پرده دوم؛ سیاسی‌کاری دولت با تلگرام
دانیال رمضانی - در شرایطی که البته قابل پیش‌بینی بود و هشدارهای آن از قبل نیز داده می‌شد، اکنون شاهد خروج قیمت کالاهای اساسی از دست دولت در حوزه‌هایی همچون ارز، مسکن، مرغ و گوشت و غیره هستیم
و نه‌تنها گرانی‌های بی‌عنان مردم را نگران کرده و تحت فشار قرار داده، بلکه ناامیدی از توانایی و اقدام عملی برای مهار این وضعیت به تشدید مشکلات و نگرانی‌های مردم بیش از پیش دامن می‌زند.
در چنین شرایطی واکنش‌های سریع و البته کلامی در خصوص فیلتر تلگرام از سوی مقامات دولتی، حکم نمک پاشیدن به زخم را دارد.
فارغ از بحث‌های کهنه، تکراری و خسته‌کننده درباره لزوم فیلتر شدن یا نشدن فیلتر تلگرام، اگر ماجرای مسدودسازی تلگرام را همچون یک نمایشنامه فرض کرده و پرده اول آن را «فیلترینگ تلگرام» در نظر بگیریم، قطعا پرده دوم را باید «سیاسی‌کاری دولت با تلگرام» نام گذاشت.
اما آیا دولت در حال بازی سیاسی با موضوع تلگرام است؟ برای روشن شدن این موضوع باید حافظه تاریخی را کمی عقب‌تر ببریم.
تلگرام و انتخابات ریاست‌جمهوری
از اسفندماه سال 95 تا پایان اردیبهشت‌ماه سال 96 که انتخابات ریاست‌جمهوری به‌پایان رسید، موضوع شبکه‌های اجتماعی و در راس آنها تلگرام، در زمره داغ‌ترین مباحث آن زمان بود. واکنش رییس‌جمهور و دولتمردان اما قابل توجه بود. تا قبل از انتخابات صحبت از فشارها برای مسدودسازی شبکه‌های اجتماعی و مقاومت دولت در برابر این فشارها بود و بعد از انتخابات نیز این موضوع به‌عنوان یکی از دستاوردها و وعده‌های محقق‌شده دولت نام برده شد.
* نهم اردیبهشت‌ماه سال 96 رییس‌جمهوری در جمع مردم کرمان گفته بود: در طول 5/3 سال گذشته بارها عده‌ای در جلسات خصوصی و عمومی تصمیم‌گیری، رو در روی ما ایستادند تا مردم نتوانند از شبکه‌های مجازی استفاده کنند و هر روز فشار می‌آوردند که باید شبکه‌های اجتماعی فیلتر شوند ... اما مقاومت کردیم.
* 16 اردیبهشت‌ماه سال 96 محمود واعظی، وزیر سابق ارتباطات که بیشتر از سایر مسوولان دولتی در فعالیت‌های انتخاباتی رییس‌جمهوری فعال بود و بعد هم رییس دفتر وی شد، به رسانه‌ها این‌طور گفته بود: عده‌ای از ابتدا با فضای مجازی مخالف بودند و فشارها برای جلوگیری از فعالیت شبکه‌های اجتماعی همواره وجود داشته است. واعظی اضافه کرد: حتی در شرایط انتخابات تحت تاثیر تلاش عده‌ای خاص قرار نخواهیم گرفت.
آن روزهای پرتلاطم انتخاباتی، پیامی که از سوی دولتمردان به جامعه ارسال می‌شد این بود که این دولت است که نگذاشته شبکه‌های اجتماعی و در راس آنها «تلگرام» فیلتر شود. تفسیر دیگر این اظهارات چنین است که پس مخالفت دولت مانع اجرای فیلترینگ است و این اتفاق تنها زمانی رخ خواهد داد که دولت با آن موافقت کند.
* اظهارنظر مشهور دیگر از رییس‌جمهوری که دوران انتخابات را پشت سر گذاشته بود و تقریبا دیگر بحث فیلتر تلگرام نیز از انتفاع افتاده بود، به تاریخ آذرماه سال قبل باز می‌گشت که گفته بود: می‌دانم برخی‌ها شب‌ها تا صبح خواب می‌بینند؛ خبر داریم. عده‌ای هستند که شب‌ها خواب می‌بینند. به این خواب‌ها دل نبندید؛ تعبیر نخواهد شد. ما به‌دنبال فیلتر کردن شبکه‌های اجتماعی نخواهیم بود. وزیر ارتباطات ما اینجا به مردم قول می‌دهد که دستش روی دکمه فیلترینگ نخواهد رفت.
او با تاکید بر اینکه دولت از اول در زمینه استفاده مردم از فضای مجازی تحت فشار بوده، اظهار کرد: به آقای جهرمی می‌گویم، وی باید بایستد و مقاومت کند و همه دولت پشت سر ایشان بایستد؛ چراکه این داستان یک داستان ساده نیست و حق بزرگ مردم است.
این اظهارات نیز در زمان خود بازتاب‌های بسیار زیادی داشت و تا مدت‌ها به تیتر درشت رسانه‌ها تبدیل شد. حالا اما سوال اینجاست که اگر اصلا دکمه فیلترینگ دست وزیر ارتباطات نبوده که بخواهد آن را فشار دهد یا ندهد، پس اصولا هدف از طرح این موضوع چه بوده؟
اظهارات بی‌پاسخ ضرغامی
پس از فیلتر تلگرام، دولت یک بیانیه کلی صادر کرد که در آن بدون حتی یک‌بار اشاره به نام تلگرام، برخی کلیات و روال‌های اخذ تصمیمات کلان مورد اشاره قرار گرفته بود که نه‌تنها با استقبال مواجه نشد، بلکه انتقادهایی نیز به آن وارد شد.
کمی بعد اما شخص رییس‌جمهوری در صفحه اینستاگرامش، از تلگرام نام برد و گفت: سیاست دولت‌های یازدهم و دوازدهم مبتنی بر ایجاد فضای امن مجازی بوده و نه امنیتی و تاکنون هیچ شبکه اجتماعی یا پیام‌رسان «توسط این دولت» مسدود نشده و نخواهد شد. فیلتر و مسدودسازی اخیر تلگرام نیز نه توسط دولت اجرا شده و نه مورد تایید دولت است.
روحانی البته متن پست اینستاگرامی خود را با این هشتگ‌ها به‌پایان برد تا از آن به نوعی آدرس‌دهی غیرمستقیم تعبیر شود: #محرمانه_نداریم #حکم_سفارشی #جریان_آزاد_اطلاعات #حق_انتخاب #پیام_رس.
این متن نیز اما با واکنش گسترده کاربران شبکه‌های اجتماعی مواجه شد و حداقل 30 هزار نظر در صفحه اینستاگرام وی ارسال شد که عمده آنها به انتقاد از اقدامات انفعالی دولت باز می‌گشت.
اما این پایان ماجرا نبود و همان‌طور که قابل پیش‌بینی بود، هشتگ‌های انتهای پست رییس‌جمهوری هم بی‌پاسخ نماند.
عزت‌الله ضرغامی، رییس اسبق سازمان صداوسیما و عضو فعلی شورای‌عالی فضای مجازی، واکنش تندی به اظهارات روحانی داشت و با طرح یک پرسش، او را به چالش دعوت کرد. ضرغامی به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: رییس مرکز ملی فضای مجازی و وزیر ارتباطات که ارکان اصلی سیاست‌گذاری و اجرا در این حوزه هستند، هر دو منصوب رییس‌جمهورند... اینکه دو قوه با هم دعوا دارند یا قوه مقننه باید قانون بگذارد؛ خب بروند با هم حل کنند. چرا اختلافات را به میان مردم می‌کشند؟
او ادامه داد: جلسه سران قوا «خاله‌بازی نیست» که از دفتر این به دفتر آن بروند و با لبخندهای مصنوعی عکس یادگاری بگیرند؛ برای حل این مسایل است.
ضرغامی گفت: رییس‌جمهور علاقه‌مند است با صدای بلند بگوید دولت مزاحم هیچ پیام‌رسان خارجی نیست. قبول! ... ولی اگر #محرمانه_نداریم یا #سفارشی_نداریم، بهتر است متن توافقات دولت با پیام‌رسان تلگرام برای اطلاع عموم منتشر شود.»
اگرچه در پاسخ به این چالش مطرح‌شده از سوی او، خبری از حسام‌الدین آشنا با آن توییت‌های غامض و پیچیده هم نبود. شخص رییس‌جمهوری یا دفتر وی نیز ظاهرا ترجیح دادند این موضوع را نادیده بگیرند.
اما این تنها ضرغامی نبود که مواضع دوگانه و غیرشفاف دولت را در خصوص فیلترینگ تلگرام زیر سوال برد. محسنی اژه‌ای، سخنگو و معاون اول قوه قضاییه و همچنین معاون فرهنگی قوه قضاییه نیز با اظهار تعجب، موضوع فیلتر تلگرام را خواست دولت و شورای‌عالی فضای مجازی دانستند؛ موضوعی که البته تا کنون از سوی دولت بی‌پاسخ مانده است.
دولت قبل و دولت فعلی
اما این تنها بسته شدن تلگرام نبود که مواضع و اظهارات دوگانه دولت را زیر سوال می‌برد. حدود دو سال قبل نیز وقتی بحث رفع فیلتر توییتر که بسیاری از دولتمردان در آن حضور دارند مطرح شد، محمود واعظی، وزیر سابق ارتباطات و رییس فعلی دفتر رییس‌جمهوری این‌گونه پاسخ داد که فیلتر تلگرام در دولت قبل (دولت احمدی‌نژاد) انجام شده است. در واقع وی تلاش داشت تا موضوع را سیاسی و به دوش دولت قبلی بیندازد.
این اظهارنظر وی نیز اما از سوی یک مقام دولت احمدی‌نژاد بی‌پاسخ نماند. حمید بقایی، معاون اجرایی احمدی‌نژاد در توییتی نوشت: دولت روحانی مدعی است که فیلتر توییتر مربوط به دولت سابق است. شما که تمام تصمیمات دولت قبل را ملغی کردید، پس چرا توییتر هنوز فیلتر است؟ ...
موضوعی که البته باز هم بی‌پاسخ ماند.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
واقعیت آن است که جامعه 40 میلیونی تلگرام در ایران، تقریبا خود را برای انسداد همیشگی این پیام‌رسان آماده کرده بود و حالا هم که تلگرام فیلتر شده، همان نتایجی که از قبل و در موارد مشابه تکرار و تجربه شده بود، بار دیگر در حال تکرار و تجربه است.
در این میان، این بحث‌های کلامی و بی‌فایده که به منظور انداختن بار مساله و آدرس‌دهی‌های سیاسی است، بیش از پیش موجب آزار افکار عمومی است. واقعیت آن است که تلگرام فیلتر شد و در عمل هیچ تفاوتی نمی‌کند، دولت موافق آن باشد یا مخالف آن، چون در عمل تلگرام فیلتر شد. (منبع:عصرارتباط)