتماعی محبوب مانند فیس‌بوک، اینستاگرام، اسنپ‌چت و... بسیار رواج پیدا کرده است، سانسور کردن ویدیوهای مخصوص مجرمان کار غیرممکنی به‌نظر می‌رسد و هنوز هیچ سازوکاری در نظر گرفته نشده است تا از این طریق امکان مقابله با چنین رفتارهایی فراهم شود.
آنچه در بیشتر این تصاویر مشاهده می‌شود، خودنمایی مجرم و بزرگ‌نمایی توانایی‌های فردی او است تا ضمن ایجاد رعب و وحشت برای مردم، نشان دهد که می‌تواند جامعه را بر اساس توانایی‌های خود مدیریت کند و البته بررسی‌های روان‌شناختی نشان می‌دهد که این موج به‌زودی تغییر مسیر می‌دهد و شبکه‌های اجتماعی قابلیت‌های مذکور را به‌گونه‌ای در اختیار مشترکان خود می‌گذارند تا امکان به‌نمایش گذاشتن هر گونه تصویر در آنها وجود نداشته باشد.
(منبع:عصر ارتباط)