تفاوت‌‌های «وزارت ICT» در ایران و هند
عباس پورخصالیان - وزارت ICT در ایران، امسال (1400) هجده ساله شد. برای انسان، گذر از 18 سالگی، معمولاً به معنی سپری شدن کودکی و نوجوانی و آغاز جوانی و بزرگسالی و احراز استقلال حقوقی و قانونی است.
اما هجده سالگی وزارت ICT را نمی توان با هجده سالگی انسان مقایسه کرد. وزارت ICT برآمده از وزارت پست و تلگراف و تلفن است و با پشتوانۀ حدوداً یکصدسالۀ وزارت پست و تلگراف و تلفن می بایست 18 سال پیش در بدو تغییر نام از PTT به ICT، بالغ و عاقل و کاردان می بود! ولی به دلایلی بالغ و عاقل و کاردان نبود و 18 سال بعد هم به زحمت و با اما-و-اگر می تواند به این صفات، ستوده و موصوف شود!
در این یادداشت، برای درک سطح بلوغ و عقلانیت و کاردانی وزارت ICT و البته خودمان (!)، در آن زمان و در حال حاضر، می خواهم تفاوت های وزارت ICT در ایران را با وزارت ICT در هندوستان بیان کنم، آنهم با در نظر داشتن این که وزارت ICT در جمهوری اسلامی ایران و وزارت متناظر در کشور هندوستان به لحاظ تاریخی ماهیتاً نسبت هم، قابل مقایسه نیستند [زیرا که وزارت PTT یا وزارت ICT جزئی از حکومت (به معنی Government یا قوۀ مجریه) است و حکومت در جمهوری اسلامی ایران با حکومت در هندوستان اصلاً قابل مقایسه نیست].
پس مجبورم تفاوت های صوری و عَرَضی این دو وزارت را نسبت به هم ذکر و به آن بسنده کنم؛ تا حد اقل معلوم و دانسته شود که بر وزارت ICT در ایران چه رفته و چه ها می رود و بر وزارت ICT در هندوستان چه ها گذشته است و می گذرد؟
12 سال تأخیر ایران برای تغییر نام از PTT به ICT
سرزمین و کشوری که طی هزاران سال، در اغلب عرصه های تمدنی، نسبت به سرزمین ها و کشورهای دیگر، بسیار زودآغازکننده بود، طی حد اقل پانصد سال اخیر در اکثر عرصه های تمدنی نوین، دیرآغازکننده شده است. دیرآغازگنندگی ما البته می بایست به خوب آغازکنندگی و حتا به "بهترآغازیِ" ما نسبت به دیگران می انجامید اما به دلایلی، در وزارت PTT یا وزارت ICT ما چنین نشد!
دوازده سال پیش از آن که قانون «وزارت ICT» در سال 1382 خورشیدی ( 2003 میلادی) به تصویب مجلس شورای اسلامی ایران برسد، در سال 1370 خورشیدی یا 1991 میلادی خبردار شدیم که در هندوستان «وزارت ICT» تصویب شده است!
این بدان معنا بود که نَه سی سال پیش از این، بلکه سی و چند سال پیش از امروز، هنگامی که مدیران شاغل در وزارت پست و تلگراف و تلفن ایران، برای اثبات درستی هر نیت و مقصدی در تغییر و کوچ فناورانه از «آنالوگ به دیجیتال»، از «کابل سیمی به کابل نوری»، از «ارتباطات زمینی به ارتباطات ماهواره ای»، از «مخابرات ثابت به مخابرات موبایل» و از «سیگنال رسانی به داده رسانی»، علیه مدعیان و مخالفان خود "می جنگیدند" بدون آن که پژوهشگاه و اندیشکده ای در کشور به همیافتی و چشم اندازی از آینده فناوری اطلاعات رسیده و به یاری مدیران مخابرات و ارتباطات به میدان آمده باشد، هندوستان در حال گذار و آماده سازی ابزار قانونی کوچیدن از وزارت PTT به وزارت ICT بود و در سال 1991 به آن نایل شد.
لذا همکارانم و من به عنوان اعضای گروه های مطالعاتی عضو اتحادیۀ بین المللی مخابرات در ایران دست به کار شدیم، اما ما، در سطوح مدیریتی فعال نبودیم و تا مدت ها صدای مان به گوش مجلسیان و مقامات مخابراتی ذی نفوذ نرسید.
خودهوشمندی جامعۀ انقلابی ایران
جامعۀ انقلابی ایران که اجزاء و عناصرش پُرشُمار و درهم تنیده، تعاملات اجزا و عوامل درونی اش با یکدیگر خودمدار و خودسازمان-دهنده و الگوهای قانونمندی و نظام مندی رفتارش "خودبرآینده" شده بودند، در حالی که این الگوها از خودآگاهی شهروندان و مدیران جامعه، پنهان بودند، به سطحی از خودهوشمندی یا هوش سرخود برای خودسازمان دهی رسیده بود که حاکمان و مجلسیانش بالاخره فهمیدند که هر طور شده باید قانون گذار از وزارت PTT به وزارت ICT را تصویب کنند.
بومی سازی قالب لغوی اصطلاح «وزارت ICT» در فرهنگستان
در اوایل کار دولت هشتم، به جلسۀ شورای واژه گزینی فرهنگستان دعوت شدم. در ابتدای آن جلسه، رئیس فرهنگستان، غلامعلی حداد عادل، متن نامۀ واصله از وزارت پست و تلگراف و تلفن را قرائت کرد و معلوم شد که دستور جلسه، بومی سازی عنوانِ «وزارت ICT» است. اینجا بود که دو نکته را فهمیدم: یکی این که گذار از وزارت PTT به وزارت ICT به زودی اتفاق خواهد افتاد و دوم این که –مثل همیشه- همیافت، مضمون و مصداق «وزارت ICT» مطرح نیست بلکه فقط تصویب قالبی لغوی، نام و عنوانی فارسی برای لفظ «وزارت ICT» مطرح است!
چند سال بعد، در سال 1384 هنگامی که غلامعلی حداد عادل به عنوان رئیس مجلس شورای اسلامی از مجتمع مخابراتی انقلاب اسلامی (LCT) بازدید می کرد و نگارنده را در میان حاضران در سالن سخنرانی مرکز مذکور دید، گفت: نام وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را ما در شورای واژه گزینی فر هنگستان به کمک مهندس پورخصالیان تصویب کرده ایم.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات: ملغمه ای از نهادهای موزائیکی
در آن جلسه بالاخره فارسی سازی «وزارت ICT» انجام شد و «وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات» مورد پذیرش شورای واژه گزینی فرهنگستان واقع و به وزارت پست و تلگراف و تلفن ابلاغ شد.
وقتی که متن مصوب قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به دستم رسید، دیدم این وزارت، ملغمه ای از تشکیلات مختلف شاملِ: سازمان فضایی، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، شورای عالی فناوری اطلاعات، (شورای) چاپ و انتشار تمبر، شرکت مخابرات (دولتی)، شرکت پست، شرکت پست بانک، شرکت خدمات هوایی پیام، به علاوۀ دبیرخانه های مربوط است که وظایف و اختیارات قانونی اغلب آنها در آخرین مادۀ قانون، مادۀ 14، چنان محدود می شود که می توان گفت: کل فعالیت مجلس شورای اسلامی در خصوص قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، زیر سؤال می رود و از آن بدتر: از سال 1382 تا کنون احدی را پیدا نمی کنید که پاسخگو باشد و به رفع ایرادات این قانون بپردازد!
این در حالی است که در برابر بی اعتنایی مقامات ایران نسبت ایرادات قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، در سال 2016 گذار دیگری در وزارت ICT هندوستان اجرا می شود و بجای آن، «وزارت الکترونیک و فناوری اطلاعات» (Ministry of Electronics and Information Technology ) می نشیند!
ساختار «وزارت الکترونیک و فناوری اطلاعات» در هندوستان
در «وزارت الکترونیک و فناوری اطلاعات» هندوستان مجموعه ای از نهادهای مرتبط فعالیت می کنند:
[من برای آشنایی با اصطلاحات اصلی، عناوین انگلیسی نهادهای تشکیل دهندۀ «وزارت الکترونیک و فناوری اطلاعات» هندوستان را ذیلاً بدون ترجمه می آورم:
1. آژانس ها
• National Informatics Centre (NIC)
• Standardisation Testing and Quality Certification Directorate (STQC)
• Controller of Certifying Authorities (CCA)
• Cyber Appellate Tribunal (CAT)
• Semiconductor Integrated Circuits Layout-Design Registry
• Indian Computer Emergency Response Team (CERT-In) و
• IN Registry
2. شرکت ها
• CSC e-Governance Services India Limited
• Digital Locker
• Media Lab Asia (MLAsia)
• National Informatics Centre Services Incorporated (NICSI) — Public Sector Enterprise under control of National Informatics Centre.
• National Internet Exchange of India (NIXI)
• STPI و
• Unique Identification Authority of India (UIDAI)
3. جوامع
Education and Research in Computer Networking (ERNET)
• Centre for Development of Advanced Computing (C-DAC)
• Centre for Materials for Electronics Technology (C-MET)
• National Institute of Electronics and Information Technology (NIELIT) –
• ( Formerly DOEACC Society)
• Society for Applied Microwave Electronics Engineering and Research (SAMEER)
• Software Technology Parks of India (STPI)و
• Electronics and Computer Software Export Promotion Council (ESC)
ببینید «وزارت ICT» در ایران و وزرات متناظر (MEIT) در هندوستان از لحاظ ساختاری چقدر متفاوتند! (منبع:عصرارتباط)