اینترنت پر سرعت،پیش نیاز آموزش
مینو مومنى - ماندن دانش آموزان در خانه و نرفتن به مدرسه سال ها قبل یک عمل غیرمعمول به شمار مى رفت و جز در موارد نادر چنین غیبتى از سوى مدارس و مراکز آموزشى موجه شمرده نمى شد اما امروزه تکنولوژى وضعیتى را ایجاد کرده است که دانش آموزان مى توانند در خانه بمانند و در همان حال در مدرسه نیز حضور داشته باشند.
تکنولوژى اطلاعات و شبکه هاى مبتنى بر آن از جمله اینترنت امروزه تغییرات فراوانى را در سیستم هاى آموزشى ایجاد کرده اند و عملاً این تغییرات را از سطح به عمق مطالب و عناوین آموزشى کشانده اند. دانش آموزان امروزى و والدینشان دیگر نیازى به یافتن یک مجموعه آموزشى در نزدیکى محل سکونت خود ندارند بلکه مى توانند از طریق اینترنت بهترین مجموعه آموزشى را انتخاب کرده و در آن ثبت نام کنند. طى سال هاى گذشته آى تى شیوه هاى متعددى را براى آموزش در اختیار متولیان این بخش قرار داده و کشورهایى که از قابلیت بهره گیرى از این تکنولوژى برخوردار بوده اند مراکز آموزشى خود را با این شیوه ها منطبق کرده اند. تکنولوژى اطلاعات امروزه موضوع آموزش از راه دور را به گونه اى در این مراکز گسترش داده که نه تنها معضل بعد و فاصله مکانى از میان رفته بلکه منابع غنى براى استفاده دانش آموزان و دانشجویان نیز فراهم شده و همچنین شیوه هاى نوینى نیز براى ارتقاى سطح آموزش ایجاد شده است.
• حضور آن لاین
نخستین پیش نیاز بهره گیرى از تکنولوژى اطلاعات در آموزش داشتن زیرساخت هاى مناسب مخابراتى و کامپیوترى است. یکى از معمول ترین شیوه هاى آموزشى امروزه حضور آن لاین شاگردان در کلاس درس مجازى و به صورتى است که استاد کاملاً و از طریق دوربین هاى ویدیویى آنها را در نظر داشته باشد انجام مى گیرد. در این سیستم دانش آموزان از طریق دوربین ویدیویى که به کامپیوتر متصل است با استاد ارتباط مى یابند و استاد از این طریق آنها را کاملاً تحت نظر دارد. همچنین با استفاده از نرم افزارهاى خاص استاد سئوالات و مطالب مورد نظر خود را به صورت عمومى براى همه دانش آموزان و یا به صورت خصوصى براى بخش یا یکى از دانش آموزان مى تواند ارسال کند. اجراى چنین سیستمى نیازمند پیش نیازهایى مثل مجهز بودن دانش آموزان به سیستم و خط ارتباطى پرسرعت و همچنین نرم افزار ویژه اى است که روى تمامى سیستم هاى مورد استفاده دانش آموزان نصب شده باشد. طبیعى است در چنین سیستم آموزشى استفاده از خطوط پرسرعت اینترنت یا دیگر شبکه ها ضرورى است و حداقل در کشورى مثل ایران بهره گیرى از چنین قابلیت هایى (ویدیویى، صوتى یا بهره گیرى از تصاویر با گرافیک بالا) با خطوط کم سرعت و با کیفیت پایین چنین پیاده سازى هایى ناموفق خواهد بود. اینترنت پرسرعت امروزه یک عامل بالقوه براى مراکز آموزشى آن لاین به حساب مى آید و به جز موارد استفاده متعددى که از کنار آنها مى توان انجام داد سیستم هاى آموزشى نیز به صورتى از این خط ارتباطى براى رفع نیازها و ارائه قابلیت هاى خود استفاده مى کنند. به همین دلیل مدیران آموزشى معمولاً تقاضاهاى متعددى مبنى بر ارتقاى سیستم هاى ارتباطى و تبادل اطلاعات را مطرح مى کنند و ارائه طرح هاى مدرن آموزشى را وابسته به ایجاد چنین بسترهاى مناسبى مى دانند. دکتر حسین پدرام مدرس آى تى دانشگاه مجازى امیرکبیر در این زمینه معتقد است نبود پهناى باند مناسب برقرارى ارتباط آن لاین موثر میان دانشجویان و استاد را دچار مشکل مى کند. به گفته این استاد اما با سرمایه گذارى در ایجاد پهناى باند کافى براى ارسال تصاویر متعدد و متحرک به همراه متن براى دانشجو دیگر دچار مشکل نخواهیم شد.
• تغییر در محتوا
سیستم هاى نوین آموزشى که مبتنى بر تکنولوژى ارائه مى شوند در واقع صرفاً ارائه نسخه آن لاین آموزش هاى گذشته نیستند. با توجه به تغییر ابزار آموزشى محتواى آموزشى نیز نیازمند تغییرات براى انطباق با چنین سیستمى است. در واقع یک سیستم نوین آموزشى صرفاً بهره گیرى از تکنولوژى براى ارائه محتواى سنتى نیست و در این زمینه نیاز به تغییر در محتواى دروس و منابع آموزشى نیز کاملاً ضرورى است. با این حال چنین شکل آموزشى همچنین نیاز به استانداردها و قواعد مشابه مشخصى دارد که پیش تر باید از سوى مراکز مافوق آموزشى تهیه و تدوین شوند. چنین استانداردهایى در واقع براى آن به کار مى روند که دانش آموزان مراکز مختلف آموزشى منابع و شیوه آموزشى یکسانى را در اختیار داشته باشند و بر پایه اصول مشترک و پایه اى خاص پیش روند.به جز این استفاده از پروتکل ها و قواعد فنى و همچنین نرم افزارهاى یکسان نیز مى تواند نظم و روند خاصى را بر مجموعه هاى آموزشى تحمیل کند.نکته مهمى که در موضوع آموزش آن لاین و یا بهره گیرى از آموزش مبتنى بر تکنولوژى اطلاعات وجود دارد عرضه مطالب آموزشى متناسب با مدیوم ارائه دهنده است. در آموزش هاى سنتى کتاب به عنوان یک مدیوم قابلیت ها و ابزار نسبتاً محدودى در اختیار مدرسان و دانش آموزان مى گذاشت و مطالب آموزشى نیز در این قالب تعریف مى شد اما در مقابل در قالب مدیومى مثل کامپیوتر و اینترنت ارائه محتوا را با توجه به قالب و گستردگى فضاى آن باید مطابق با ابزار تغییر داد. امکانات آزمون هاى آن لاین و بهره گیرى از مطالب گرافیکى دینامیک و یا ارائه اطلاعات به لحظه از جمله مواردى است که مى تواند محتواى متناسب با ابزار را در اختیار مراکز آموزشى قرار دهد. همچنین شیوه هاى نوین ارتباط با والدین و آگاه کردن آنها از وضعیت آموزشى فرزندان و رفع مشکلات احتمالى در این زمینه نیز کاملاً کارسازتر به نظر مى رسند.
• اولین قدم
هر چند از ورود کامپیوتر و اینترنت به ایران سال ها مى گذرد اما استفاده از امکانات این ابزارهاى ارتباطى سابقه کوتاهى در کشور دارد. شاید بتوان نخستین تلاش ها براى ارائه آموزش هاى الکترونیک را ارائه سى دى هاى آموزشى خارجى _ مانند آموزش زبان و آموزش برنامه نویسى کامپیوتر_ دانست، در پى آن شرکت هاى نرم افزارى نخستین نرم افزارهاى آموزشى را براى استفاده علاقه مندان ارائه دادند و به دنبال آن نرم افزارهاى آموزشى در دیگر رشته ها نیز به مرور تولید و عرضه شد. اما استفاده از تکنولوژى کامپیوتر در مدارس بیش از چند سال سابقه ندارد، از فعالیت هاى محدود برخى مدارس غیرانتفاعى که بگذریم، طى چند سال اخیر براساس همکارى اى که میان وزارت آموزش و پرورش و طرح تکفا صورت گرفته بودجه قابل توجهى براى تجهیز مدارس کشور به تکنولوژى اطلاعات مانند کامپیوتر و اینترنت و نرم افزارهاى آموزشى اختصاص یافته است. هر چند این تجهیز هنوز در مراحل نخستین کار است و صرفاً در بهترین حالت امکان اتصال کاربران به اینترنت فراهم آمده اما بسیارى از کارشناسان آن را قدم هاى نخست براى حرکت به سمت بهره گیرى از امکانات الکترونیکى در سیستم هاى آموزشى پایه مى دانند. چند ماه قبل براساس توافقنامه اى که میان وزارتخانه هاى آموزش و پرورش و ارتباطات و فناورى اطلاعات صورت گرفت تجهیز مدارس کل کشور به خطوط اینترنت در دستور کار قرار گرفت، دو هفته قبل نیز مجلس شوراى اسلامى بر تجهیز کلیه مراکز آموزش به اینترنت تاکید کرد.
هر چند تجهیز به ابزارهاى تکنولوژیک مى تواند قدم نخست خوبى در این زمینه به حساب بیاید اما در واقع شاید تغییر در محتواى آموزشى و متناسب کردن آن با شکل آموزش الکترونیکى را بتوان قدم بعدى در این زمینه دانست.
هم اکنون آموزش مجازى به صورت محدود توسط برخى از مراکز آموزشى به دانشجویان ارائه مى شود، همچنین برخى طرح هاى توسعه اى نیز براى تغییر سیستم آموزشى تعدادى از مدارس در حال اجرا است. چند ماه قبل عباس ذوقى پور عضو کمیته آموزش الکترونیکى شوراى عالى اطلاع رسانى خبر از بررسى پروژه هوشمند کردن ۵۰ درصد دبیرستان ها در آموزش و پرورش داد. به گفته وى در صورتى که اجراى این پروژه به تایید وزیر آموزش و پرورش برسد آموزش در ۵۰ درصد دبیرستان ها در شهرهاى شیراز، تبریز، اصفهان و مشهد در مقطع اول نظرى به صورت هوشمند خواهد بود و با تحقق این کار شاهد یک انقلاب آموزشى در ساختار آموزشى کشور خواهیم بود. به گفته ذوقى پور که خود نخستین مدرسه هوشمند در کشور را نیز راه اندازى کرده در این مدارس کامپیوتر به کمک مدیریت مدارس خواهد آمد اما خود وى تاکید مى کند تا رسیدن به چنین سطحى در همه واحد هاى آموزشى به سال ها وقت نیاز داریم.یکى دیگر از پروژه هایى که در زمینه تجهیز کردن مدارس و مراکز آموزشى کشور به ابزارهاى تکنولوژیک در کشور اجرا مى شود طرح اسکول نت است. اجراى این طرح که از طرف افراد خیر و نیکوکار و با هدف افزایش سطح آموزشى اجرا مى شود از سال ۱۳۷۷ و با ایجاد یک خط اینترنت از دانشگاه صنعتى شریف به یک سایت در یکى از مدارس جنوب شهر تهران آغاز شد. این طرح روى اینترنت پایه ریزى شده و مدارس مى توانند با داشتن حداقل امکانات ارتباطى از قبیل رایانه و ارتباط با اینترنت از این امکان استفاده کنند. براساس آمارها هم اکنون ۲۰۰ مدرسه در سطح ۱۶ استان کشور زیرپوشش شبکه مدرسه یا اسکول نت قرار گرفته اند.
• • •
به نظر مى رسد حرکت به سمت تجهیز مدارس به سمت استفاده از تکنولوژى اطلاعات و استفاده از شبکه اینترنت آغاز شده اما بسیارى معتقدند که چنین طرحى بدون یک برنامه جامع براى کل پایه هاى آموزشى و تغییر در شکل و محتواى منابع آموزشى نمى تواند به رشد و پیشرفت در این عرصه بینجامد. یک ماه پیش اعلام شد که یک دانشگاه نیوزیلندى ۲۰ میلیون دلار براى ارائه تسهیلات آموزشى بر پایه فناورى اطلاعات و ارتباطات سرمایه گذارى مى کند چنین اخبارى از کشورى چون نیوزیلند چندان غیرمنتظره نیست چراکه حداقل در این کشور فناورى اطلاعات به عنوان یکى از سه حوزه اصلى از سوى دولت مورد توجه قرار مى گیرد. آیا مى توان انتظار داشت که چنین بودجه هایى براى کل مراکز آموزشى کشورمان نیز در نظر گرفته شود.
منبع: شرق
- ۸۴/۰۶/۱۴