کاهش روزافزونِ کارکردِ کارت ملی هوشمند
عباس پورخصالیان - به‌کارگیری روزافزون فناوری بازشناسی چهره در فروشگاه و در شهر، کاربُرد کارت‌های ملی هوشمند را بیش از پیش تقلیل داده است و استفاده از کارت ملی هوشمند را برای تشخیص هویت فرد، به مرور زمان کنار می‌زند.
همچنین، با طرح تبدیل گوشی تلفن همراه به کیف پول و کارت بانکی، یکپارچه‌سازی همه یا اکثر کارت‌های بانکی در یک کارت هوشمند، رنگ می‌بازد.
در نتیجه: کارت ملی هوشمند، دیگر شاه‌کلید ورود به دولت الکترونیکی نیست و هرروز بی‌خاصیت‌تر از روز پیش می‌شود!
استفاده از فناوری بازشناسی چهره در فروشگاه‌های هوشمند
فروشگاه یا بازار شلوغی را تصور کنید که همه چیز، از کیف دستی گرفته تا پوشاک را به مشتریان عرضه می‌کند. لحظاتی پس از ورود مشتری به فروشگاه، دوربین‌های مدار بسته، چهره مشتری تازه وارد را براساس اطلاعات ذخیره شده قبلی، شناسایی می‌کنند. در نتیجه‌ی بازشناسی چهره مشتری، سروری هویت وی را ردیابی، مشخص و اعلام می‌کند. آنگاه شخص فروشنده یا حتی یک روبات که رُخنمون یا پروفایل مشتری را دریافت کرده با لبخند به استقبال مشتری می‌آید، به وی خوش آمد می‌گوید، او را با نام، مورد خطاب قرار می‌دهد و پس از سلام و اظهار این که مدتی از آخرین دیدار وی از فروشگاه می‌گذرد، از مشتری می‌پرسد: «می‌خواهید برای خودتان یا برای همسرتان خرید کنید؟ اجازه می‌دهید به شما کمک کنم خرید خود را به بهترین نحو انجام دهید؟»
ارزش و اعتبار فناوری بازشناسی چهره
این که آیا فناوری بازشناسی چهره، خوب است یا بد، بستگی به فرد و دیدگاه مشتری دارد. برای مثال، اگر شخصی قبلاً به این فروشگاه یا بازار وارد شده و در آن، اقدام به دزدی کرده باشد، در صورت آگاهی از وجود سامانه بازشناسی چهره، از ورود به فروشگاهِ مجهز به سامانه بازشناسی چهره و خود این فناوری بیزار است زیرا این سامانه، پلیس یا حراست را از ورود وی به فروشگاه باخبر می‌کند.
برای مردم و وزارت کشور اما این فناوری، نعمت است، زیرا به شهروندان و دولت، هزینه چند میلیارد تومانی تهیه کارت ملی هوشمند را تحمیل نمی‌کند.
«اثر چهره» مثل اثر انگشت!
در این فناوری، تصویر سه‌بعدی صورت فرد، "اثرِ چهره" (faceprint) نامیده می‌شود. اثرهای چهره یا faceprints پس از تهیه، در یک پایگاه داده، سامان‌دهی و نگه‌داری می‌شوند.
سامانه‌های هوشمند بازشناسی چهره، به محض مشاهده تصویر ویدیویی یا عکس افراد، با استفاده از الگوریتم‌های جست‌وجو و مقایسه، مشخصات یکایک چهره‌ها را پیدا و اطلاعات هر فرد را یا به درخواست متصدی، یا خودکار پردازش و نتایج را اعلام می‌کنند. این اعلام می‌تواند به معنی صدور فرمان استقبال از مشتری از طرف فروشنده فروشگاه باشد یا هشداری به نیروهای امنیتی کشور و یا پیامی برای مجازشماری تراکنش‌های بانکی.
پدیدآور نرم‌افزارِ Herta Security
در اروپا، چنین سامانه‌ای را هم‌اکنون شرکت Herta Security واقع در بارسلونا (اسپانیا) تولید می‌کند. این شرکت در حال حاضر مشغول باز کردن دفتری در لس آنجلس و واشنگتن دی سی است.
شرکت Herta Security، تاکنون فناوری بازشناسی چهره را در اختیار برخی از کازینوها، فروشگاه‌ها یا نهادهای امنیتی در اروپا قرار داده است.
سامانه بازشناسی چهره شرکت Herta Security، فروشگاه‌هایی را که دارای مشتریان VIP هستند، قادر می‌سازد، یک مشتری مهم را از میان مشتریان عادی تشخیص دهد و ورود وی به فروشگاه را به گوشی هوشمند مدیر فروشگاه اعلام کند و همزمان، رُخنمون (یا پروفایل) شخص VIP را در اختیار مدیر فروشگاه قرار دهد.
نرم افزار شرکتHerta Security در سال 2014 برای ردیابی، شناسایی و ممانعت از ورودِ Stalker ها یا خبرنگارانی که مثل کنه به مشاهیر می‌چسبند و موی دماغ ایشان می‌شوند، با موفقیت آزمایش شد و توانست جایزه بهترین نرم‌افزار سال را دریافت کند.
اکنون نیروهای پلیس و سازمان‌های امنیت ملی در ایالات متحده، انگلستان، سنگاپور، کره جنوبی، و بسیاری از واحدهای حراست در شرکت‌ها از این فناوری استفاده می‌کنند.
صورت شما، بجای بلیت‌کارت الکترونیکی
اخیراً گزارش شده است که در شهر یینچوان (چین) صورت شهروندان، به مثابه کارت اعتباری شان عمل می‌کند و در اتوبوس‌های محلی، نرم‌افزار تشخیص چهره، جای دستگاه کارت‌خوان و پرداخت کرایه را گرفته است.
درست شبیه به اثر انگشت که کلید گشایش گوشی هوشمند است، چهره مسافر نیز به حساب‌های بانکی‌شان مرتبط است و شهروند، راننده و سرنشینان، به هنگام سوار و پیاده شدن یک مسافر به اتوبوس، معطل پرداخت کرایه یا اِعمال کارت‌بلیت الکترونیکی نمی‌مانند.
گوشی تلفن همراه به مثابه کیف پول خُرد
فناوری دیگری که کارکرد کارت بانکی را تقلیل می‌دهد و از این طریق، کاربرد کارت ملی هوشمند را نیز محدود می‌کند، فناوری «ارتباطات میدان نزدیک» (Near Field Communication: NFC) است.
در شهر یینچوان، خرید مواد غذایی با پول (سکه و اسکناس) کاری منسوخ شده است. زیرا ساکنان این شهر از طریق فعال‌سازی برنامه‌ای کاربردی در گوشی‌های خود خرید می‌کنند.
استفاده از سامانه ترابری تهران، با گوشی هوشمند
یکی از دلایل وزارت کشور برای ادامه تولید و توزیع کارت ملی هوشمند، یکپارچه‌سازی تدریجی کارت‌های الکترونیکی در کارت ملی هوشمند است، غافل از این که یکپارچه‌سازی کارت‌های الکترونیکی نه از طریق کارت ملی هوشمند، بلکه از رهگذر فناوری eID به علاوه فناوری NFCاتفاق می‌افتد.
اخیراً معاون شهردار تهران با بیان این که به کمکNFC می‌توان از پرداخت هزینه‌های سنگین دوری کرد، گفت: بجای کارت-بلیت‌های معمولی، از سال آینده از فناوری پرداخت توسط گوشی‌های همراه استفاده خواهد شد.
سیدجعفر تشکری‌هاشمی در حاشیه نشست شورای مدیران سازمان معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در جمع خبرنگاران از جایگزینی سیستم‌های فعلی، با بلیت QR یا بارکد‌های دو بعدی به جای کارت‌های مغناطیسی کنونی خبر داد و تاکید کرد: به دلیل هزینه بالا و استهلاک زیاد دستگاه‌های کارت‌خوان و گرانی تولید بلیت‌های کاغذی/مقوایی، سیستم مغناطیسی از چرخه تولید خارج می‌شود.
به گفته وی شهرداری در تلاش برای ایجاد کارکرد بلیت روی گوشی موبایل نیز هست.
طرح پول خرد الکترونیکی از طریق گوشی تلفن همراه
وزیر ارتباطات نیز اخیراً با بیان این که در مورد خدمات دولت الکترونیکی و پرداخت الکترونیکی با بانک مرکزی وارد مذاکره شده است، گفت: پیش بینی می شود تا دوماه آینده کاربران ایرانی بتوانند به واسطه طرح پول خرد الکترونیکی از گوشی موبایل‌شان به عنوان یک کارت بانکی استفاده کنند.
لذا، پیش‌بینی می‌شود در آینده‌ای نه چندان دور گوشی‌های هوشمند در نقش کارت‌های بانکی عمل کرده و جای این کارت‌ها را بگیرند.
بر این اساس مشتریان بانک‌ها به جای برداشت پول نقد از دستگاه‌های خودپرداز، از گوشی هوشمند خود برای انتقال و جابه‌جایی پول استفاده می‌کنند.
نرم‌افزارهایی که برای گوشی‌های هوشمند مبتنی بر آندرویید و iOS اپل ارایه شده‌اند، امکان استفاده از گوشی هوشمند به جای کارت بانکی را فراهم می‌کنند.
در این روش، کاربران بانک از سامانه‌ای روی گوشی هوشمند بهره‌مند می‌شوند و یک کد برای تعاملات مالی دریافت می‌کنند که روی نرم‌افزار بانکی درون گوشی همراه آنها ذخیره می‌شود.
به این ترتیب، کاربران به‌هنگام استفاده از دستگاه‌های خودپرداز، از گوشی هوشمند خود به‌جای کارت بانکی استفاده می‌کنند و با وارد کردن کد مربوط می‌توانند موارد امنیتی را رعایت کنند.
از کاروان چه مانَد؟ جز آتشی به منزل!
با این تفاصیل، کارت ملی هوشمند روز به روز بی‌خاصیت‌تر می‌شود، زیرا فناوریِ شناسایی هویت بدون کارت یا eID، و طرح پول خُرد الکترونیکی با استفاده از گوشی تلفن همراه، روز به روز پیشرفته‌تر می‌شوند و سرآخر کارت ملی هوشمند را منسوخ می‌کنند؛ زیرا نرم‌افزار، برنامه کاربردی و گوشی هوشمند جای کارت فیزیکی را می‌گیرند.