ITanalyze

علیرضا شیرازی - شاید شما نیز تاکنون واژه وب ایرانی را در رسانه ها یا از زبان کارشناسان و صاحب نظرات شنیده یا خوانده باشید اما به راستی مفهوم وب ایرانی چیست؟ در ادامه این مطلب تلاشی برای درک یا تعریف کاملتر این واژه خواهیم داشت.

جدا از جامعه کاربران ایرانی که شاید بتوان آنرا در مفهوم اینترنت ایرانی تعریف کرد میتوان وب ایرانی را هر گونه محتوای دیجیتالی تولید یا منتشر شده توسط ایرانیان در اینترنت تعریف کرد.

تعریف فوق تا حدود زیادی میتواند مفهوم وب ایرانی را تعریف کند اما آیا این تعریفی کامل و جامع است؟ درتعریف بالا المانها و مفاهیمی چون هویت حقوقی یا تجاری،تابعیت قانونی،مالکیت و مدیریت این محتوای دیجیتالی مشخص نشده است. اجازه دهید با مثالهایی اهمیت این المانها و مفاهیم را روشن کنم. هزاران ایرانی در اورکات پروفایل دارند و در فرومهای آن مطلب می نویسند و حتی زمانی ایرانیها سومین ملیت استفاده کننده از اورکات بودند اما آیا باعث می شود که بخشی از اورکات متعلق به ایرانیها باشد؟ هزاران صفحه فارسی در ویکی پدیا توسط ایرانیان ایجاد شده است و این البته از لحاظ فرهنگی و علمی ارزش بسیاری دارد اما آیا این باعث میشود که مالکیت بخشی از ویکی پدیا برای ایرانیها باشد؟ و آیا باعث می شود که ویکی پدیا تابع قوانین ایران باشد؟ و در صورت فروش این سایت یا کسب درآمد از طریق تبلیغات حتی یک ایرانی هم منفعت مالی خواهد برد؟

حقیقت این است که با وجود هزاران صفحه که توسط کاربرانی از کشورهای مختلف و به زبانهای مختلف در این سایت منتشر شده است ، ویکی پدیا همچنان یک سایت آمریکایی است. موارد مشابهی در مورد سایتهای مانند ارائه کننده فضاهای رایگان، سرویسهای وبلاگ و... میتوان مثال زد. در واقع صرف انتشار محتوای فارسی یا ساخته شده توسط ایرانیها در وب به معنی وب ایرانی نیست. این قضیه در قوانین و اصول کسب و کار در دنیا نیز حاکم است و سایتهایی مانند یاهو، گوگل و صدها یا هزاران سایت بزرگ با وجودی که خدمات خود را به زبانهای مختلف و در کشورهای مختلف ارائه میکنند همچنان متعلق به کمپانیهای آمریکایی هستند و در چهارچوب بازار، تجارت و اقتصاد آمریکا ارزیابی می شوند.

البته اینکه مالکیت یا مدیریت یک سایت آمریکایی یا اروپایی باشد به هیچ عنوان بد نیست ولی طبیعتا در ایران و به مانند هر کشور دیگری بخشی از کارشناسان و سرمایه گذاران و حتی دولت علاقمند هستند سهمی از این بازار داشته باشند سهمی که در نهایت میتواند باعث شود که صنعت یا کسب و کاری شکل گیرد که متعلق به کشور ایران است. نمونه ای از این علاقه در کشورهای دیگر را میتواند در اروپا و همچنین ژاپن برای ایجاد موتور جستجوگر در رقابت با موتور جستجوگر آمریکایی گوگل دید که حتی مورد توجه دولتمردان این کشورها بوده است.

بنابراین در باز تعریف مفهوم وب ایرانی علاوه بر محتوای دیجیتالی تولید شده توسط ایرانیها بایستی به ساز و کار، ابزارها و خدماتی که در عرصه وب توسط ایرانیان عرضه شده نیز اشاره کنیم و در عین حال بایستی توجه داشته باشیم که این محتوا و خدمات از لحاظ حقوقی ، تابعیت و کنترل در اختیار ایرانیان باشد.البته نیازی نیست که هر چه چیزی که در چهار چوب می گنجد ایرانی باشد و میتواند از ابزارها، خدمات و نرم افزارهای خارجی نیز استفاده کند. (برای مثال بسیاری از قطعات محصول Ipod شرکت اپل در خارج از آمریکا ساخته می شوند ولی این محصولی آمریکایی است). اما در نهایت اراده و مدیریت و تابعیت ایرانی عناصر مهمی است که در مفهوم وب ایرانی موثر هستند.

هزاران سایت توسط شرکتها یا جوانان و کارشناسان ایرانی در وب فعالیت میکنند. آنها میتوانند از نرم افزارهای کدباز، سرورهایی در خارج از کشور استفاده کنند و امکاناتی قابل مقایسه با نمونه های خارجی یا شاید ضعیف تر به کاربران عرضه کنند بخشی از آنها توانسته اند در جذب کاربران ایرانی موفق باشند و به این ترتیب ترکیبی را ساخته اند که میتوان آنرا وب ایرانی نامید.کاربران ایرانی از خدمات این سایتها استفاده میکنند و به این چه بصورت مستقیم و یا غیر مستقیم باعث درآمد زایی یا افزایش ارزش سایتها می شود و در واقع کسب و کار و بازاری را براساس وب و فناوری اطلاعات ایجاد میکند و این قضیه ادامه فعالیت و گسترش وب سایتهای ایرانی را در پی خواهد داشت.

حال سوال اینجاست که چگونه میتواند از وب ایرانی حمایت کرد و زمینه گسترش آن را فراهم کرد؟ جواب را شاید بتوان با یک نباید شروع کرد ، مطمئنا ساختن یک قلعه و محصور کردن وب ایرانی و محروم کردن کاربران ایرانی از خدمات سایتهای خارجی کمکی به وب ایرانی نخواهد کرد. کمکهای مالی و وامهای حمایتی بدون حساب و کتاب درست نیز چیزی جز یک وب ایرانی وابسته به کمکهای دولتی و البته حریص شدن و شاید زد و بند برای کسب کمکهای مالی بیشتر در پی نخواهد داشت. آنچه که وب ایرانی کمک میکند قوانین درست و برخورد شفاف از طرف دولت ، فراهم نمودن زمینه رقابت سالم فعالان این عرصه است. همچنین آنچه که باعث جذابیت تجاری و تسهیل یا ایجاد گردش مالی شود (برای مثال بانکداری اینترنتی و پرداخت آنلاین یا شیوه های جدید پستی) میتواند گامی برای حمایت از وب ایرانی باشد. برای مثال تنها ارائه خدمات تحویل محصول و دریافت مبلغ آن توسط پست کشور توانسته گامی بسیار موثر برای رونق خرید اینترنتی و فروشگاه های اینترنتی شود و این نهایت باعث افزایش تبلیغات و گردش مالی در وب ایرانی شده است و در نمونه دیگر میتوان به خدمات اینترنتی بانک سامان اشاره کرد.

وب ایرانی مانند دیگر صنایع یا عرصه های تجارت علاوه بر آنکه توان افزایش موقعیت و تاثیر ایران را در عرصه فن آوری اطلاعات دارد میتواند باعث گردش مالی و سرمایه و ایجاد اشتغال ‌شود. امروز با اطمینان میتوان گفت که وب ایرانی یک مفهوم خیالی،تفریح یا حتی یک پدیده صرفا فرهنگی نیست و بایستی به آن به عنوان یک کسب و کار و تجارت نگریسته شود.