ITanalyze

1 . تعریف (Definition)

تعریف عام تجارت : هر نوع ارائه کالا یا خدمات ، که معمولاً ( نه همیشه ) بخاطر پول انجام می پذیرد .

از تجارت الکترونیک ، تعاریف متعددی ارائه شده است . در حقیقت مجموعه متنوع وسیعی از تعاریف و مفاهیم برای تجارت الکترونیک وجود دارد که موضوعات ، کاربردها ، و مدلهای گوناگونی را در بر می‏گیرد‏‏. درگونه‏ای از این موارد ، کوشیده شده است که تعاریف عامی ارائه شود و در گونه‏های دیگر در تعاریف به نوع فعالیت ، امکانات ارتباطی و تجهیزات مورد استفاده ، محدوده سازمانی فعالیتها و زیر ساختارها توجه شده است :
تعریف تجارت الکترونیک از دیدگاه Clarke :

هر نوع مبادله اطلاعات مربوط با امور تجاری از طریق ابزار الکترونیکی ، حتی تلفن و فاکس (سال 1997)

تعریف تجارت الکترونیک از دیدگاه اتحادیه اروپا (European union) :

تعریف 1 : “ انجام تجارت بصورت الکترونیکی “ (سال 1998)

تعریف 2 : “ هر شکلی از مبادله تجاری که در آن طرفین ذینفع به جای تبادلات فیزیکی یا تماس مستقیم فیزیکی ، به صورت الکترونیکی تعامل کنند . “ (سال 2001)
تعریف تجارت الکترونیک از دیدگاه ارتباطات :

تحول خدمات ، کالا ومحصولات اطلاعاتی از طریق خطوط تلفن ، شبکه‏های کامپیوتری و سایر وسائل ارتباطی
تعریف تجارت الکترونیک از دیدگاه فن آوری اطلاعات :

آن دسته از کاربردهای فن آوری اطلاعات که به صورت سیستمی برای پشتیبانی و پیشرفت دادن جریان کاری و مبادلات تجاری ایجاد شده است
تعریف تجارت الکترونیک از دیدگاه تجاری :

ابزاری است که کسب و کارهای مختلف ، شرکای آنها و مشتریان آنها را قادر می‏سازد که موضوعاتی چون کیفیت خدمات ، سرعت تحویل و ... را ارتقاء وموضوعاتی همچون هزینه‏ها را کاهش دهند .
تعریف تجارت الکترونیک :

تعامل سیستمها ارتباطی (Communication) ، سیستمهای مدیریت اطلاعات (Data Management) و امنیت (Security) که بواسطه آنها امکان مبادله اطلاعات تجاری در رابطه با فروش محصولات و یا خدمات میسر می گردد .

بنابراین تعریف اجزاء اصلی تجارت الکترونیک عبارتند از :

1-Communications (سیستمهای ارتباتی)

2-Data Management (سیستمهای مدیریت داده ها)

3-Security (امنیت)
2. تاریخچه (History)

استفاده از فناوریهای الکترونیکی در انجام امور بازرگانی پیشینه‏ای نسبتا طولانی دارد . در حقیقت ، نیاز به تجارت الکترونیکی از تقاضاهای بخشهای خصوصی و عمومی برای استفاده از تکنولوژی اطلاعات به منظور کسب رضایت مشتری ، و هماهنگی موثر درون سازمانی نشآت گرفته است .

می‏توان گفت این نوع تجارت ، از حدود سال 1965 آغاز شد که مصرف کنندگان توانستند پول خود را از طریق ماشینهای خود پرداز (ATM) دریافت کرده و خریدهای خود را با کارتهای اعتباری انجام دهند . پیش از توسعه تکنولوژی های مبتنی بر اینترنت در سالهای آغازین دهه 90 ، شرکتهای بزرگ دست به ایجاد شبکه‏های کامپیوتری با ارتباطات مشخص ، محدود و استاندارد شده برای مبادله اطلاعات تجاری میان یکدیگر زدند . این روش ، مبادله الکترونیکی دادها (EDI) نامیده ‏شد . درآن سالها ، لفظ تجارت الکترونیکی ، مترادف با مبادله الکترونیکی داده‏ها بود . ایجاد و توسعه اینترنت و شبکه جهان گستر ، باعث خلق فرصتهای زیادی برای توسعه و پیشرفت زیر ساختها و کاربردهای تجارت الکترونیک گردید.
از نظر استادان جهش تکنولوژی اطلاعات دو دوره بیست ساله سرگذاشته و اکنون وارد دوره سوم شده است .

1955 – 1974 : عصر پردازش الکترونیکی داده‏ها (EDP)

1975 – 1994 : عصر سیستمهای اطلاعاتی مدیریت (MIS)

1995 –2014 : عصر اینترنت (Internet)

هر بیست ساله ، امکانات تجارت الکترونیکی را متناسب با توانایی‏های تکنولوژی اطلاعاتی آن عصر فراهم آورده است . در حالیکه ماشینهای خود پرداز و کارتهای اعتباری در عصر بیست ساله نخست به جریان افتادند ، در عصر دوم امکان استفاده از مبادله الکترونیکی داده‏ها (EDI) ، سیستم بانکی بین المللی (Swift) و انتقال وجه الکترونیکی (EFT) فراهم شد . اما توسعه اینترنت و کاربردهای تجاری آن ، باعث تحولی اساسی در این روند شده است ، به گونه‏ای که در روند تکاملی تجارت الکترونیک ، می‏توان میان تجارت الکترونیکی سنتی و نوع اینترنتی آن تمایز محسوسی قائل شد .
3 . تجارت الکترونیک و فن آوری اطلاعات (E - Commerce & IT )

مقدمه ای بر IT :

تکنولوژی اطلاعات ، روش کارکرد افراد ، سازمانها و دولتها را دگرگون کرده و امور اقتصادی و اجتماعی و حتی طرز تفکر مردم را تغییر داده است . آموزش ، بهداشت ، صنعت و تولید ، تجارت ، بانکداری ، خدمات وحتی نحوه گذاران اوقات فراغت و سرگرمی‏ها همه تحت الشعاع آثار و تغییرات این تکنولوژی قرار گرفته‏اند . تکنولوژی اطلاعات باعث ایجاد مشاغل جدید ، صنایع نوین و خلاقیتهای پیاپی شده و تغییرات عمده در روش زندگی پدید آورده است . نزدیکی روز افسون مردم جهان به یکدیگر ، تعامل فرهنگها ، و ... نمونه‏هایی از این پیامدها است . از دیدگاه علمی ، نیز امروزه تکنولوژی اطلاعات در کنار مهندسی ژنتیک ودانش هوا فضا ، یکی از سه شاخه پیشرو و آینده ساز دانش و تمدن فردای بشر به شمار می رود . پیشرفتهای تکنولوژی اطلاعات به حدی گسترده است که برخی از صاحبنظران آن را با پدیده‏هایی چون “ اختراع ماشین بخار “ مترادف دانسته اند . در بعد اقتصادی نیز “ اهمیت دست یابی سریع به اطلاعات صحیح “ کلید پیروزی در عرصه رقابت جهانی محسوب می‏شود .

تجارت الکترونیک نیز به عنوان یکی از قسمتهای مهم نشأت گرفته از فن آوری اطلاعات است که پیشرفت آن در سایه پیشرفت فن آوری اطلاعات محقق گشته است .
4 . سطوح تجاری الکترونیک (E - Commerce levels )

تجارت الکترونیک را می‏توان به سطوح مختلفی تقسیم بندی کرد . هر یک از ابعاد سه گانه اصلی تجارت ، یعنی محصول یا خدمات مورد مبادله ، فرآیند فروش و تحول خدمات پس از فروش می‏توانند از حالت فیزیکی و کاملا ملموس تا حالت الکترونیکی و نرم افزاری (یا اصطلاحاً مجازی‌ ) تغییر نمایند . در حالتی که در تجارت سنتی هر سه عامل ، فیزیکی و کاملا قابل لمس هستند ، در تجارت کاملا الکترونیکی (بالاترین سطح تجارت الکترونیک ) هر سه عامل حالت الکترونیکی دارند . ترکیبات گوناگون از حالتهای فیزیکی و الکترونیکی سطوح مختلف تجارت الکترونیکی را شکل می‏دهند .

لذا تجارت الکترونیک می‏تواند در تمام یا بخشی از مراحل چرخه تجاری (Business Cycle) بکار گرفته شود . چرخه تجاری از موارد یافتن کالاها و خدمات متناسب با نیازها و یافتن راههای مبادله مورد توافق (جستجو و مذاکره ) ، سفارش ، حمل و پرداخت بها (اجرای توافق وپرداخت ) ، فعالیتهای پس از فروش مثل گارانتی و خدمات پس از فروش تشکیل شده است .

سدان در تلاش برای تعریف تجارت الکترونیک مولفه‏های زیر را در مراحل مختلف تجارت تعریف می‏کند . (نمودار زیر)
فروشندگان ↔ خریداران
تبلیغات ، تقاضای اطلاعات جستجو،

بازاریابی، ایجاد رابطه مقایسه ،

تامین نمونه ها مذاکره / چانه زنی ارزیابی
↔

اخذ سفارش یا پیمانکاری سفارش / پیمان سفارش یا پیمان

تامین تامین سپاری

دریافت بها پرداخت دریافت
↔

بررسی خسارتها، برگشت دادن / ادعای خسارت برگشت دادن،

پشتیبانی، پشتیبانی و خدمات دریافت و پشتیبانی

نگهداری و خدمات
دراین نمودار خطوط فلش دار نمایشگر کاربرد تکنولوژی اطلاعات در ایجاد ارتباط است .

بنا به سطح تجارت الکترونیک مورد استفاده ، این مولفه ها به صورت فیزیکی ، الکترونیکی و یا حد وسط آنها ظاهر می‏شوند .
5 . تاثیر گزاری تجارت الکترونیک در تمام سطوح مختلف تجارت (The impact of e - commerce )

تاثیر گذاری تجارت الکترونیک در تمام سطوح تجارت قابل لمس و بررسی است از جمله :

رقابت (Competition)

بازاریابی (marketing)

توزیع(distribution)

خدمات و سرویس دهی (services)

فروش (sales)
6 . تجارت الکترونیکی در برابر تجارت سنتی (Traditional commerce & e - commerce)

هر فن آوری پیشرفته ، ایجاد تهدیدها وفرصتهای جدیدی برای سازمانها می‏شود . تغییر در فن آوری ، موجب تغییر در قانونمند‏ی های بازرگانی شرکتها و متحول ساختن سیستمهای سازمانی و اجتماعی می‏گردد . تکنولوژی اطلاعات به عنئان لبه پیشرو تکنولوژی های جدید در سه پارامتر سرعت ، دقت و هزینه فعالیتها می‏تواند تاثیر گذار باشد . تکنولوژی اطلاعات می‏تواند پنج مزیت عمده ایجاد کند : ارزانتر (تولید خرجی‏های مشابه با هزینه کمتر ) ، بیشتر (تولید خروجی‏ها ییشتر و با هزینه مشابه ) ، سریعتر (تولید خروجی‏های مشابه با همان هزینه در زمان کمتر ) ، بهتر (تولید خروجی های مشابه با همان هزینه وهمان زمان ولی با تجارت الکترونیک ، موانع جغرافیای و تفاوت روز و شب در مناطق مختلف را از میان بر می‏دارد و باعث ارتقای ارتباطات و گشودگی اقتصادی در سطح ملی وبین المللی می‏شود . تجارت الکترونیک طریق هدایت کسب و کار را تغییر می‏دهد و بدین ترتیب باعث تبدیل بازارهای سنتی به شکلهای جدیدتر می‏شود .

در حالی که تجارت الکترونیکی و به خصوص نوع اینترنتی آن باعث ایجاد تغییرات چشمگیر در شرایط رقابتی شده است (به عنوان مثال ظهور و ورود سریع رقبای جدید ، جهانی شدن رقابت ، رقابت شدید در استانداردها و ...) فرصتهای جدیدی برای جایگزینی کسب و کار ، ایجاد مشاغل و فرصتهای شغلی جدید در زمینه‏های مختلف ایجاد کرده است . به طور کلی می‏توان فواید تجارت الکترونیک را در قیاس با تجارت سنتی در موارد زیر دانست :

حضور در بازار به شکل “ همه جا ، همه کس ، همه وقت “

در زمینه معرفی و تبلیغ محصول ، استفاده از تجارت الکترونیک ، به خصوص با استفاده از اینترنت ، دچار محدودیتهای موجود در تبلیغات متعارف نبوده و در هر زمان در دسترس است و می‏تواند برای هر گروه خاص مصرف کنندگان تغییر یابد .

تجارت الکترونیک ، کانالهای معمول فروش را تغییر می‏دهد و امکان فروش مستقیم و بدون واسطه محصولات و خدمات جدید را به بازارهای استراتژی و تازه فراهم می‏کند .

دراین نمودار خطوط فلش دار نمایشگر کاربرد تکنولوژی اطلاعات در ایجاد ارتباط است .

بنا به سطح تجارت الکترونیک مورد استفاده ، این مولفه ها به صورت فیزیکی ، الکترونیکی و یا حد وسط آنها ظاهر می‏شوند .
5 . تاثیر گزاری تجارت الکترونیک در تمام سطوح مختلف تجارت (The impact of e - commerce )

تاثیر گذاری تجارت الکترونیک در تمام سطوح تجارت قابل لمس و بررسی است از جمله :

رقابت (Competition)

بازاریابی (marketing)

توزیع(distribution)

خدمات و سرویس دهی (services)

فروش (sales)
6 . تجارت الکترونیکی در برابر تجارت سنتی (Traditional commerce & e - commerce)

هر فن آوری پیشرفته ، ایجاد تهدیدها وفرصتهای جدیدی برای سازمانها می‏شود . تغییر در فن آوری ، موجب تغییر در قانونمند‏ی های بازرگانی شرکتها و متحول ساختن سیستمهای سازمانی و اجتماعی می‏گردد . تکنولوژی اطلاعات به عنئان لبه پیشرو تکنولوژیهای جدید در سه پارامتر سرعت ، دقت و هزینه فعالیتها می‏تواند تاثیرگذار باشد . تکنولوژی اطلاعات می‏تواند پنج مزیت عمده ایجاد کند: ارزانتر (تولید خرجی‏های مشابه با هزینه کمتر ) ، بیشتر (تولید خروجی‏هابیشترو با هزینه مشابه ) ، سریعتر (تولید خروجی‏های مشابه با همان هزینه در زمان کمتر ) ، بهتر (تولید خروجی های مشابه با همان هزینه وهمان زمان ولی با تجارت الکترونیک ، موانع جغرافیای و تفاوت روز و شب در مناطق مختلف را از میان بر می‏دارد و باعث ارتقای ارتباطات و گشودگی اقتصادی در سطح ملی وبین المللی می‏شود . تجارت الکترونیک طریق هدایت کسب و کار راتغییر می‏دهد و بدین ترتیب باعث تبدیل بازارهای سنتی به شکلهای جدیدتر می‏شود .

در حالی که تجارت الکترونیکی و به خصوص نوع اینترنتی آن باعث ایجاد تغییرات چشمگیر در شرایط رقابتی شده است (به عنوان مثال ظهور و ورود سریع رقبای جدید ، جهانی شدن رقابت ، رقابت شدید در استانداردها و ...) فرصتهای جدیدی برای جایگزینی کسب و کار ، ایجاد مشاغل و فرصتهای شغلی جدید در زمینه‏های مختلف ایجاد کرده است . به طور کلی می‏توان فواید تجارت الکترونیک را در قیاس با تجارت سنتی در موارد زیر دانست :

حضور در بازار به شکل “ همه جا ، همه کس ، همه وقت “

در زمینه معرفی و تبلیغ محصول ، استفاده از تجارت الکترونیک ، به خصوص با استفاده از اینترنت ، دچار محدودیتهای موجود در تبلیغات متعارف نبوده و در هر زمان در دسترس است و می‏تواند برای هر گروه خاص مصرف کنندگان تغییر یابد .

تجارت الکترونیک ، کانالهای معمول فروش را تغییر می‏دهد و امکان فروش مستقیم و بدون واسطه محصولات و خدمات جدید را به بازارهای استراتژی و تازه فراهم می‏کند .

فروش آنی و روی خط (online) به مقدار زیادی هزینه های فروش و نیاز به نیروی انسانی را کاهش می دهد .

زمان عرصه کاهش می یابد و محصولات جدید می توانند به محض آماده شدن در معرض فروش روی خط قرار گیرند .

خدمات پس از فروش به مشتری میتواند با امکان خبرگیری سریع دو طرف از یکدیگر وعرضه انواع خدمات به مشتری تسهیل و تکمیل شود .

ورود به بازارهای جدید واستراتژیک بدون در نظر گرفتن مرزها میسر است .فرصتهای تجاری و شغلی جدیدی به وجود می‏آید .

قدرت تجزیه و تحلیل کالا افزایش می‏یابد بطوریکه اطلاعات بدست آمده از مشتریان برای تولید کالا‏های جدید یا تغییر در تولید کالا‏های قبلی مورد استفاده قرار می‏گیرد .

قدرت تجزیه وتحلیل بازار افزایش می‏یابد و شرکت می‏تواند بر اساس این تجزیه وتحلیل استراتژیهای فروش یا بازاریابی خود را در یک یا چندعرصه تغییر دهد .

اما در مقابل تجارت الکترونیک مسائلی را با خود به همراه دارد که در صورتیکه برای آنها راه حل مناسبی اتخاذ نشود می‏تواند ویژگی هایش را تحت الشعاع قرار دهد از جمله :

سهولت درسرقت اسرارو رموز محرمانه کاری شرکتها

تبیین قوانین مالیاتی دقیق

تبیین قوانین گمرکی دقیق

آشنایی با قوانین کشورها

آداب ، رسوم و فرهنگهای ملل

کلاهبرداری از طریق کارت های اعتباری

اعتماد

امنیت (جنبه های مختلف امنیت : تشخیص هویت ، عدم انکار ، یکپارچگی اطلاعات ، محرمانگی اطلاعات )

علاوه براین تمام کالاها به طور صد درصد قابل ارائه وفروش از طریق اینترنت نیستند بطوریکه دو کار سیلور آزمونی تحت عنوان آزمون خرید الکترونیکی برای تعیین شایستگی محصولات یا خدمات جهت عرضه در سیستم تجارت الکترونیک پیشنهاد می‏کند :

مشخصات محصول : میزان وابستگی انتخاب محصول به حواس پنجگانه انسان . هرچه برای انتخاب محصولات و خدمات به حواس لامسه ، بویایی و چشایی نیاز بیشتری باشد ، امکان خرید الکترونیکی آن کمتر خواهد بود ، در حالیکه حواس بینایی و شنوایی از طریق رسانه‏های الکترونیکی قابل انتقال می باشند .

آشنایی و اطمینان مشتری به محصول : محصولاتی که مشتریا ن از قبل با آن آشنا بوده ونسبت به آن اطمینان دارند ، راحت تر خریداری می شوند

ویژگیهای مشتری : بسیاری از مشتریان ممکن است به دلایل مختلف خرید الکترونیکی را نپذیرند. در مقابل بسیاری از مشتریان به منافع و مزایای روشهای جدید و آسان خرید واکنش مثبت نشان خواهند داد .

7. جایگاه تجارت الکترونیک در جهان (E - Commerce in world)

باتوجه به آنچه که گفته شد از آنجا که رشد تجارت الکترونیک وابسته و در ارتباط با رشد فن آوری اطلاعات است بهتر است ابتدا نگاهی به رشد صنعت IT در جهان بیندازیم . در جوامع توسعه یافته حدود 80% شغلهای جدید به کامپیوتر ، اینترنت و IT وابسته اند.

رشد IT و ICT اثرات قابل مشاهده فراوانی بر اقتصاد پیشرفته داشته که رشد تجارت الکترونیکی وافزایش حجم اطلاعات و گردش و سریع تر آن و افزایش شمار کاربران اینترنت و... را نیز در پی دارد .

با توجه به بررسی های موسسه تحقیقاتی Forrester و رشد سریع و روز افزون تجارت الکترونیک در کشورهای پشرفته و مزیتهای رقابتی حاصل از آن ، لازم است که کشور های در حال توسعه به منظور حضور در بازار رقابت جهانی سریعاً در استراتژیهای تجاری و بازرگانی خود تجدید نظر اساسی کنند . این موسسه تحقیقاتی پیش بینی می کند که رشد تجارت الکترونیکی از 354 میلیارد دلار در سال 2001 به حدود 10 تریلیون در سال 2005 برسد .همچنین تحقیقات EITO نشان می دهد که تجارت از طریق اینترنت در 5 کشور صنعتی اروپا یعنی انگلستان ، فرانسه ، آلمان ، التالیا و اسپانیا از 6/171 میلیلرد یورو در سال 2001 به 3/1628 میلیارد یورو در سال 2005 می رسد که از رشد سالیان حدود 77% برخوردار است .
8. جایگاه تجارت الکترونیک در ایران (E - Commerce in Iran)

در ایران استفاده عمومی از اینترنت بیشتر در دانشگاه ها و به منظور انجام امور تحقیقاتی است و مراکز ایجاد شده در شهرها نیز در سطح محدودی فعالیت می نمایند و کاربران بیشتر به منظور الکترونیکی وتلفن از راه دور ، از اینترنت استفاده می کنند . بعلاوه بسیاری از قوانین وبسترهای لازم برای تجارت الکترونیک در کشور هنوز فراهم نگاشته است . بنایراین نیم توان انتظار داشت که تجارت الکترونیک به سرعت در جامعه گسترش یابد . رتبه بندی EUI برای سال 2000 در زمینه تجارت الکترونیک در 60 کشور دنیا مؤید همین ادعاست .

در این رتبه بندی که در حقیقت سهولت و میزان دسترسی به تجارت الکترونیک را در کشورها نشان می‏دهد از دو شاخص کلی محیط تجاری وارتباطات استفاده شده است برای شاخص محیط تجاری از 70 معیار مختلفی از قبیل گستردگی اقتصاد ، چشم انداز ثبات سیاسی ، محیط نظارتی ، مالیاتی و درجه آزادی تجارت و سرمایه گذاری استفاده شده است که بر اساس این شاخص نمره کشورما از 10 عدد 3 است که در رتبه 59 قرار دارد . شاخص دیگراطلاعات است که از معیار هایی از قبیل گستردگی شبکه مخابرات و ارتباطات و دیگر معیار های مبین وضعیت دسترسی به اینترنت مانند هزینه اتصال به اینترنت ،نرخ سواد و ...تشکیل شده است . براساس این شاخص نیز نمره کشور عدد 3 از 10 است که رتبه 56 قرار دارد . در مجموعه دو شاخص جایگاه کشور ما رتبه 58 ازمیان 60 کشور بررسی شده است.
9. دلایل عقب ماندگی تجارت الکترونیک در ایران

دلایل متعددی را می توان در بیان علل عقب ماندگی تجارت الکترونیک در ایران بر شمرد که مهمترین آنها عبارتند از :

نبود بسترها و تجهیزات شبکه‏ای وارتباطی لازم برای دسترسی سریع و آسان مردم به اینترنت

عدم وجود قوانین مدون ومصوب تجارت الکترونیک

فقدان نظام بانکداری الکترونیکی نوین در سیستم بانکی کشور

عدم وجود کارتهای اعتباری بین الملل و سایر کارتهای خرید الکترونیکی

عدم پشتیبانی بسیاراز شرکتهای تجاری فعال در زمینه تجارت الکترونیک از کشورمان و همچنین عدم وجود مراکز و شرکتهای دولتی و خصوصی خدمات دهنده تجارت الکترونیک در کشور

پایین بودن سطح آگاهی و توجه مردم به الکترونیک و فن آوری اطلاعات در کشور(عدم فرهنگ ساری مناسب )

---------------------------------------------------------------
. مدلهای مختلف تجارت الکترونیک (E-Commerce Models)

تجارت الکترونیک را می‏توان از نظر طرفین تجارت در سه سطح درون سازمانی ، بین سازمانی و مشتری تقسیم نمود اما به طور کلی مدلهای دیگری را نیز می‏توان در این رابطه در نظر گرفت :

1.تجارت بین سازمانی (Business to Business)

2.تجارت بین سازمانی و مصرف کننده ( Business to Consumer)

3.تجارت مصرف کننده با مصرف کننده ( Consumer to Consumer)

4.تجارت مصرف کننده به کسب و کار ( Consumer to Business)

5.تجارت کسب و کار به کارکنان (Business to Employer)

6.تجارت سازمانها با ادارات دولتی (Business to Government)

علاوه بر این موارد می‏توان به موارد خاص تری همچون تجارت مردم به مردم (P2P)،بورس به بورس(E2E)، و... را در نظر گرفت .
3. انواع سایتهای تجاری و خدماتی الکترونیکی (e-business models & e-services)

مجموع سیاستهای کلی سایت ، در عملیاتها ، تکنولوژی و ایدئولوژی مدلها مختلف سایتهای تجاری را شکل می‏دهند که از جمله مهمترین آنها عبارتند از :

مدل Storefront : سایتی که معرفی کالا ، عملیات فروش روی خط . سرویس دهی و امنیت را یکجا در خود دارد تا ارتباط مستقیم فروشنده و خریدار در آن میسر گردد مثل تمام سایتهای تجاری شرکتهای بزرگ : استفاده از تکنیک Shopping Cart

مدل e-marketplace : بازارچه الکترونیکی که امکان جستجو و خرید انواع محصول را از فروشندگان مختلف برای خریدار فراهم می‏آورد . مثل سایت http://www.amazon.com/ : استفاده از تکنیکهای مختلف فروش مثل تکنیک Cross-Sell یا Up-Sell

مدل Auctions : سایتهای جراحی با روشهای و متدهای مختلف ، مناسب برای نوع C2C مثل سایت http://www.ebay.com/

مدل Portal : این سایتها تقریباً تمام اطلاعاتی را که بیننده سایت به آن نیاز دارد در خود جای داده است . اطلاعاتی همچون اخبار ، ورزش ، اطلاعات آب و هوا ، اطلاعات بازار بورس و قابلیت جستجو در وب . مثل سایت http://www.yahoo.com/

مدلDynamic - Pricing : که خود انواع مختلف دارد :

مدل Name-Your-Price : مشتری قیمت خود را اعلام می‏دارد و سایت با کمک ارتباطات خود سعی در پیدا کردن محصول مورد نظر با آن قیمت می‏کند مثل سایت http://www.priceline.com/

مدل Demand-Sensitive Price : سایت سعی می‏کند که خریدهای مشابه را نگه داشته . در نهایت یکجا انجام دهد تا هزینه‏های جانبی بین تمام خریداران سرشکن شود و قیمت نهایی کمتری برای مشتری حاصل گردد مثل سایت http://www.mercata.com/

 مدل Bartering : سایتهایی که در آنها کالایی با کالای دیگر مبادله می‏شود مثل سایت http://www.ubarter.com/

مدل e-services : سایتهای خدمات دهنده تجاری که معمولاً بعنوان شخص ثالث در مبادلات تجاری الکترونیکی وارد عمل می‏شوند مثل سایت http://www.visa.com/ یا http://www.ups.com/
در بحث خدمات الکترونیکی در تجارت الکترونیک نیز می‏توان به موارد زیر اشاره کرد :

خدمات بانکی الکترونیک

بیمه الکترونیکی

خدمات انتقال وجوه الکترونیکی

گردشگری الکترونیکی

بازاریابی الکترونیکی

وام الکترونیکی

و...
4. روشهای انتقال و پرداخت پول در تجارت الکترونیک ( Electronic Fund Transfer Ways )

مدل پول (Cash Model)

خریدار معادل پول نقد از بانک مربوط پول دیجیتالی خریداری می‏کند و با کمک کیف پول الکترونیکی خود از سایتهایی که از این روش پشتیبانی می‏کند . برای توضیحات بیشترسایت‏های

Http://WWW.digicash.com,http://cybercash.com را ببینید .

معایب :

1) یکپارچگی خاصی در زمینه روشها و بسته‏های نرم افزاری در این روش وجود ندارد .

2) نیاز به ابزار و سیستمهای اضافی برای پرداخت و دریافت پول دارد .

3) امکان پیگیری وجوه انتقال وجود ندارد .

مزایا :

1) وجوه در همان زمان انجام عملیات و بدون پردازشهای اضافی و پشت صحنه انتقال می‏یابند .

2) هیچ گونه هزینه‏ مازاد و اضافی ندارد .

3) خریدار ناشناس می‏ماند .
مدل چک (Check Model ) :

خریدار از یک نوع چک دیجیتالی رمز شده به همراه کیف پول الکترونیکی برای خرید خود استفاده می‏کند برای توضیحات بیشتر سایت http://www.checkfree.com/ را ببینید .

معایب :

1) بزرگترین عیب عدم انتقال بلافاصله وجوه است .

2) دارای پتانسیل کلاهبرداری است
مدل کارتهای اعتباری (Credit Cards): مرسوم ترین روش

معایب :

1) دارای پتانسیل کلاهبرداری است

2) برای معاملات با مبلغ بالا مناسب نیست .

مزایا :

1) جامعیت بیشتری نسبت ب روشهای دیگر دارد و اکثر آن را پشتیبانی می‏کنند .

2) نیاز ب نرم افزار یا سخت افزار خاصی برای کاربران ندارد و با یک اشتراک اینترنت می‏توان به این روش خرید کرد .

3) در صورت لزوم قابلیت پیگیری تمام وجوه انتقالی به این روش وجود دارد .
مدل نقطه به نقطه (Peer to Peer)

امکان انتقال پول را بین حساب یک مشتری و یک مشتری دیگر فراهم می‏آورد . برای کسب توضیحات بیشتر سایت http://www.paypal.com/ را ببینید .

مدل کارتهای هوشمند ( Smart Card ) :

کارتهای هوشمند با پردازنده و حافظه داخلی که امکان ذخیره کردن اطلاعات دیگری همچون نام کاربر و رمز عبور را در خود دارد .

مزایا : 1) بالا رفتن امنیت و قدرت تشخیص هویت

2) امکان ذخیره کردن اطلاعات زیاد مورد نیاز در کارت

معایب : 1) قیمت بیشتر
5. معرفی انواع کارتهای خرید و اعتباری

کارت حافظه (Memory Card) : یک کارت پلاستیکی است که روی آن به اندازه مشخص برای مثال چند کیلو بایت حافظه الکترونیکی تعبیه شده و از طریق اتصال به دستگاه مخصوص قابل شناسایی است .

کارت تلفن نوعی کارت حافظه محسوب می‏شود .

کارت هوشمند (Smart Card) : شبیه کارت حافظه ، یک کارت پلاستیکی است که یک قطعه فلزی شامل حافظه ، پردازنده و نرم افزار مربوط روی آن گنجانده شد و ضمن توان پردازش از امنیت بیشتری نسبت به کارت حافظه برخوردار است . سیم کارت تلفن همراه بک نوع کارت هوشمند است .

کارت مغناطیسی (Magnetic Card) : اطلاعات مختصر دارنده کارت در یک نوار مغناطیسی روی کارت پلاستیکی تعبیه می‏شود . ملی کارت (سیبا) نوعی کارت مغناطیس است .

کارت پلاستیکی (Plastic Card) : همانگونه که از نامش پیداست تنها یک کارت پلاستیکی است که نوشته‏های روی آن ارزشمند است . کارت خدمات اینترنت یک کارت پلاستیک است که نام کاربری و رمز عبور روی آن نوشته شده است .

کارت اعتباری (Credit Card) : دارنده این کارت می‏تواند به میزان اعتباری که حساب خود دارد از طریق این کارت خرید کند و یا پول دریافت نماید . ممکن است مبلغ اعتبار فرد پیش از مبلغ سپرده فرد باشد . کارتهای اعتباری دو نوع هستند . الف – کارتهای محدودی که توسط برخی شرکت‏ها برای خرید از محصولات شرکت‏های طرف قرار داد عرضه می‏شود و همه جا قایل استفاده است .

کارت موجودی حساب (Debit Card) : کارتی که با حساب شخصی در بانک ارتباط دارد وبه کمک آن می‏توان موجودی را مستقیماً از بانک ( دستگاه خودپرداز ) دریافت نمود و یا مبلغ مورد نظر را مستقیماً از آن پرداخت کرد . در این روش بیش از سپرده نمی‏توان هزینه کرد . کارت‏های بانک ‏های کشور از این نوع هستند .
کارت‏های اعتباری و موجودی حساب ممکن است به صورت مستقیم در دستگاه‏های پرداخت خودکار مورد استفاده قرار گرفته و یا در اینترنت به کار گرفته شوند .
همچنین کارتهای اعتباری مهم بین الملی عبارتنداز :

و... Discover , Euro Card , American Express , Master Card , Visa Card
---------------------------------------------------------------------

راهکارهای تجارت الکترونیک (E-Commerce Solutions)

In-House Solution ( میزبانی سایت تجاری توسط خود شرکت )
در این روش تمام تجهیزات سخت افزاری ، نرم افزار ، شبکه‏ای و زیر ساختهای لازم برای ایجاد شاخه تجاری تحت وب توسط خود شرکت تجاری تهیه و راه‏اندازی می‏شود. مثل سایت ebay.com یا سایتهای تمام شرکتهای تجاری بزرگ دنیا
فواید :

• کنترل کامل بر روی زیر ساختهای سخت افزاری و نرم افزاری مورد استفاده

• انطباق پذیری سریع و بالا با سیستمها و تکنولوژی روز
معایب :

• نیاز به بودجه و دانش فنی بالا برای حفظ و نگهداری و ارتقاء سیستم
Instant Storefront ( میزبانی سایت تجاری توسط خدمات اینترنتی )

میزبانی سایت . کنترل نرم افزارهای مورد نیاز برای راه‏اندازی یک سرویس تجاری Online توسط سرویس دهنده دیگری انجام می‏شود و ما از طریق روشهایی می‏توانستیم سایت خود را تا حدودی کنترل کنیم . کلاً این روش نسبت به روش قبلی ارزانتر بوده و نیاز به دانش فنی کمتری دارد ولی در عین حال کنترل کمتری بر روی سایت خود از نظر تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری داریم . این روش خود به دو صورت انجام می‏پذیرد :

1.روی خط (Online) : کل سیستم بسته نرم افزاری مدیریت سایت بروی سیستم میزبان سایت و به صورت همیشه Online قرار دارد . مثل Yahoo! Store

2.خروج خط (Offline ) : می‏توان از طریق نرم افزارهایی که معمولاً از طریق سایت میزبان قابل Download است مدیریت و تنظیمات خود را بر روی سایت انجام داده و در نهایت با وصل شدن به اینترنت ، این تغییرات را برروی سایت خود منتقل کنیم .
3. اینترنت و قوانین (Law and the Internet)

نشر الکترونیکی و حقوق مالکیت معنوی :

امروزه با توجه به گسترش صنعت نشر الکترونیکی (Electronic Publishing (EP) )‌و در کنار تمام خدمات آن در زمینه گسترش صنعت IT ، بحثهای جدیدی در زمینه حفظ و تعیین حد و حدود مالکیت سرمایه‏های معنوی بوجود آمده است . منظور از سرمایه‏های معنوی (Intellectual Property) مواردی همچون علامت تجاری ، آرم ، نام شرکت، محصولات، حق ثبت و تمام موارد دیگری است که مشمول قانون Copyright می‏شوند . برای حل این مسأله قوانین اینترنتی خاصی در همین رابطه وضع شده و انجمن و تشکلات خاصی نیز در رابطه با همین قوانین فعالیت دارند .
قانون کپی رایت (Copyright) :

قانون کپی رایت در سال 1976 در سنا آمریکا تصویب شد و طبق آن بوجود آورنده اثر ، دارای “حقوق انحصاری خاصی“ در زمینه با اثر خود بطول مدت زمان محدودی می‏شد . برطبق این قانون ، افراد غیر از صاحب اثر ، حق هیچ گونه کپی برداری ، انتشار ، نمایش و یا اقتباس گیری را از اثر کپی رایت را ندارند مگر آنکه صاحب اثر این حق را با نظر خود شرایط خاصی به دیگران منتقل کنند . در این قانون به اثری ، اصلی (Original) گفته می‏شود که بطور مستقل از سایر دیگر آثار تهیه شود لذا لزوماً نباید حتماً کاری نو و جدید باشد .

حال با وضع قانون کپی رایت و اجرای آن در بسیاری از کشورها (اخیر در کشورما نیز) این قانون در مواردی در کشورهای مختلف با هم تفاوت دارد :

1.مدت زمان اعتبار حق کپی رایت برای یک اثر

2.آیا اعمال کپی رایت برای یک فرم (قالب) از اثر قالبهای دیگر آن را هم پوشش می‏دهد مثلاً در مورد یک اثر ادبی ، مواردی همچون تهیه فیلم یا موسیقی را که از روی آن اثر تهیه شده در بر می‏گیرد.

3.نوع و سطح اجازه استفاده یا انتشار مجدد بخشی از چگونه تعریف می‏شود .

Information Infrastructure Task Force (IITF) :‌این تشکل در سال 1993 در جهت ارزیابی آثار در زمینه حقوق مالکیت معنوی ایجاد شد و در سال 1994 گزارشی از حقوق مالکیت معنوی منشر کرد .

Trademark : هر نوع کلمه و یا سمبل خاصی که از روی آن محصولات یا خدمات یک تولید کننده یا خدمات دهنده خاص را بتوان تشخیص داد . در واقع علامتی است که هر تولید کننده برای مشخص کردن محصولات تولیدی خود از آن استفاده می‏کند .

The Patent and Trademark Office (PTO) مؤسسه‏ای است که در زمینه‏ ثبت اختراعات و نامهای تجاری فعالیت می‏کند .

Patents : حقوقی ویژه‏ای است که قانون هر کشور برای اختراع کننده یک کشف قائل می‏شود .

کسب اجازه از صاحب اثر (Licensing) :

حق استفاده‏ای است که دیگران در مورد استفاده شخصی یا انجام فعالیت تجاری درباره یک اثر طبق یک قرارداد از صاحب امتیاز اثر کسب می‏کنند .

End-User License Agreement(EULA) : تعهدی است که استفاده کننده یک برنامه کامپیوتری در مورد نحوه استفاده از نرم افزار مربوطه در قبال تهیه کننده آن متعهد می‏شود .

World Intellectual Property Organization (WIPO) : برای بین الملی کردن حق مالکیت معنوی (Copyright) این ارگان بوجود آمد و در حال حاضر دارای بیش از 120 عضو می‏باشد که قرارداد کپی رایت را در کشور خود پذیرفته‏اند. (www.wipo.com)

با این حال هنوز اتحادیه بین المللی در زمینه نظارت بر اجرای قانون کپی رایت در تمام کشورها وجود ندارد .

حریم شخصی و محرمانگی اطلاعات کاربران (Privacy and confidentiality):

در اینترنت اطلاعات شخصی افراد مثل آدرس پست الکترونیکی ، آدرس ، شماره تلفن ، شماره حساب اعتباری و ... ممکن است به سادگی توسط سایت یا فروشنده به دیگر سایتها منتقل شود .

در همین زمینه‏ سایتها باید در قسمتی که معمولاً تحت عنوان Privacy Policy بیان می‏شود تضمین می‏دهند تا اطلاعاتی را که کاربران در سایت آنها وارد می‏کنند بطور محرومانه نزد خود نگه دارند و از آن استفاده تجاری نکنند .

قانون تجارت الکترونیک شامل 134 ماده است که مواد مهم و اساسی آن می‏توان اعتبار قراردادهای خصوصی – ماده 5، امضاء اصل – ماده 6 الی 11 ، امضاء الکترونیکی مطمئن – ماده 12 ثبت یا سوابق الکترونیکی مطمئن – ماده 13 ، آثار ثبت و سوابق و امضای الکترونیکی مطمئن مواد 14 الی 16 ، عقد وارده طرفین مواد 23 و 24 ، تصدیق دریافت – مواد 30 الی 35 ، زمان و مکان ارسال و دریافت داده – مواد 36 الی 40 حمایت از حریم خصوصی مواد 105 الی 107 کلاهبرداری کامپیوتری – ماده 112 ، جعل کامپیوتر – ماده 113 ، وظایف امضائ کننده – ماده 66 ، نقض حقوق مصرف کننده و تبلیغات مواد 114 و 115 ، نقض حق مؤلف – ماده 116 ، نقض از حریم خصوصی مواد 117 الی 121 نقض اسرار تجاری و علامت تجاری مواد 122 و 123 جبران خسارت – ماده 124 را نام برد .