واقعیت هاى آموزش الکترونیکی
افسانه بهرامى - بعد از سال ها تکنولوژى اطلاعات (اینترنت، ماهواره و کامپیوتر) موفق شد در دانشگاه هاى ایران تحت عنوان دانشگاه مجازى راه یابد. هم اکنون دانشگاه هاى کشور ظرفیت پذیرش تمامى متقاضیان را ندارند. برخى از دانشگاه ها از جمله دانشگاه علم و صنعت ایران در جهت افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو و برقرارى توازن بین ورودى و ظرفیت دانشگاه در جهت تاسیس دانشگاه مجازى قدم برداشته اند. هرگونه آموزش و تدریسى از این بستر قابل انتقال هستند.
اما با توجه به انواع رشته ها تفاوت هایى در این میان وجود دارند. به نحوى که دروس علوم انسانى و نظرى سازگارى بیشترى با این نوع آموزش داشته در حالى که رشته هاى عملى و کاربردى تر نظیر دروس علوم پزشکى پیچیدگى و دشوارى هاى بیشترى دارد. در حال حاضر فاز عملیاتى دانشگاه علم و صنعت از بهمن ماه سال ۱۳۸۳ شروع شده است. در سه رشته مهندسى IT مهندسى کامپیوتر گرایش نرم افزار و علوم کامپیوتر در مقطع کارشناسى و دو رشته مهندسى IT گرایش ارتباطات ICT و MBA گرایش مدیریت اجرایى در مقطع کارشناسى ارشد دانشجو مى پذیرد.
• روش آموزش
در آموزش مجازى ارتباط میان استاد و دانشجو از طریق کامپیوتر صورت مى گیرد. در این زمینه دکتر غلامى رئیس مرکز آموزش الکترونیکى دانشگاه علم و صنعت مى گوید: «اساس کار ما تعامل مداوم بین استاد و دانشجو است. در این شیوه دانشجو دروس را به صورت off line دریافت کرده و در طول ترم هر زمانى که بخواهد با گذرواژه اى که توسط ما به وى داده مى شود مى تواند وارد کلاس شده و مطالب را دریافت کند و در این راه دانشجویى موفق خواهد شد که همانند کلاس هاى حضورى طى یک برنامه ریزى مرتب از این دروس استفاده کند. البته دانشجو در طول ترم از طریق سیستم مدیریت یادگیرى به نام Learning management system (LMS) به صورت اتوماتیک کنترل شده به نحوى که ورود و خروج دانشجو، پرسش و پاسخ بین دانشجو و استاد کوئیز و امتحان و... توسط سیستم مذکور اداره مى شود. در آموزش مجازى فرد براى درس خواندن محدود نیست و این در حالى است که کلاس هاى رفع اشکال و کوئیز و امتحان در ساعات معینى از هفته به صورت on line برگزار مى شود. این زمان محدود شده توسط دانشگاه مشخص مى شود. قابل ذکر است به دلیل عدم دسترسى به پهناى باند مناسب در تمامى نقاط کشور ارتباط با دانشجو با سرعت مناسب فراهم نمى شود، در اینجا مى توان از سیستم چندرسانه اى (مولتى مدیا) نظیر CD به عنوان پشتیبانى استفاده کرد ولى هنوز در اولویت هاى برنامه ما نیست چرا که داشتن نظم از اصول برنامه کارى دانشجو است، در صورت ارائه CD کنترل وى از دست ما خارج مى شود.»
در حال حاضر در کلاس هاى آموزش مجازى بهترین نحوه ارتباط بین استاد و دانشجو چت گفتارى در نظر گرفته شده و در صورت نیاز به نوشتن با ابزار هایى نظیر digitalizing pad مطالب به مونیتور منتقل شده و از این طریق دانشجو مطالب را دریافت مى کند.
• کلاس هاى حضورى
در این روش آموزش امکان ارائه دروس عملى وجود ندارد نظیر: تربیت بدنى و آزمایشگاه. بنابراین در طول ترم کلاس هاى حضورى نیز در نظر گرفته مى شود که در این کلاس ها افراد مى توانند به رفع اشکالات درسى بپردازند. بنابر اظهارات غلامى در ترم اول ۷۵۰ دانشجو ثبت نام کردند که هشتاد درصد آنها از استان تهران و بقیه در سطح کشور پراکنده بودند. به دلیل پایین بودن سرعت اینترنت در برخى شهرستان هاى خارج از استان تهران توصیه شد افراد خارج از استان تهران ثبت نام نکنند. این دانشجویان مدعى شدند کمبود هایشان را با سخت افزار هاى ADSL و HDSL رفع مى کنند. بنابراین به دلیل حضورى بودن امتحانات پایان ترم امسال براى دانشجویان شهرستانى امتحانات در پنج حوزه اصفهان، تبریز، مشهد، اهواز و تهران به طور همزمان برگزار شد.
• مشکلات کلاس هاى حضورى
براى درک بیشتر تعامل حضورى استاد و دانشجو دانشگاه علم و صنعت درصدد است کلاس هاى حضورى بیشترى برگزار کند. این مسئله براى دانشجویان شهرستانى خالى از اشکال نیست. در این راستا دانشگاه درصدد است تسهیلاتى از جمله خوابگاه، بلیت هاى رفت و برگشت وسایل نقلیه و... را فراهم کند.
• شبکه فیبر نورى
شبکه فیبر نورى ستون فقرات داده ها است. این شبکه نسبت به شبکه مسى و ماهواره اى سرعت بیشترى دارد. در حال حاضر کشور ما از طریق ماهواره اطلاعات اینترنتى را دریافت مى کند و در صورت مشکلات تحریمى و... احداث چنین شبکه اى مى تواند حداقل ارتباط اینترنت داخلى کشور را برقرار سازد. این شبکه هم اکنون با مسافت پنجاه و چهار هزار کیلومتر توسط وزارت ICT افتتاح شده است.
• کتابخانه
غلامى درباره کتابخانه مجازى دانشگاه مى گوید: «دانشگاه علم و صنعت امکانات کتابخانه مجازى را فراهم کرده است. این کتابخانه شامل پانزده هزار کتاب الکترونیکى و پایان نامه هاى دوره هاى تحصیلات تکمیلى است. البته کتابخانه مجازى ما مثل آموزش مجازى ما نوپا بوده و خالى از اشکال نیست.»
• کنفرانس
از لحاظ تئورى برگزارى کنفرانس مجازى امکان پذیر است ولى در رأس کار آموزش مجازى کشور ما نیست. غلامى مى گوید: «برگزارى کنفرانس به یک کلاس receive _ send نیاز دارد که دانشجویان در آنجا حضور مجازى یافته، ضمن اینکه استاد نیز در همان کلاس حضور دارد تا به صورت on line مطلبى به صورت کنفرانس ارائه شده و یا سئوالات مطرح شود. امکان تمرکز دانشجویان در مناطقى غیر از تهران براى ما مقدور نیست. بنابراین در حال حاضر کلاس هاى ویدئوکنفرانس جزء برنامه هاى ما نیست.»
• جذب افراد در بازار کار
در دانشگاه مجازى دانشجویان پس از فارغ التحصیلى مدرک رسمى دانشگاه علم و صنعت را دریافت مى کنند که مورد تائید وزارت علوم است و به استناد این مدرک ادامه تحصیل براى دانشجو منعى ندارد. اما این افراد در بازار کار چه جایگاهى خواهند داشت؟
غلامى در این باره توضیح مى دهد: «مجوز تاسیس دانشگاه مجازى از شوراى گسترش آموزش عالى کشور گرفته شده است. ما براى آموزش از تکنولوژى هاى در اختیار دستگاه هاى دولتى و غیردولتى استفاده کردیم. بنابراین سطح علمى دانشگاه پایین نیست. اما جذب یا عدم جذب این افراد توسط ارگان هاى مختلف دست ما نیست. این نحوه آموزش مهارت هایى را به دانشجو مى دهد که پس از فارغ التحصیلى مى توانند کارآفرینى کنند. منجمله افراد با اینترنت، IT آشنایى زیادى پیدا کرده در برخى از مهارت هاى کامپیوترى نظیر ICDL تسلط زیادى پیدا مى کنند. این افراد بالقوه مهارت هاى جانبى بیشترى دارند که باید از لحاظ استخدام شدن در اولویت قرار بگیرند ولى دستگاه هاى مختلف به جهت نوپایى این رشته ممکن است این رویکرد را قبول نداشته باشند.»
• هزینه هاى اجرایى
راه اندازى این مجموعه براى دانشگاه مذکور حدود سیصد و پنجاه میلیون تومان هزینه دربرداشته است، بخشى از این هزینه ها صرف موارد زیر شده است: تهیه محتواى درسى (تولید محتواى هر درس بسته به تعداد واحدهاى ارائه اى حدود بیست میلیون تومان هزینه داشته است)، استخدام استادان مجرب، امکانات و فضاى آموزشى، اجاره سیستم LMS (خرید این سیستم هزینه اى بالغ بر یک میلیون دلار را دربرمى گیرد.) و...
• هزینه تحصیل دانشجو
در حال حاضر دانشجوها براى ورود به دانشگاه مجازى موظفند پانصدهزار تومان پرداخت کنند. پذیرش دانشجو براساس معدل پیش دانشگاهى صورت مى گیرد. در ترم اول چهارده واحد ارائه مى شود که مرحله دانش پذیرى نامیده مى شود. در پایان این ترم شرط قبولى کسب معدل سیزده است و یا در صورت احتساب نمره زیر ده در یک درس معدل چهارده مورد قبول است.
این افراد در صورت عدم موفقیت نخواهند توانست ادامه تحصیل دهند. با این سئوال روبه رو هستیم که هدف دانشگاه مجازى همگانى شدن آموزش عالى در کشور و افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوها در دانشگاه ها است در حالى که هزینه دریافتى از دانشجوها با این اصل مغایرت دارد. چرا که مخارج تحصیلى در آموزش مجازى از هزینه دریافتى دانشگاه هایى نظیر دانشگاه آزاد نیز بیشتر است.
غلامى در این زمینه تشریح کرد: «تاکنون پیاده کردن چنین روش آموزشى هزینه زیادى براى دانشگاه دربرداشته است. از طرفى به ظاهر هزینه دریافتى این دانشگاه از دانشگاه هایى نظیر دانشگاه آزاد اسلامى بیشتر است اما با احتساب هزینه هاى رفت و آمد، محل اقامت و غذا و... در چنین دانشگاه هایى به رقمى بالاتر از رقم دریافتى در آموزش مجازى مى رسیم. همچنین گرچه افراد در ترم اول با پرداخت ۵۰۰ هزار تومان ریسک مى کنند اما ریسک ما بیشتر است چرا که با رد شدن این افراد ما با دانشجویان کمترى این دوره را ادامه مى دهیم در نتیجه دانشگاه به دنبال درآمدزایى نیست.»
• مزایا
۱- عدم محدودیت پذیرش دانشجو در سطح دانشگاه ها
۲- کاهش هزینه هاى رفت و آمد و مسافرت هاى درون و خارج شهرى
۳- عدم محدودیت سنى
۴- تعلق معافیت تحصیلى به پسران بعد از گذراندن ترم دانش پذیرى
۵- نداشتن محدودیت زمانى و مکانى براى گرفتن مطالب درسى
۶- امکان ادامه تحصیل براى شاغلین بدون ایجاد تداخلاتى در این زمینه
۷- و...
• معایب
۱- محدودیت زمانى براى رفع اشکال دانشجوها
۲- عدم برگزارى کنفرانس هاى مجازى
۳- نبود رقابت درسى بین دانشجویان
۴- برخى مشکلات اجرایى
منبع:شرق
- ۸۴/۰۵/۲۵