انتخابات الکترونیکی و مساله تامین نظر شورای نگهبان
ایرنا- بسترهای قانونی و اجرایی برگزاری انتخابات الکترونیکی در کشور مهیا به نظر می‌رسد و تجربه‌های محدود عملیاتی هم در این زمینه کسب شده‌است. با این حال شورای نگهبان همچنان نسبت به انتخابات الکترونیک بی‌اعتماد است. در حال حاضر این وضعیت مهم‌ترین چالش عملیاتی شدن انتخابات الکترونیک در ایران است.
انتخابات الکترونیک موضوعی است که از سال‌های گذشته به طور جدی از سوی مسوولان در دوره‌های مختلف پیگیری می‌شود ولی تاکنون این مهم به صورت جامع و کامل تحقق پیدا نکرده است. در آستانه انتخابات مجلس دهم این موضوع به طور جدی‌تر مورد توجه وزارت کشور قرار گرفت و حتی در برخی حوزه‌های رای‌گیری انتخابات الکترونیکی به صورت آزمایشی برگزار شد که طبق اعلام وزارت کشور نتایج مثبتی هم درپی داشت.
انتخابات الکترونیک در حال حاضر از حالت یک انتخاب خارج شده و به شکل یک الزام قانونی درآمده است. علاوه بر مسئله قانون، افکار عمومی و نخبگان جامعه هم نسبت به انتخابات الکترونیکی دید مثبتی دارند و با افزایش دولت الکترونیک و سطح سواد در جامعه، بسترهای اجتماعی انتخابات الکترونیک هم تا حد زیادی فراهم شده است. شهروندان و ایرانیان خواستار شفافیت و انضباط حداکثری در انتخابات هستند و در این مسیر برگزاری انتخابات‌ها به صورت الکترونیکی می‌تواند راهکاری موثر،کافی و جامع باشد.
برای حرکت به سمت انتخابات الکترونیکی، بهترین راهکار برگزاری آزمایشی انتخابات الکترونیکی در برخی شهرهای دارای زیرساخت‌های مناسب است. به عنوان مثال در شهر تهران این زیرساخت‌ها بنا بر اعلام مسوولان وزارت کشور کاملا آماده است و این امکان وجود داشت که انتخابات دوم اسفند دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی در تهران به صورت الکترونیکی برگزار شود و اگر این اتفاق می‌افتاد تجربه خوبی برای تحقق این الزام قانونی فراهم می‌شد.
برگزاری انتخابات الکترونیک از سال ۹۵ به طور رسمی در اصلاح قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی و سیاست‌های کلی انتخابات وارد قوانین انتخاباتی ایران شد.سرعت بالا در برگزاری انتخابات، اطمنان بیشتر نسبت به سلامت انتخابات صرف هزینه‌های کمتر برای برگزاری انتخابات بخشی از مزایای این سیوه انتخاباتی است که باعث شده در ایران مورد توجه قرار بگیرد. در اصلاحیه قانون انتخابات مجلس که در سال ۹۵ صورت گرفت آمده است: وزارت کشور موظف است ظرف مدت شش ماه از زمان تصویب این قانون نسبت به نوین سازی شیوه‌های اخذ رای و شمارش آراء به منظور دقت، سلامت و نظارت بهتر در اخذ رای در حدود اعتبارات مصوب و پس از تایید شورای نگهبان اقدام کند.
طبق این قانون باید انتخابات دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی به صورت الکترونیکی برگزار می‌شد اما این انتخابات به صورت کاغذی و سنتی برگزار شد و تنها در احراز هویت رای دهندگان از شیوه‌های الکترونیک بهره گرفته شد در حالی که این امر تنها بخشی از فرایند انتخابات الکترونیک است و باید در این شیوه کاغذ و انتخابات دستی به صورت کلی حذف شود. وزارت کشور معتقد است آمادگی کافی را برای برگزاری انتخابات الکترونیک دارا می‌باشد و از انتخابات دوره دهم این مطلب را به در مقاطع مختلف بیان کرده است با این حال انتخابات همچنان به سیاق سابق برگزار می‌شود.
البته انتخابات الکترونیک در کنار این مزیت‌ها، معایبی نیز دارد که باید راهکارهایی هم برای آنها اندیشده شود. یکی از مهم‌ترین معایب قابلیت دستکاری و تغییر آرا در ماشین‌های اخذ رای است که همواره با انتقاداتی در کشورهای اجرا کننده این شیوه روبه رو بوده است. این ایرادات و برخی برداشت های سلیقه‌ای باعث شده که شورای نگهبان تا به امروز برگزاری انتخابات به صورت الکترونیک را تایید نکند.
نگرانی‌های شورای نگهبان باعث شده تا به امروز میان شورای نگهبان و نهادهای ذی‌صلاح برای بررسی ضریب امنیت برگزاری انتخابات الکترونیک جلساتی تشکیل شود تا اختلافات مورد بررسی قرار گیرد. اما این جلسات و توضیحات وزارت کشور به شورای نگهبان منجر به تغییر نظر این شورا نشده و در مقابل شورای نگهبان وزارت کشور را مسئول می‌داند که باید گواهی ضریب امنیتی برای ماشین‌های مورد استفاده در انتخابات الکترونیک صادر کند.
چرا شورای نگهبان با انتخابات الکترونیک موافقت نمی‌کند؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد در حال حاضر تنها مانع برای برگزاری انتخابات الکترونیک در سراسر کشور و یا حداقل در شهرهای بزرگ که زیر ساخت‌ها آماده شده مخالفت شورای نگهبان است. شورای نگهبان از سال ۹۴ که بحث انتخابات الکترونیک برای انتخابات دوره دهم مجلس داغ بود و وزارت کشور هم تلاش می‌کرد انتخابات را به صورت الکترونیکی برگزار کند تردیدهای در مورد امنیت این نوع از انتخابات مطرح کرد.
«عباسعلی کدخدایی» سخنگوی شورای نگهبان در آستانه انتخابات مجلس دهم در مورد انتخابات الکترونیک و نظر شورای نگهبان در مورد این شیوه بیان داشت: انتخابات الکترونیک یک الزام قانونی است، این کار می‌تواند محاسنی از جمله سرعت در شمارش و دقت بیشتر را داشته باشد اما مستلزم رفع اشکالات مربوط به امنیت آرا است. اما با وزارت کشور در حال کار کردن روی بحث الکترونیکی شدن هستیم که تجمیع آرا و احراز الکترونیک خواهد بود و اگر وزارت کشور در بقیه موارد آمادگی داشته باشند، آماده هستیم انتخابات به صورت الکترونیکی برگزار شود...اما برگزاری انتخابات الکترونیک مستلزم رفع اشکالات مربوط به امنیت آرا است. برای انتخابات مجلس، ریاست‌جمهوری و خبرگان حساسیت بیشتری داریم و تاکنون درخواست ما از وزارت کشور مربوط به تامین امنیت روش‌های رای‌گیری الکترونیکی بوده که اگر تضمین کنند آمادگی داریم اما اگر نشود به روش‌های قبلی برمی‌گردیم تا برای ادوار آینده به روش جامع برسیم.
«نجات‌الله ابراهیمیان» که در آن مقطع از اعضای حقوق‌دان شورای نگهبان بود در گفت وگویی دلایل مخالفت شورای نگهبان با انتخابات الکترونیک را تشریح کرد:مراجعی که قرار بود امنیت سیستم انتخابات الکترونیکی را تایید کنند پس از دریافت پاسخ‌ها مشخص شد آنها نیز بدون قید و شرط امنیت سیستم را تایید نمی‌کنند، به همین دلایل شورای نگهبان با برگزاری انتخابات الکترونیک مخالفت کرد.
در آستانه انتخابات مجلس یازدهم هم «امیر شجاعان» رئیس مرکز توسعه دولت الکترونیک درباره آخرین وضعیت الکترونیکی شدن روند انتخابات مجلس شورای اسلامی، اظهار کرد: در انتخابات امسال، احراز هویت افراد در تمام شعب الکترونیکی انجام خواهد شد، چراکه مردم می‌توانند این بخش مهم از روند انتخابات را مشاهده کنند؛ همچنین این کار با تجهیزات خاصی انجام خواهد شد. ملاک رای افراد، نتیجه پاسخ استعلام از پایگاه ثبت احوال است که با تجهیزات خوبی انجام می‌شود، در انتهای کار نتایج به صورت جلسه‌های مربوط به تجیمع آرا از طریق تجهیزاتی که در شعب مستقر است، ارسال می‌شود.
نکته حائز اهمیت این است که تمام عملیات تجمیع، به صورت تمام مکانیزه انجام می‌شود، اما در ارتباط با استفاده از دستگاه الکترونیکی اخذ رای، هنوز با شورای نگهبان به توافق نرسیدیم و در هیچ شعبه‌ای هم این دستگاه را به کار نخواهیم گرفت.