ITanalyze

عصر ارتباط – نادر نینوایی – پس از سال‌های طولانی و همچون بسیاری از طرح‌ها، قوانین و مسایل بلاتکلیف و رها گذاشته در دولت قبل، سرانجام و بر اساس قانون مجلس و وعده مسوولان جدید سازمان امور مالیاتی کشور، پایان تیرماه جاری یعنی حداکثر 3 روز دیگر آخرین مهلت پرکردن اظهارنامه مالیاتی از سوی اینفلوئنسرهای پولدار ایرانی است.

تا به این ترتیب عدالت مالیاتی که سال‌ها در خصوص بسیاری از این افراد معوق و معطل گذاشته شده بود به سرانجام برسد.
البته که سازمان امور مالیاتی مطابق رویه‌های قانونی، در صورت عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی از سوی ایشان، اعلام کرده که علاوه بر جریمه‌ و لحاظ نکردن معافیت‌های احتمالی، خود راسا اقدام به صدور برگه تشخیص مالیاتی خواهد کرد که باید منتظر ماند و دید این وعده چگونه محقق شده و از این محل چه درآمدی عاید نظام مالیاتی کشور خواهد شد.
براساس برآوردهای عصر ارتباط اینفلوئنسرهای ایرانی که به لحاظ تعداد فالوئر و لایک در رده متوسط تقسیم‌بندی می‌شوند سالانه تا 10 میلیارد تومان درآمد کسب می‌کنند. زمینه و طیف فعالیت این شاخ‌های مجازی نیز بسیار متنوع است و از کودکان کار سایبری گرفته تا بازیگران و افراد عجیب و غریب را شامل می‌شود.
اما با وجود درآمدهای هنگفت اینفلوئنسرها در فضای مجازی و با وجود آنکه در تمام دنیا ساز و کارهای مشخصی برای دریافت مالیات از این قشر اندیشیده شده اما در ایران به دلیل غفلت از این موضوع اینفلوئنسرهای میلیاردر ایرانی از پرداخت مالیات معاف بوده‌اند.
این در حالی است که کارمندان و بازنشستگان ایرانی با درآمدهای حداقلی که ماهانه به زحمت به 7 میلیون می‌رسد مالیات خود را تمام و کمال می‌پردازند.
در این شماره عصر ارتباط سعی می‌کنیم ضمن برآورد درآمد اینفلوئنسرهای ایرانی نگاهی به فراز و نشیب‌های دریافت مالیات از چهره‌های مطرح فضای مجازی داشته باشیم و روند رسیدگی به دریافت مالیات از این میلیاردرهای ایرانی را بررسی کنیم.

درآمد میلیاردی اینفلوئنسرها
براساس برآورد عصر ارتباط اینفلوئنسرهای ایرانی بسته به تعداد فالوئرها، بازدید استوری و لایک و کامنت پست‌هایشان برای پست و استوری‌های تبلیغی خود معمولا مبلغی بین یک میلیون تومان تا 30میلیون تومان درخواست می‌کنند.
باتوجه به اینکه معمولا اینفلوئنسرها روزانه بین دو تا 10 استوری تبلیغاتی در صفحات خود قرار می‌دهند می‌توان گفت که به طور متوسط اینفلوئنسرهای ایرانی روزانه تا 6 محتوای تبلیغاتی روی صفحات خود منتشر می‌کنند.
اگر قیمت هر تبلیغ اینفلوئنسرهای با بازدهی متوسط به بالا را به طور متوسط 5میلیون تومان در نظر بگیریم نظر به اینکه روزانه به طور متوسط شش محتوای تبلیغی منتشر می‌کنند درآمد روزانه اینفلوئنسرهای سطح متوسط ایرانی 30 میلیون تومان و درآمد ماهانه‌شان 900 میلیون تومان است. به این ترتیب درآمد یک اینفلوئنسر سطح متوسط ایرانی در فضای مجازی سالانه بیش از 10 میلیارد تومان برآورد می‌شود.
باتوجه به اینکه بیش از 1300 اینفلوئنسر با دنبال‌کننده بالای نیم میلیون نفر در کشور وجود دارد می‌توان گفت که مجموع درآمد آنها در سال 13هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.
در خصوص درآمدهای به دست آمده توسط اینفلوئنسرها باید به این نکته نیز توجه داشت که ایجاد این درآمد سبب به کارگیری افراد بیشتر و ایجاد اشتغال نمی‌شود و تنها درآمد آن مستقیم به جیب شاخ‌های مجازی سرازیر می‌شود. در چنین شرایطی دریافت مالیات حتی با درصدهای بالاتر از سایر مشاغل به طور حتم وظیفه و تکلیف دولت در راستای تحقق عدالت اجتماعی است.

جای خالی عدالت مالیاتی
در شرایطی که اقشار مختلف مردم ایران براساس قانون در قالب‌های مختلفی از جمله قانون مالیات بر درآمد مشمول پرداخت مالیات می‌شوند و حتی مالیات به طور مستقیم از حقوق کارمندان و کارگرانی که درآمد پایین‌تر از خط فقر دارند، کسر می‌شود، اینفلوئنسرها با درآمدهای میلیاردی تاکنون هیچ مالیاتی از محل درآمدهای خود نپرداخته‌اند.
اگرچه سال قبل سرانجام مجلس در بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۰ در صحن علنی، دریافت مالیات از کاربرانی را که بیش از ۵۰۰ هزار دنبال‌کننده دارند، تصویب کرده است اما در عمل تاکنون سازوکار مناسبی برای دریافت مالیات از اینفلوئنسرهای مجازی شکل نگرفته است.
مالیات از اینفلوئنسرهای مجازی در همه جای دنیا از جمله ترکیه، عربستان، امارات، انگلستان، آمریکا، استرالیا، کشورهای اسکاندیناوی و آفریقای جنوبی اخذ می‌شود.
همچنین دریافت این مالیات به دلیل اینکه مکانیزم آن خوداظهاری است، نیازی به بوروکراسی خاصی ندارد و توسط مردم و رقبای این صفحات قابل کنترل است و به سادگی قابلیت اجرا توسط سازمان مالیاتی با حمایت و هدایت مردم را دارد.

تاریخچه موضوع
مطرح شدن موضوع برنامه دریافت مالیات از اینفلوئنسرهای مجازی سابقه طولانی دارد. پس از سال‌های مدید طرح موضوع لزوم اخذ مالیات از این قشر از سوی رسانه‌ها و کارشناسان، سرانجام در اسفند ماه سال 99 بالاخره اعلام شد بر اساس مصوبه نمایندگان، درآمد کاربران دارای بیش از ۵۰۰ هزار دنبال‌کننده رسانه‌های کاربر محور از محل تبلیغات مشمول مالیات بر درآمد خواهد بود.
درواقع نمایندگان در جریان بررسی بخش درآمدی لایحه بودجه سال ۱۴۰۰، اینفلوئنسرها را مکلف به پرداخت مالیات کردند.
براساس این بند الحاقی، درآمد کاربران دارای بیش از ۵۰۰ هزار دنبال‌کننده رسانه‌های کاربر محور از محل تبلیغات مشمول مالیات بر درآمد خواهد بود.
سازمان امور مالیاتی نیز مکلف شده بود ظرف دو ماه پس از لازم‌الاجرا شدن این بند دستورالعمل اجرایی مربوط به اخذ مالیات از درآمدهای کاربران حرفه‌ای رسانه‌های کاربر محور از محل تبلیغات را تهیه و به تایید وزیر اقتصاد و امور دارایی برساند.
سازمان امور مالیاتی همچنین می‌بایست لیست مودیان مالیاتی و خوداظهاری تهیه شده توسط آنها را تهیه کرده و در سایت سازمان در منظر عموم قرار دهد.

چالش‌های شناسایی درآمد
در این میان یکی از مسایلی که به عنوان ابهام در طرح دریافت مالیات از اینفلوئنسرها مطرح می‌شود، نحوه شناسایی درآمد آنهاست.
براساس متن مصوب مجلس در خصوص مالیات اینفلوئنسرها، مالیات بر مبنای خوداظهاری اخذ خواهد شد؛ بدین معنی که خود اینفلوئنسرها به عنوان مخاطب این قانون به صورت خوداظهاری درآمد سالیانه‌شان را اعلام می‌کنند.
در کنار سازوکار طراحی شده برای خوداظهاری که مجلس در مصوبه آورده است؛ سازمان امور مالیاتی به عنوان مجری این مصوبه می‌تواند از سازوکارهای دیگری برای افزایش دقت و شفافیت این موضوع استفاده کند، از جمله سامانه مودیان مالیاتی می‌تواند در آیین‌نامه اجرایی این مصوبه را تعیین کند، هزینه‌های تبلیغاتی مودیان مالیاتی که تبلیغات خود را به اینفلوئنسرها می‌دهند و هزینه می‌کنند در صورتی مقبول است و سازمان امور مالیاتی آن را می‌پذیرد که مورد تایید اینفلوئنسرها باشد.
به عنوان مثال مودی مالیاتی ادعا می‌کنم 100 میلیون بابت تبلیغ در اینستاگرام به یک شخص اینفلوئنسر پرداخت کرده است، این مبلغ به عنوان درآمد برای شخص اینفلوئنسر لحاظ می‌شود؛ برای فراهم کردن بستر این موضوع سامانه مودیان مالیاتی به صورت کاملا الکترونیکی و برخط وجود دارد و می‌توان درآمد این افراد را از مسیر خوداظهاری خودشان در کنار اظهار کسب و کارهایی که به این افراد هزینه پرداخت کرده‌اند لحاظ کرد.
برخی از صاحب‌نظران عقیده دارند که صفحات مجازی دارای درآمد تبلیغاتی از طریق سامانه شاپرک بانک مرکزی نیز قابل شناسایی هستند.
از سوی دیگر برخی از کارشناسان حوزه اقتصاد و ارتباطات معتقدند که بهتر است به کمک فناوری هوش مصنوعی فعالیت تبلیغاتی اینفلوئنسرها درآمدهای اینفلوئنسرها بررسی و شناسایی شود.

تعداد اینفلوئنسرهای مشمول مالیات
تعداد افرادی که دنبال‌کننده بالای نیم میلیون نفر دارند مشخص بوده و امکان به‌روزرسانی اطلاعات آن نیز به سادگی فراهم است.
براساس برآورد منتشر شده در سال 1399، در کشور یک‌هزار و 300 اینفلوئنسر بالای نیم میلیون دنبال‌کننده داریم.
طبیعتا سازمان امور مالیاتی می‌تواند با استفاده از هوش مصنوعی، تعداد اینفلوئنسرهایی را که مشمول قانون مالیاتی می‌شوند، شناسایی کند و پس از آن می‌تواند از افراد بخواهد برای هر پست و استوری که به عنوان تبلیغات منتشر می‌شود تگ تبلیغات بزنند و به واسطه آن تعداد پست‌ها و استوری‌ها شمرده شود و برای پرداخت یک نرخ تعیین شود؛ قیمت استوری‌های تبلیغاتی عدد بین ۵ میلیون تا ۱۰ میلیون است و برای پست‌ها عددی بین ۳۰ تا ۵۰ میلیون است.
برای این فرایند می‌توان از فناوری هوش مصنوعی بهره گرفت؛ حتی نیروی انسانی می‌تواند این کار را انجام دهد و اجرایی شدن این روند بسیار آسان و شدنی است؛ استفاده از بات‌ها که می‌توان در فضای مجازی طراحی کرد و بات‌ها تعداد تگ‌های تبلیغاتی را شمارش کنند و اگر اینفلوئنسری تبلیغ کند و تگ تبلیغ را به پست یا استوری خود اضافه نکند به عنوان فرار مالیاتی شناسایی شود.
در این میان اما سازوکارهای صحت‌سنجی و اجرای مالیات بر اینفلوئنسرها مشخص است و در دنیا سابقه دارد؛ اکثر کشورهای در حال توسعه از اینفلوئنسرها مالیات دریافت می‌کنند؛ ترکیه بیش از دو سال است این طرح را اجرا کرده است، عربستان با وجود تمام درآمدی که از نفت دارد از این دسته از افراد مالیات دریافت می‌کند و امارات نیز همین روند را دارد. از این رو اجرای این طرح تنها با یک‌هزار و ۳۰۰ نفر در ایران نیز ممکن است و اگر حرف‌هایی مبنی بر غیر قابل اجرا بودن این طرح زده می‌شود حرف کارشناسی به نظر نمی‌آید.

تکلیف اینفلوئنسرهای خارج از کشور
همچنین انتظار می‌رود با اجرای قانون اخذ مالیات از اینفلوئنسرها، ابتدا این قانون صرفا در خصوص اینفلوئنسرهای ساکن در کشور اجرا شود و در گام بعدی ساز و کار دریافت مالیات از اینفلوئنسرهای ایرانی ساکن در خارج از کشور نیز فراهم شود.
طبیعی است پس از اجرای قانون چنانچه افرادی تمایلی به پرداخت مالیات نداشته باشند به دلیل فرار مالیاتی به عنوان فرد مجرم شناخته می‌شوند و حساب بانکی مورد استفاده توسط ایشان با حکم قضایی رصد و حتی ممکن است مسدود شود؛ ورود و خروج این افراد نیز ممکن است با صلاحدید مراجع ذی‌ربط و قوه قضاییه دچار موانعی شود.
فردی که مالیات پرداخت نمی‌کند طبیعتا تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرد و اینفلوئنسرهایی که خارج از کشور هستند، در همان کشوری که سکونت دارند موظف به پرداخت مالیات هستند؛ اگر اینفلوئنسری به دلیل پرداخت نکردن مالیات از کشور خارج شود، در جایی که سکونت می‌کند نیز موظف به پرداخت مالیات است؛ به عنوان مثال ترکیه از کاربرانی که از محل تبلیغات درآمد دارند مالیات می‌گیرد حتی افرادی که صفحه ترکی ندارند و مخاطب ترکی ندارند به شرط حضور بیش از ۶ ماه در ترکیه موظف به پرداخت مالیات هستند.
در یک کلام باید گفت پرداخت مالیات اینفلوئنسرها یک پدیده جهانی است و هیچ کس امکان فرار از آن را ندارد و لازم است که هر چه سریع‌تر در ایران نیز اجرایی شود.
درواقع انتظار می‌رود در آینده نزدیک نه تنها از اینفلوئنسرهای دارای 500هزار فالوئر و بیشتر، بلکه از اینفلوئنسرهایی که کمتر از این میزان نیز فالوئر دارند مالیات اخذ شود.

3 روز تا مهلت قانونی
اما بر اساس آخرین اخبار، 25 خرداد ماه سال جاری بود که مدیرکل دفتر طراحی و تحلیل فرایندهای مالیاتی گفت: اینفلوئنسرها تا پایان تیرماه فرصت دارند تا نسبت به ارایه اظهارنامه مالیاتی اقدام کنند. جهانگیر رحیمی گفته بود: اسامی ۲۲۰ نفر از اینفلوئنسرهای شناسایی شده براساس بند ذ تبصره ۶ بودجه در درگاه سازمان امور مالیاتی قرار گرفته است.
به گفته این مقام مالیاتی، در صورتی که این افراد نسبت به تسلیم اظهارنامه اقدام نکنند، سازمان امور مالیاتی برای آنها اظهارنامه برآوردی تهیه می‌کند. در بررسی‌های اولیه فعلا ۲۰۰ نفر از اینفلوئنسرها برای اخذ مالیات شناسایی شده‌اند که در ادامه قطعا این عدد افزایش می‌یابد.
مدیرکل دفتر طراحی و تحلیل فرایندهای مالیاتی تاکید کرد: این افراد اگر اظهارنامه ندهند، از هیچ یک از معافیت‌های قانونی بهره‌مند نمی‌شوند. بنابراین، اینفلوئنسرهایی که اظهارنامه پر کنند، مشمول لحاظ نشدن دیرکرد مالیاتی در محاسبه مالیات می‌شود.
مخلص کلام اینکه بعد از سال‌ها اخذ مالیات از میلیاردهای مجازی و پس از کشورهایی با جمعیت بسیار کمتر نظیر امارات و عربستان، باید دید آیا در کشور ما نیز پرونده جاری و ساری شدن اخذ مالیات از درآمدهای هنگفت در فضای مجازی اجرایی خواهد شد یا نه؟