پیچیده، شکننده، رو به بهبود
نادر نینوایی - در چند سال اخیر حضور گسترده ایرانی‌ها در مراسم پیاده‌روی اربعین حسینی کشور عراق باعث شده تا هر دو کشور ایران و عراق به فکر تمهیداتی برای استفاده هر چه گسترده‌تر از فناوری‌های نوین جهت خدمات‌دهی به زایران باشند. این خدمات فناورانه بسیار متنوع بوده و از ارایه رومینگ به اپراتورهای خارجی تا استفاده از فناوری‌های جدید برای حفظ امنیت راهپیمایی اربعین و جلوگیری از بمب‌گذاری‌های احتمالی را شامل می‌شود.
در این چند سال اما اپراتورهای داخلی هم به رقابتی تنگاتنگ با یکدیگر پرداخته‌اند تا بتوانند خدمات با کیفیت‌تر و ارزانتری برای راهپیمایی اربعین در عراق ارایه دهند و حتی برخی با خدمات تشویقی مثل ارایه وای‌فای رایگان در این ایام مشترکان خود را به استفاده از سیم‌کارت‌های اپراتور خود در طول سفر زیارتی به عراق تشویق می‌کردند.
از سوی دیگر مسوولان دولتی هم از مدت‌ها قبل در رسانه‌ها خبر از تسلط بر اوضاع و کیفیت بالای خدمات و افزایش ظرفیت‌ها و مسایلی از این دست می‌دهند. ما نیز عادت کرده‌ایم، یکطرفه از بالا و از زبان مسوولان اطلاعات را دریافت کنیم. اما امسال فرصتی پیش آمد تا از روی زمین و به شکل واقعی کمیت و کیفیت آنچه در ایام اربعین گذشت را لمس کنیم.
اگرچه ارایه خدمات ارتباطی به میلیون‌ها نفر تجمیع شده در یک نقطه خاص شاید در دنیا بی‌سابقه و کاری پیچیده محسوب شود اما خبرنگار عصر ارتباط که خود در این راهپیمایی شرکت داشته اطلاعات دست اولی از ریز و درشت خدمات فناورانه در این ایام با خود به همراه آورده که در این گزارش به یکایک آنها می‌پردازیم.
وضعیت سیم‌کارت‌های اپراتورهای ایرانی در عراق
در دو سه سال گذشته اگرچه امکان برقراری ارتباط موبایلی برای مشترکان برخی از اپراتورهای ایرانی ممکن بود اما زایران کربلای معلی پس از بازگشت از سفر با صورتحساب‌های نجومی این اپراتورها مواجه شدند. همین امر هم در نوع خود باعث شده بود تا خیلی از افراد قید استفاده از اپراتورهای ایرانی در عراق را بزنند و سیم‌کارت عراقی بخرند و البته برخی هم به کل گوشی‌های خود را خاموش کرده و از طریق تلفن راه دور در طول سفر با ایران در تماس بودند.
یکی از زایران حسینی ایرانی در شهر نجف در همین رابطه به خبرنگار ما گفت: اگر چه سال گذشته از سرویس اپراتور خود در عراق بهره گرفته اما بعد از بازگشت به کشور وقتی با صورتحساب 350 هزار تومانی مواجه شده تصمیم گرفته برای سفرهای بعدی عطای استفاده از سیم‌کارت ایرانی را به لقایش ببخشد و برای راهپیمایی اربعین در عراق سیم‌کارت عراقی در گوشی خود بگذارد.
نکته‌ای که شاید از نظر بسیاری از کاربران موبایلی در سفر به اربعین مخفی مانده باشد آن است که به خاطر قیمت بالای نرخ مکالمه جابجایی (رومینگ) در عراق، بهتر بود برای ارتباط داخلی در این کشور از سیم کارت‌های عراقی استفاده کنند و از سرویس رومینگ صرفاً برای ارتباط میان ایران و عراق و بالعکس بهره گیرند. این در حالی بود که بسیاری از مسافران اربعین در عراق با استفاده از سیم‌کارت‌های داخلی خود در این کشور با یکدیگر در ارتباط بودند.
امسال به گفته مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت، هزینه تماس زائران اربعین از اپراتورهای ایرانی به عراق نیز کاهش یافته بود و به دقیقه‌ای ۵۵۰ تومان رسیده بود که این تعرفه از روز دوشنبه ۱۷ آبان به اجرا در آمد.
نباید از حق گذشت و می‌بایست یادآور شد که در تمام مسیر سفر در اربعین امسال در کشور عراق و در تمام مسافت بین شهرهای زیارتی سرویس رومینگ به خوبی فعال بوده و حتی در مسیرهای بین شهری آنتن موبایل کاملا پر بود.
اتصال سیم‌کارت‌های همراه اول از طریق رومینگ به دکل‌های عراقی اگرچه امکان برقراری تماس برای مشترکان این اپراتور در تمام طول مسیر را مهیا می‌کرد اما هزینه‌های رومینگ، جابه‌جایی و هزینه تماس تا حدودی بالا بود.
مشترکان اپراتور دوم هم به مشکل و مساله خاصی در برقرار ارتباط و آنتن‌دهی اشاره نمی‌کردند.
از سوی دیگر اما برخی مشترکان اپراتور سوم در طول این سفر زیارتی با عدم آنتن‌دهی در بیشتر مسیرهای کشور عراق مواجه بودند و گویا این اپراتور مشکلی برای اتصال مشترکان خود به رومینگ داشته است. رایتل البته پیش از سفر به مشترکان خود پیشنهاد می‌کرد با خرید طرح 20 هزار تومانی این اپراتور از 20 دقیقه مکالمه(خروجی و دریافتی) و امکان ارسال 10پیامک در عراق بهره ببرند که البته با توجه به قطعی برخی سیم‌کارت‌های رایتل در عراق استفاده از آن را برای بعضی از مشترکان این اپراتور سخت شده بود.
وای‌فای رایگان همراه اول
همراه اول امسال برای مراسم پیاده‌روی اربعین، هم در حرم مطهر حضرت علی (ع) در نجف و هم در مسیر پیاده‌روی نجف به کربلا ایستگاه‌هایی را برای ارایه اینترنت وای فای رایگان ارایه کرده بود. این وای‌فای رایگان شامل ارایه دو نوع متفاوت از اینترنت با دو سرعت مختلف بود که سرعت سرویس ویژه مشترکان همراه اول که برای اتصال نیاز به تنظیمات خاصی داشت از کیفیت بالاتری برخوردار بود.
البته به دلیل ناآشنایی مشترکان این اپراتور از چگونگی انجام این تنظیمات عملا بیشتر افراد از سرویس وای‌فای عمومی همراه اول که سرعت پایین‌تری داشت استفاده می‌کردند.
در حرم حضرت علی (ع) اگرچه امکان برقراری ارتباط با وای‌فای همراه اول ممکن بود اما جریان وای‌فای ضعیف بود و گاه با قطعی هم همراه می‌شد اما با توجه به تعرفه گران استفاده از اینترنت عراق، اکثر افراد با روی گشاده از آن استقبال کردند و از این امکان به وجود آمده در بارگاه امام اول شیعیان نهایت استفاده را بردند.
گله به گله در گوشه و کنار حرم حضرت علی(ع) افرادی را می‌دیدید که پس از اتصال به این اینترنت رایگان اقدام به استفاده از آن می‌کردند و شاید به دلیل همین استقبال بود که ارسال عکس به شبکه‌های اجتماعی با این وای‌فای به راحتی ممکن نبود.
در طول مسیر پیاده‌روی بین نجف و کربلا هم ایستگاه‌های ویژه‌ای جهت ارایه وای‌فای رایگان توسط اپراتور اول ایجاد شده بود که باز هم با مراجعه کاربران ایرانی و بعضا افغان‌های مقیم ایران در طول سفر اربعین مواجه شده بود. البته برخی از این ایستگاه‌ها قادر به ارایه سرویس نبودند و یا با مشکلاتی در ارایه سرویس مواجه شده بودند.
فناوری‌های تفتیش در عراق
با وجود تمام تهدیدهای گروه‌های تروریستی و مسلح در عراق و خصوصا با وجود تهدیدهای گروه تروریستی داعش مبنی بر بمب‌گذاری در ایام اربعین، اما مراسم عزاداری امسال بدون آنکه در هیچ یک از عتبات عالیات انفجاری رخ دهد برگزار شد.
اگر در راهپیمایی اربعین در این چند ساله شرکت کرده باشید با واژه "تفتیش" به خوبی آشنایی دارید؛ عراقی‌ها برای حصول اطمینان از این که تهدیدی در کار نیست در ورودی شهرهای زیارتی و در مسیر حرم‌های امامان معصوم اقدام به جستجوی ساک‌ها و بررسی بدنی تک‌تک زایران می‌کند که به آن تفتیش می‌گویند.
هر زائر وقتی به ایستگاه تفتیش نزدیک می‌شود روی پله‌ای که تعبیه شده ایستاده و سربازان با دست کشیدن به بدن فرد از اینکه جلیقه انتحاری به فرد بسته نشده و یا اسلحه‌ای به همراه ندارد اطمینان حاصل می‌کنند در صورت همرا داشتن ساک هم با بررسی وزن آن و در صورت مشکوک شدن با باز کردن ساک از نبودن بمب یا اسلحه در آن مطمئن می‌شوند.
اما در ایام راهپیمایی اربعین که جمعیت بیش از اندازه زیاد است عملا بررسی و تفتیش تک‌تک مسافران و زایران و ساک‌های آنان کاری غیرممکن بوده و بیم آن می‌رفت در صورت معطل کردن بیش از حد جمعیت برای تفتیش فاجعه‌ای مثل فاجعه منا رخ دهد.
به همین دلیل نیروهای امنیتی عراق در ورودی‌های حرم حضرت علی (ع) هر بار تعداد مشخصی از افراد را در بین دو داربست به طول 6 یا 7متر و عرض 1 متر متوقف کرده و با دستگاه مخصوص کوچکی که آنتنی روی آن نصب شده است از کنارشان عبور می‌کنند اگر صدای آلارم این دستگاه که شکل اسلحه کمری کوچکی را دارد بلند شد نشان می‌دهد که در بین این جمعیت یکی از آنها اسلحه یا مواد منفجره حمل می‌کند و به این ترتیب ماموران تفتیش صرفا همین 40 یا 50 نفری را که بین دو داربست هستند به صورت دستی تفتیش می‌کنند.
اما اگر صدای آلارم بلند نشد 40 یا 50 نفری که در گیت بودند رد شده و وارد صحن حرم می‌شوند و نوبت بررسی 40 یا 50 نفر بعدی می‌رسد.
این فناوری درواقع شیوه جدیدی برای جمع آوری اطلاعات از راه دور با استفاده از امواج صوتی است که می‌تواند بمب‌های دست ساز و وسایل منفجره را شناسایی کند.
روش‌های سنتی شناسایی مواد منفجره تا پیش از این استفاده از سگ، زنبور عسل و دستگاه‌های پرتو ایکس بوده است که در تمامی این روش‌ها لازم است که افراد را به صورت تک تک و از فاصله نزدیک بازرسی کرد اما در این شیوه جدید امکان بازرسی گروهی افراد از فاصله دور فراهم شده بود.
این دستگاه بمب‌یاب از پرتو صوتی و تجهیزاتی موسوم به نوسان نگار لیزی برای شناسایی بمب استفاده می‌کند. در این سامانه از پرتو صوتی برای وسایل بالقوه انفجاری و از نوسان نگار برای اندازه گیری حرکت دستگاه به منظور تشخیص آنچه که درون آن است استفاده می شود.
البته پیش از این انتقاداتی درباره این دستگاه‌های بمب‌یاب مطرح بوده است و حتی در مقطعی مسوولان عراقی اظهار داشتند که بیشتر این دستگاه‌ها که در ایست‌های بازرسی در عراق استفاده می شود دارای مشکل هستند و قادر به تشخیص بمب نیستند .
البته در کربلا درست مثل فرودگاه‌ها ساک‌ها را در درون دستگاهی که تصویر آنها را در لپ‌تاپ نشان داده می‌شود قرار داده و از نبود سلاح و یا بمب در آنها اطمینان حاصل می‌کنند و تفتیش بدنی نیز به صورت دستی انجام می‌شود. به علاوه در ایام راهپمایی اربعین از حدود 25 کیلومتری شهر کربلا هیچ خودرویی اجازه ورود ندارد و تک تک مسافرین هم در ایستگاه‌های تفتیش جستجو شده و سپس سوار اتوبوس‌های دولتی عراق برای حرکت به سمت کربلا می‌شوند.
جمع‌بندی
همانطور که در ابتدای گزارش ذکر شد نباید از نظر دور داشت که تامین پوشش ارتباطی و امنیتی چنین جمعیت میلیونی در دنیا بی‌سابقه است و نمونه مشابه آن وجود ندارد و این تجربه تنها نزد دو کشور ایران و عراق است. با این وجود مراسم راهپیمایی اربعین در همین 4 یا 5 سال اخیر است که با استقبال و شرکت ایرانی‌ها مواجه شده است به جهت استفاده از فناوری‌های نوین سیر صعودی داشته است و اگر به سیر حرکت استفاده از فناوری‌های نوین در این چند ساله نظری کوتاه بیندازیم می‌بینیم که هر ساله وضعیت فناوری نسبت به سال قبل وضعیت بهتری داشته است.
طبیعی است که جهت حفظ و ادامه این سیر صعودی پیشرفت لازم است که دولت‌های ایران و عراق از همین حالا به فکر برنامه‌ریزی و تهیه زیرساخت‌های لازم برای استفاده هرچه بیشتر از فناوری‌های روز برای ارایه خدمات به زایران در سال‌های آتی باشند.
همچنین باید خاطرنشان کرد که تعداد زیاد دستگاه‌های شارژ موبایل در موکب‌ها و حسینه‌های ایرانی عملا امسال خیال خیلی‌ها را از صف‌های طولانی انتظار برای شارژ گوشی راحت کرد که نشان از بهبود ایجاد زیرساخت‌ها در ارایه خدمات الکترونیک در حاشیه این مراسم دارد.
جالب است بدانید که پریزهای برق در عراق اگرچه دو شاخه‌ی پایینی‌شان درست مثل پریزهای ایرانی است اما یک شاخه سوم هم دارند که در قسمت بالایی قرار دارد و ایرانی‌ها برای وصل کردن موبایلشان به پریزهای عراق ناچار بودند که با چوب کبریت جای شاخه سوم را پر کنند تا دو شاخه در پریز فرو برود. طبیعی است که ساخت تبدیل‌های پریز عراقی به ایرانی و عرضه آنها در بین زایران ایرانی می‌تواند یکی از خدماتی باشد که در سال‌های آتی مورد توجه مسوولان قرار گیرد تا از خطر برق‌گرفتگی‌های ناخواسته زایران هم جلوگیری شود.
- ۹۵/۰۹/۱۷