پروژه جویشگر ملی به علت توقف ناگهانی حمایت‌ها ابتر ماند
جویشگرها یا همان موتورهای جست‌وجو یکی از اصلی‌ترین و پرکاربردترین سرویس‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات هستند. شاید به همین دلیل است که اجرای طرح ملی جویشگر بومی با اهداف کلانی از جمله ایجاد امنیت اطلاعاتی در فضای مجازی برای کاربران، ارائه خدمات بهتر جست‌وجو در صفحه‌های فارسی، جلوگیری از خروج ارز و کمک به اقتصاد ملی و ارائه اطلاعات صحیح به کاربران، در دولت یازدهم کلید خورد. طرحی که از آن به عنوان بخشی از ابرپروژه شبکه ملی اطلاعات هم یاد می‌شود و قرار است جایگزینی برای موتورهای جست‌وجوی خارجی پرطرفدار در کشور از جمله گوگل و یاهو شود.
بدین ترتیب و با حمایت‌های نیم‌بندی که برای تحقق اسناد بالادستی و مصوبات مجلس از طرح یاد شده از سوی دولت شده، دو جویشگر «پارسی‌جو» با حمایت پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات و جویشگر «یوز» با حمایت سازمان فناوری اطلاعات پا به میدان گذاشتند تا اهداف مورد نظر را تحقق بخشند که البته آن‌طور که کارشناسان می‌گویند تا کنون توفیق چندانی در این زمینه نداشته‌اند.
ضرورت تغییر سیاست‌ها
امیر ناظمی، رئیس سازمان فناوری اطلاعات هم از موفق عمل نکردن موتورهای جست‌وجوی داخلی گفته بود و اینکه دو جویشگر بومی اگر تاکنون به بخش خصوصی واگذار شده بودند شاید امروز سرویس‌های پایدارتر و مشخصی را ارائه می‌دادند و می‌افزاید: معتقدیم باید سیاستمان در خصوص این خدمات‌دهندگان برای ایجاد مزیت رقابتی و نه مداخله در بازار، تغییر کند.
فرصت برای رشد جویشگر بومی وجود ندارد
از اظهارات مسئولان وزارت ارتباطات مبنی بر تغییر سیاست‌ها در قبال موتورهای جست‌وجوی بومی و تقویت آن‌ها بیش از پنج ماه می‌گذرد، با وجود این هنوز اتفاق خاصی را که نشان از بهبود وضعیت پارسی‌جو و یوز باشد شاهد نیستیم، یعنی در همچنان بر همان پاشنه‌ای می‌چرخد که تا کنون می‌چرخید.
امیرعلی خیراندیش، رئیس هیئت مدیره موتور جست‌وجوگر پارسی‌جو درباره آخرین وضعیت موتورهای جست‌وجوی بومی به قدس می‌گوید: پروژه جویشگر بومی بسیار راهبردی است و برای توسعه آن تا سال ۹۶ بودجه در نظر گرفته می‌شد، اما بعد وضعیت این گونه پیش نرفت.
وی با اشاره به اینکه موتور جست‌وجوی یوز دیگر تیمی ندارد، می‌افزاید: یعنی روی موتور یوز کار جدی صورت نمی‌گیرد، اما پارسی‌جو تا کنون ۱۱ میلیارد لینک فارسی را پیدا و حدود ۷ میلیارد سفر را خزش و ۳ میلیارد سفر را هم ایندکس کرده است، ضمن اینکه روزانه ۳۰۰ تا ۴۰۰ پرس‌وجو را جواب می‌دهد.
وی در پاسخ به این پرسش که اگر روزی به هر دلیل امکان دسترسی مردم ما به گوگل و یاهو نباشد آیا موتورهای بومی می‌توانند پاسخگوی نیازهای کاربران باشند، می‌گوید: قطعاً پاسخ منفی است، چون برای جواب دادن به ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون پرس و جوی فارسی نیاز به بیش از ۵ هزار سرور است که این تعداد سرور و زیرساخت در حال حاضر در کشور وجود ندارد. یعنی تعداد سرورهای ما در حد چند صد عدد است به همین دلیل موتورهای بومی امکان پاسخگویی به این تعداد پرس‌وجو را ندارند.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر موتور پارسی جو حداکثر پاسخگوی ۳ میلیون پرس و جو در روز است، درباره عدم توسعه سرورها می‌گوید:عمده‌ترین دلایل موفقیت موتورهای مشهور دنیا به کیفیت موتور، محتوا و رگولاتوری برمی‌گردد. شاخص کیفیت دست شرکت‌های موتورهای جست‌وجوگر است، یعنی موتور آن‌ها از لحاظ فنی با سرعت مناسب و پایدار و متناسب با نیازهای جامعه است، اما بحث رگولاتوری و محتوا مربوط به حاکمیت می‌شود. در بحث محتوا نکته اینجاست که محتوای بیشتر و بهتری نسبت به رقبا در اختیار موتورهای بومی قرار می‌گیرد. مثلاً تمام پایان‌نامه‌ها و شماره تلفن‌ها در اختیار موتور نیور قرار می‌گیرد و کاربران با سرچ در این موتور می‌توانند به آن‌ها دسترسی پیدا کنند و به همین خاطر بخش زیادی از پرس‌وجوهای بومی به سمت این موتور می‌رود.
تنظیم مقررات و رگولاتوری بحث دیگری است که دولت‌ها قوانین حمایتی در راستای حمایت از تولید داخل و منافع کشور، تنظیم می‌کنند. مثلاً در کره جنوبی، شرکت‌های سامسونگ و ال. جی ملزم هستند موتور جست‌وجوگر بومی را در تمام دیوایس‌ها اعم از تلفن همراه، رایانه، لپ‌تاپ و... به شکل دیفالت (پیش فرض) قرار دهند. وقتی این سه کار یا حمایت‌ها با هم انجام می‌گیرد نتیجه‌اش چیزی جز استقبال کاربران از موتور بومی نخواهد بود. اما در ایران چندان خبری از این گونه حمایت‌ها نیست در نتیجه فرصت برای اینکه یک موتور بومی رشد کند وجود ندارد.
وی با تأکید بر اینکه رشد موتورهای جویشگر بومی در ایران را باید حاکمیت ایجاد کند، می‌گوید: اما اینکه چرا چنین می‌شود را مسئولان باید بگویند. البته ما خیلی تلاش کردیم مدلی که بسیاری از کشورها مثل روسیه و چین در خصوص موتور بومی پیاده کردند و موفق هم بودند در ایران هم پیاده شود. برای این منظور با شورای عالی فضای مجازی بارها جلسه داشته‌ایم، اما این حاکمیت بود که سرانجام می‌بایستی تصمیم می‌گرفت چه اتفاقی باید بیفتد.
وی درباره حمایت مالی از شرکت‌های یوز و پارسی جو توسط دولت هم می‌گوید:حمایت مالی از موتورهای جویشگر داخلی چندان قابل توجه نبوده، در واقع اگر کمکی هم شده، در ازای یکسری کارهایی بوده که ما انجام داده‌ایم، اما بیشتر هزینه‌هایی که برای موتورها شده از سوی سهامداران شرکت‌ها بوده است.
توسعه جویشگرهای بومی ابتر ماند
ناصر مزینی، عضو هیئت علمی دانشکده کامپیوتر دانشگاه علم و صنعت تهران هم چنین نظری دارد و به قدس می‌گوید: دولت و شرکت مخابرات در ابتدا از طرح یاد شده حمایت‌هایی کردند، اما ناگهان دست از حمایت برداشتند و توسعه جویشگرهای بومی در کشور ابتر ماند و رها شد و دیگر هیچ اقدامی برای توسعه آن انجام نمی‌گیرد تا پاسخگوی کاربران باشند.
وی می‌گوید: چین و روسیه از موتورهای بومی خود به‌شدت حمایت می‌کنند و برای این منظور هم قوانین سختی را تدوین و اجرایی کرده‌اند، به طوری که مثلاً کل سیستم روسیه باید از یاندکس استفاده کنند. وی تصریح می‌کند: هیچ موتور جویشگری با گوگل قابل مقایسه نیست، اما به هرحال امنیت داخلی و بحث‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در کشور ما اقتضا می‌کند مانند چین و روسیه موتورهای جویشگر بومی قوی داشته باشیم که متأسفانه در حال حاضر چنین امکانی نداریم.
وی در خاتمه می‌گوید: برای توسعه موتورهای‌های بومی راهکاری جز حمایت‌های قانونی، مالی و اتخاذ سیاست‌های درست نداریم.