بانکداری الکترونیکی؛ چرا و چگونه؟
علاوه بر حل مساله پرداخت الکترونیکی و رفع نگرانی مردم از این موضوع به عنوان مهمترین هدف، در حال حاضر، جلوگیری از جابه‌جایی پول فیزیکی زیاد در کشور نیز در دستور کار است زیرا در کشور‌های اروپایی 70 درصد پرداخت‌ها الکترونیکی و به عبارت دیگر تنها 30 درصد مبادلات از طریق پول نقد و اسکناس صورت می‌گیرد.
برات قنبری - کارشناس فن‌آوری اطلاعات فعال در حوزه بانکداری الکترونیکی - در گفت‌وگو با (ایسنا)، با تاکید بر توسعه کارت‌های اعتباری و خرید‌های الکترونیکی ادامه داد: با هدف توسعه شهر و بانکداری الکترونیکی برنامه‌ای تهیه و تدوین کرده‌ایم تا در سال 88 بیش از 13 درصد شهروندان کشورمان کارت‌های اعتباری دریافت کنند و این رقم در سال 1389 به 20 درصد کل جمعیت کشور برسد.
وی یادآور شد: در برنامه چهارم توسعه یکی از الزامات دولت پیاده‌سازی بانکداری الکترونیکی بود و بر این اساس هیات وزیران در اسفندماه سال 1386 آیین‌نامه بانکداری الکترونیکی را تصویب و ابلاغ کرد. ابلاغ این آیین‌نامه مصادف بود با جابه‌جایی من از معاونت وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات به حوزه بانکداری و به تبع آن اقدام اول ما این بود که چگونه می‌توانیم بانکداری الکترونیکی را در سطح جامعه گسترش داده و تقویت کنیم.
*بررسی آمادگی الکترونیکی کشور
قنبری افزود: امروزه عناوین زیادی با پیشوند و پسوند الکترونیکی ایجاد شده و به تعداد کارشناسان این حوزه هم تعاریف مختلف وجود دارد. وقتی در برنامه چهارم بحث دانایی محور را داشتیم و همچنین بحث شاخص‌های توسعه فن‌آوری اطلاعات را دنبال می‌کردیم برای من بررسی ضریب نفوذ فن‌آوری اطلاعات در جامعه و آمادگی الکترونیکی کشور برای چگونگی برخورد در سیستم بانکی مهم بود.
او ادامه داد: دوره‌ای که مسئولیت برنامه‌ریزی وزارت ارتباطات را داشتم، فکر می‌کردم مجموعه زیرساخت‌ها و شبکه مخابراتی آماده است و بانک‌ها هستند که باید از این امکانات استفاده کنند. مسلماً وقتی که خودم وارد بانک شدم باید برای این سوال جوابی پیدا و حلقه‌های گمشده و موانع توسعه را شناسایی می‌کردم؛ متوجه شدم باید تعریفی از بانکداری الکترونیکی داشته باشیم، نقشه راهی تدوین و انتظارات را از این بخش مشخص کنیم.
او ادامه داد: نقشه راه بانکداری الکترونیکی را ترسیم کرده و وارد اجرا شدیم و می‌خواستیم به آن اهداف برسیم و موانع چالشی خود را با وزارت ارتباطات هم حل کنیم.
*پرداخت الکترونیکی گام موثر دولت الکترونیکی
وی خاطر نشان کرد: در بررسی‌های زیاد به این نقطه رسیدیم که ما اگر بتوانیم در سیستم بانکی در فاز اول بحث پرداخت الکترونیکی را حل کنیم، قدم موثری برای دولت الکترونیکی و روان‌سازی فعالیت‌های مردم خواهد بود بنابراین تمام هم و غم مان این شد که مراجعات حضوری مردم به شعبات بانک‌ها را کاهش دهیم و آن را به مراجعات نیمه حضوری تبدیل کنیم.
او ادامه داد: در آن مقطع تحلیل ما این بود که یک میلیارد مراجعه حضوری به بانک‌ها برای خدمات مختلف شهری، مالیاتی، شهرداری‌ها، دفاتر ثبت اسناد، پرداخت قبوض و مشابه آن وجود دارد برای این منظور هدف این بود که با ارائه خدمات الکترونیکی شعب بانکی را خلوت کنیم که این کار موجب راحتی مردم و ثمرات خاص خود بود.
قنبری همچنین اظهار کرد: بنابراین هدف اول خود را برروی حل مشکلات پرداخت و تنوع سازی درگاه‌های مختلف پرداخت معطوف کردیم. فعالیت‌های بزرگی که در سازمان‌های مختلف همچون ثبت‌نام کنکور و پرداخت شهریه در سطح دانشگاه آزاد الکترونیکی شدند که در زمینه اول سال 87، بالغ بر 400 هزار نفر ثبت نام اینترنتی داشتیم که تا انتهای سال 87 به یک میلیون و سیصد هزار نفر رسید. مشابه این کار پرداخت قبوض را شروع کردیم چرا که پرداخت قبوض از مسائل عمده‌ای بود که باید به آن می‌پرداختیم.
*حذف ته سوش قبوض اولین اقدام روان‌سازی
این کارشناس افزود: ابتدا تلاش کردیم ته سوش پرداختی قبوض را که بانک به وزارتخانه‌های مربوط ارسال می‌کرد حذف کنیم اینکار موجب روان‌سازی مخاطب بین بانک‌ها و موسسات می‌شد علت مهم نیز این بود که قبل از آن بانک‌ها ته سوش‌ها را به شرکت‌های آب و فاضلاب، برق، … می‌فرستادند و آن‌ها این اطلاعات را data entery کرده و بر اساس آن تصمیم‌گیری می‌کردند که مسلماً خطای انسانی و تأخیرات در کار تاثیر می‌گذاشت. بنابراین حذف ته سوش یک قدم بسیار موثری در این زمینه بود.
او ادامه داد: بعد از این تلاش کردیم که راه‌ها و درگاه‌های دیگری مثل تلفن بانک‌ها و مراجعه از طریق اینترنت را دنبال کنیم. تمام تلاش معطوف به این بود که پرداخت حضوری به غیرحضوری تبدیل شود. یکی از موسساتی که بیشترین قبوض را صادر می‌کند شرکت ارتباطات سیار است که در سال 87 موفق شدیم از حدود 5 درصد پرداخت غیرحضوری به 21 درصد در آخر سال 87 برسیم.
او گفت: این قدم مناسبی بود که در آن موفق شدیم ته‌سوش را به طور کامل برای ارتباطات سیار حذف کنیم. در حال حاضر در شرکت ارتباطات سیار هیچ ته سوشی را نداریم مگر در مناطق دور روستایی و آن هم در بانک‌هایی که آمادگی لازم را فراهم نکرده‌اند.
*رسیدن به 60 درصد پرداخت غیرحضوری در سال 88
عضو هیأت مدیره بانک ملی ایران با اشاره به اینکه استان‌ها و شهرستان‌ها برای پرداخت غیرحضوری از استان تهران پیشقدم و جلوترند و باید برای جلب اعتماد مردم خدمات را کامل‌تر می‌کردیم، گفت: در سال 87 فعالیت‌ها را به سمتی بردیم که اطمینان مردم را فراهم کنید. طبق برنامه ریزی سال 88 باید بتوانیم عدد پرداخت غیرحضوری را به حدود 60 درصد افزایش دهیم، مسلماً افزایش 60 درصدی مستلزم افزایش تلفن‌بانک‌ها، فروش شارژ کارت‌ها و در عین حال تشویق مردم به استفاده از این خدمات است.
او تاکید کرد: همچنین هدف ما این بود که مردم از مراجعه به این خدمات پشیمان نشوند و پرداخت‌ها را بگونه‌ای فراهم کنیم که هم به لحاظ زمانی و هم مکانی آزادی عمل مردم فراهم باشد، سرویس 9622 به صورت رایگان با همین هدف ارائه شد. از وقتی که تلفن 9622 راه‌اندازی شده به این معنی است که تمامی هزینه‌ها توسط شرکت ارتباطات زیرساخت پرداخت می‌شود و برای مخاطب تماس گیرنده هیچ هزینه‌ای نخواهد داشت ولی هنوز برخی اپراتورها مثل ایرانسل و تالیا بحث مجانی بودن را کنترل نمی‌کنند.
وی افزود: بنابراین این سیستم نباید برای مشتری هزنیه داشته باشد و با هماهنمگی که انجام شده شرکت ارتباطات سیار هزینه‌ها را پرداخت می‌کند. مسلماً این کار موجب نوآوری در بانک، کاهش حضور مردم در شعبات و بانک‌ها و راحتی کارهای آن‌ها می‌شود. این سیستم را باز گسترش می‌دهیم تا آنجاییکه فرد دیگر شناسه پرداخت و غیره را وارد نکند.
*بانکی حق ندارد سیستمش را روی بانک‌های دیگر ببندد
وی با این اعتقاد که بانک‌ها به این نقطه رسیده‌اند که باید با هم کار کنند و هیچ بانکی حق ندارد سیستم خود را روی بانک‌های دیگر ببندد البته برخی از بانک‌ها مقصر نیستند چون مقدار تراکنش‌ها با تعداد سیستم‌هایی که آن‌ها دارند تناسب ندارد، افزود: در برخی روزها بیش از 5 میلون تراکنش ATM داشتیم حتی تلاش کردیم در ATMها چک پول‌های 50 هزار تومانی تعریف کنیم چرا که اگر این کار را انجام نمی‌دادیم دچار مشکل می‌شدیم. این کارها ما را به اینجا رساند که شبکه بانکی می‌تواند خود را ساماندهی و سرویس‌های پرداخت را حل کند تا تعداد مراجعات حضوری بانکی کم شود.
او خاطر نشان کرد: طبق محاسبات اقتصاد بانکداری، هزنیه یک تراکنش حضوری 10 برابر هزینه غیرحضوری است. طبق محاسبه هر تراکنش که به صورت حضوری در بانک صورت می‌گیرد حداقل 500 تومان است و در بانک ملی که نگاه حاکمیتی دارد و گستردگی آن هم وسیع است یک تراکنش حضوری 800 تا 1000 تومان هزینه دارد.
او افزود: بنابراین ما از هر اقدامی که مراجعات مردم را کاهش می‌دهد استقبال می‌کنیم. حتی تلاش کرده‌ایم در مراکزی مثل دفاتر اسناد و املاک که بیشترین مراجعات بانکی را دارند، خدمات بانکی به شکل الکترونیکی در همان دفاتر ارائه شود و در حال حاضر این کار شروع شده و بخشی از این دفاتر الکترونیکی شده‌اند.
وی ابراز امیدواری کرد: امیداوریم 7 تا 8 هزار دفتر اسناد و املاک که در سراسر کشور فعال هستند به سیستم الکترونیکی پرداخت مجهز شوند، با حل پرداخت الکترونیکی در این دفاتر، هر سال 72 میلیون سفر حذف می‌شود. در این راستا باید مشکلات کسانی که سواد ندارند را به گونه‌ای حل کنیم. در ادامه تلاش خواهیم کرد پرداخت قبوض جریمه، مالیات‌ها و عوارض نیز به صورت الکترونیکی انجام شود.
*نیاز به همکاری زیرساخت‌های مخابراتی
این کارشناس در پاسخ به این سوال که چه چالش‌ها و موانعی در مسیر تحقق کامل بانکداری الکترونیکی وجود دارد؟ گفت: هدف از بانکداری الکترونیکی راحتی مردم از هزینه‌های سنگین و مشکلات روزمره و صرفه جویی هزینه، وقت و مصرف انرژی است.
به گفته او لازمه رسیدن به این هدف همکاری زیرساخت‌های مخابراتی با شبکه‌های سراسری بانکی کشور است. زیرا درصورت بروز مشکل در مخابرات و سیستم ارتباطی خدمتی که در سراسر کشور از طریق بانکداری الکترونیکی ارائه می‌شود، هزاران تراکنش در سراسر کشور را دچار مشکل می‌کند.
*ماهانه 150 میلیون تراکنش الکترونیکی در کشور
او با بیان اینکه هر ماه 150 میلیون تراکنش الکترونیکی در بانک های کشور داریم، افزود: حال وقتی این امکان برای میلیون‌ها مشتری فراهم شده قدم مهم و اساسی این است که این خدمت قطع نشود. مطالبات مردم از سرویس‌هایی که راه‌اندازی شده جلوتر است و ما نمی‌توانیم سرویس‌های راه‌اندازی شده را به حال خود رها کنیم.
قنبری تصریح کرد: مردم مرتب خدمات ما را رصد کرده و ترجیح می‌دهند حتی برای افتتاح حساب هم به بانک مراجعه نکنند ولی هنوز شرایط حقوقی این کار فراهم نشده است.
وی ادامه داد: مردم از Mobile banking و پرداخت از طریق موبایل استقبال می‌کنند ولی ما می‌دانیم تا زمانی که یک اپراتور قوی موبایل پشت این صحنه نباشد نمی‌توانیم به موفقیت این سرویس اطمینان حاصل کنیم. در صورت ارئه سرویس Mobile banking تمامی کسانی که موبایل دارند می‌خواهند از این سرویس استفاده کنند ما باید شرایط استفاده از این سرویس را فراهم کنیم.
*هزاران تراکنش ناموفق با قطع شبکه موبایل
به گفته او الان هزینه یک تماس با موبایل گرانتر از پیامک است بنابراین مخابرات انگیزه‌ای برای اولویت دادن به سرویس پیامک ندارد. در سیستم پرداخت از طریق موبایل به هر شکل الکترونیکی اگر یک ثانیه قطع و وصل سیستم داشته باشیم 8 الی 10 هزار تراکنش ناموفق می‌شود.
*یکپارچه‌سازی ارائه خدمات بانکداری الکترونیکی
قنبری یکی از کارهایی که باید برای یکپارچه‌سازی ارائه خدمات انجام شود را یکپارچه‌سازی صدور کارت‌ها دانست و اظهار کرد: نباید به تعداد بانک‌ها کارت بانکی صادر کنیم و یا چه ضرورتی دارد که به تعداد بانک‌های کشور دستگاه‌های pos داشته باشیم. این عامل خود موجب عدم اطمینان مشتریان است.
- ۸۸/۰۵/۱۹