گزارش روزنامه دولت از چالش‌های نسخه الکترونیکی
فریبا خان‌احمدی - الزام پزشکان به نسخه‌نویسی الکترونیک در مطب‌ها، کلینیک‌ها و…، از اول دی ماه ۱۴۰۰ اجرایی شد و حالا با گذشت یک سال و نیم از ضرب‌الاجل وزارت بهداشت برای نسخه‌نویسی الکترونیک، همچنان برخی مشکلات و گلایه‌ها از روند اجرای آن پابرجا است؛ گرچه که به‌رغم بی‌توجهی دولت قبل به مشکلات فراوان و توقف‌های پی در پی تکلیف قانونی در الکترونیکی شدن نسخ پزشکی در نهایت پس از اقدامات پیچیده با حمایت‌های دولت سیزدهم پروژه نسخه الکترونیک استقرار نسبی در کشور پیدا کرده و در مسیر تکاملی به سر می‌برد. بر اساس آخرین رصد انجام شده توسط سامانه‌های سازمان بیمه سلامت بیش از ۱۰۶ هزار پزشک در حال حاضر نسخه الکترونیک تجویز می‌کنند، حدود ۸ هزار پزشک هم صرفاً نسخه کاغذی تجویز می‌کنند که حدود ۷،۵ درصد پزشکان را شامل می‌شود. به عبارتی ۹۲،۵ درصد پزشکان در حال حاضر نسخه الکترونیکی تجویز می‌کنند، که به اعتقاد مسئولان سازمان بیمه سلامت، آمار قابل قبولی پس از استقرار ۲ساله نسخه الکترونیک است.
البته نکته‌ای که دکتر محمداسماعیلی کاملی مدیر کل دفتر خدمات تخصصی سازمان بیمه سلامت ایران بدان تأکید می‌کند، پراکندگی نامتوازن پزشکانی است که نسخه کاغذی تجویز می‌کنند که عمدتاً در کلانشهرها و غیر طرف قرار داد بیمه‌ها هستند. پزشکانی که بیشترشان اصطلاحاً برند یا مشهور هستند، ممکن است هنوز به طور کامل نسخه الکترونیک تجویز نکنند؛ این در حالی است که طبق اعلام این مقام مسئول در سازمان بیمه سلامت به روزنامه ایران؛ براساس آخرین آمار موجود از عملکرد پزشکان، از مجموع ۹۸ هزار پزشکی که در خرداد ماه تجویز نسخه داشته‌اند، حدود ۹۰ هزار پزشک (۹۲٪)، نسخ بیماران خود را به صورت تمام الکترونیک تجویز کرده‌اند.
درهمین زمینه سازمان بیمه سلامت ادعا می‌کند، نسخی که برای آن وجه پرداخت می‌کند به عنوان الزام قانونی بجز یک یا دو درصد در سایر موارد در بخش سرپایی به شکل الکترونیک پرداخت می‌شود. البته این به معنای آن نیست که همه پزشکان نسخه الکترونیک می‌نویسند اما درصد بسیار بالایی از پرداخت‌های‌شان به شکل الکترونیک است. در این میان در آخرین بررسی سازمان بیمه سلامت، پزشکان تهرانی و خراسان رضوی کمترین مشارکت را در نوشتن نسخ الکترونیکی دارند و پزشکان استان‌های بوشهر، یزد و هرمزگان بیشترین نسخ‌شان را الکترونیکی نوشته‌اند.
نسخه دستی به خاطر قطعی اینترنت یا سامانه
به نظر می‌رسد مهم‌ترین چالش در مثلث نسخه‌نویسی الکترونیکی پزشکان و بیمه‌ها؛ موضوع تعدد درگاه‌های نسخه نویسی الکترونیک و اینترنت باشد که سد راه پزشکان در استفاده از نسخ الکترونیک شده است. به گونه‌ای که گلایه‌های بیماران در برخی مطب‌ها حکایت از این واقعیت دارد که برخی پزشکان همچنان نسخه کاغذی برای بیمار می‌نویسند و بیمار هم بدون هیچ اعتراضی می‌پذیرد و راهی داروخانه می‌شود. در داروخانه هم، متصدی عنوان می‌کند که داروها در سیستم ثبت نشده و آزاد محاسبه می‌شود این یعنی مشکلات مرتبط با اینترنت و اتصال به سامانه مرکزی برای ثبت نسخه الکترونیک در کنار ضعف نظارت بر تخلفات نسخه‌نویسی باعث شده تا علاوه بر ایجاد نارضایتی و کاهش کیفیت خدمات به دلیل زمان‌بر بودن تمرکز پزشک برای وارد کردن کد داروها در درگاه‌های نسخه نویسی الکترونیک، هزینه‌های اضافی نیز بر دوش برخی بیماران گذاشته شود.
مدیرکل دفتر خدمات تخصصی سازمان بیمه سلامت ایران، با اشاره به پوشش ۹۸ درصدی نسخه‌نویسی الکترونیکی در سال گذشته به «ایران» می‌گوید: در سال ۱۴۰۱ تقریباً نزدیک به ۱۰۱ میلیون نسخه الکترونیکی تجویزی در سامانه‌های بیمه سلامت ثبت شده است. مشارکت پزشکان در اجرای این طرح در مقایسه با سال ۱۴۰۰ افزایش پیدا کرده و به بیش از ۹۸ درصد و حتی در برخی استان‌ها به بیش از ۹۹ درصد رسیده است.
دکتر محمداسماعیل کاملی در ادامه افزود: میزان مشارکت پزشکان در نسخه‌نویسی الکترونیکی در ماه‌های مختلف سال نسبت تقریباً ثابتی داشته و تا حدودی بهبود پیدا کرده است.
او در پاسخ به اینکه در حال حاضر چه تعداد از پزشکان از نسخه‌نویسی الکترونیک استفاده می‌کنند و در کدام شهرها بیشترین و کمترین همکاری را ازجانب پزشکان برای نسخه‌نویسی الکترونیک شاهد هستیم، عنوان می‌کند: «براساس آخرین آمار موجود از عملکرد پزشکان، از مجموع ۹۸ هزار پزشکی که در خرداد ماه تجویز نسخه داشته‌اند، حدود ۹۰ هزار پزشک (۹۲٪)، نسخ بیماران خود را به صورت تمام الکترونیک تجویز کرده‌اند. در همین ماه، بیشترین درصد مشارکت پزشکان در تجویز نسخه تمام الکترونیک مربوط به استان‌های بوشهر، یزد و هرمزگان و کمترین مشارکت مربوط به استان‌های بزرگ‌تر مانند تهران و خراسان رضوی بوده است.»
او درباره مشکل عمده پزشکان در استفاده از سامانه‌های نسخه نویسی الکترونیک نیز می‌گوید: «عمده مسائلی که از طرف پزشکان منعکس می‌شود مربوط به‌عدم یکپارچگی درگاه نسخه‌نویسی الکترونیک سازمان‌های بیمه‌گر پایه و نیز کاربری پنل نسخه‌نویسی الکترونیک است؛ در همین راستا، اقداماتی در راستای یکپارچگی در حال انجام است.»
مدیر کل دفتر خدمات تخصصی سازمان بیمه سلامت درباره اقدامات سازمان بیمه سلامت در پیاده‌سازی نسخه‌نویسی الکترونیک عنوان می‌کند: «سازمان بیمه سلامت در اجرای طرح نسخه‌نویسی الکترونیک، فعالیت مستمر دارد. بطوری که علاوه بر به‌روزرسانی قواعد موجود در سامانه‌های الکترونیک، تلاش می‌کند فرایندهای بیشتری را در بستر نسخه‌نویسی و نسخه پیچی الکترونیک تعریف کند؛ از جمله این فعالیت‌ها اجرای طرح دارویار و اجرای طرح حمایت از بیماران خاص و صعب‌العلاج در بستر الکترونیک است.»
او درباره بسترهای اجرای راهنماهای بالینی با اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک نیز می‌گوید: «در حال حاضر، خدماتی که راهنمای بالینی برای آنها تدوین و ابلاغ شده است و امکان پیاده‌سازی آنها در بستر الکترونیک وجود داشته است، در سامانه نسخه الکترونیک پیاده‌سازی شده و در حال اجراست.»
دکتر کاملی با اشاره به حفظ محرمانگی اطلاعات بیماران در سامانه‌های نسخه نویسی الکترونیک عنوان می‌کند: «مهم‌ترین دغدغه بیماران، اطمینان از حفظ امنیت و محرمانگی اطلاعات شخصی آنها، از کدملی گرفته تا خدمات تجویزی ودریافتی است.
در حال حاضر، ارائه‌دهندگان خدمت، برای ورود به نسخه‌نویسی و نسخه پیچی الکترونیک می‌بایست رمز مرحله دوم پیامک شده به تلفن همراه خود را وارد کنند. همچنین پزشک، تنها با وارد کردن رمز ارسالی به تلفن همراه بیمار و با تأیید بیمار، امکان دسترسی به سوابق بیمار را دارد. با این حال سازمان، راهکارهای پیشرفته‌تر و دقیق‌تر از جمله پیاده‌سازی امضای الکترونیک را که در حوزه نظام پزشکی است در نظر دارد و پیگیری می‌کند.»
در همین حال دبیر شورای هماهنگی رؤسای نظام پزشکی‌های استان تهران در رابطه با پزشکانی که نسخه کاغذی می‌نویسند، به «ایران» می‌گوید: «یکی از مشکلات پزشکان در حوزه نسخه نویسی الکترونیک تعدد پلتفرم‌های نسخه نویسی الکترونیک است. اگر پلتفرم‌ها پیش از اجرایی شدن طرح کاملاً اصلاح می‌شدند و یا اکنون پس از یک سال و نیم از رونمایی پلتفرم‌ها ایرادات کاملاً حل می‌شد و اینترنت پرسرعت به تمامی ذینفعان داده می‌شد می‌توانستیم شاهد مشارکت نزدیک به صددرصدی پزشکان باشیم.»
دکتر شیرین شجاعی با بیان اینکه مهم‌ترین چالش پزشکان در نوشتن نسخ الکترونیکی، موضوع اینترنت است، می‌افزاید: «پزشکان در مواقع زیادی شاهد قطعی اینترنت و یا مشکل در سامانه‌های خود بیمه‌های پایه هستند بنابراین آنها در موارد کندی اینترنت و یا قطعی آن گاهاً دقایق زیادی را درگیر ثبت نسخه الکترونیک هستند اما پیش از ارسال نسخه، سامانه به‌روزرسانی می‌شود و یا اصلاً نسخه ارسال نمی‌شود. باید این مسائل را در عدم مشارکت صددرصدی همکاران پزشک بویژه در کلانشهرها در نظر بگیریم.»