توقف برنامه سایبری ایران برای استقلال اسکاتلند!
سعید میرشاهی - برخی حساب‌ها یا اکانت‌های فعال روزانه در شبکه‌های اجتماعی که استقلال اسکاتلند و احساسات ضداتحادیه (ضداتحادیه بریتانیا) را ترویج می‌کردند، پس از حملات رژیم صهیونیستی به زیرساخت‌های نظامی، هسته‌ای، مسکونی و سایبری ایران در ۱۲ ژوئن، به‌طور ناگهانی خاموش شدند!
سایت Gbnews در گزارشی مدعی شد این حملات موشکی، بخشی از تلاش‌های جنگ نامتقارن ایران را فاش کرد که شامل بیش از ۸۰ حساب کاربری بوده و از سال ۲۰۲۱ تاکنون، حدود ۲۵۰ هزار پست درباره مسائل بسیار حساس و تفرقه‌انگیز در بریتانیا منتشر کرده‌اند.
این اکانت‌ها، چهره‌های شناخته‌شده‌ای مانند نایجل فاراژ و تامی رابینسون را تحقیر و به‌شدت از حملات اسرائیل به غزه انتقاد کرده بودند و به‌شکل گسترده، خواستار پایان اتحادیه از طریق استقلال اسکاتلند شده بودند.
کارشناسان «مرکز تحلیل جرم‌شناسی رسانه‌ای» دانشگاه کلمسون (Clemson)، فعالیت این حساب‌ها را تا سال ۲۰۲۱، زمانی که شبکه ایکس هنوز توییتر نام داشت، ردیابی کرده‌اند. به گفته این مرکز، حساب‌های مورد اشاره، ۲۵۰ هزار دنبال‌کننده، جذب و مجموعاً ۳.۲ میلیون لایک دریافت کرده‌اند.
حساب‌هایی که از استقلال اسکاتلند حمایت می‌کردند، از حزب ملی اسکاتلند (SNP)، دفاع کرده و پیام‌هایی با مضامینی مانند «انگلیس از یارانه‌های اسکاتلند استفاده می‌کند»، منتشر کرده‌اند و نیکولا استورجن را شخصیتی دانسته‌اند که قادر است استقلال اسکاتلند را محقق کند.
در یکی از پست‌ها از حسابی با نام «@fiona175161»، از نخست‌وزیر پیشین اسکاتلند، به‌شدت، حمایت و نوشته شده بود: «در ذهن من، فقط یک نفر شایستگی و فروتنی لازم را برای پاپ بعدی بودن دارد» و تصویر دستکاری‌شده از استورجن با هاله‌ای نورانی بر سرش منتشر شده بود.
گزارش دانشگاه کلمسون، همچنین به تفصیل به پست دیگری اشاره می‌کند که تصویری از آنگوس رابرتسون، دبیر کابینه قانون اساسی را نشان می‌دهد. این تصویر، در طول سه روز، در آگوست ۲۰۲۲، توسط حداقل 6 حساب کاربری، ویرایش و بازنشر شده بود.
دکتر عظیم ابراهیم، استاد پژوهشی اسکاتلندی در کالج جنگ ارتش آمریکا معتقد است عملیات سایبری مورد حمایت دولت‌ها مانند این مورد، برای کشورهایی با اهداف خصمانه، بسیار کم‌هزینه و مقرون‌به‌صرفه است و موضوع استقلال اسکاتلند، یکی از اهداف کلیدی چنین کشورهایی است.
او می‌گوید: «در گذشته، بیشتر این فعالیت‌ها از جانب روسیه و چین بود، اما اکنون شواهد گسترده‌ای از نفوذ سایبری ایران نیز در دست داریم. این، حوزه‌ای است که قدرت‌های خارجی، به‌طور مداوم تلاش کرده‌اند آن را دستکاری کنند.»
ابراهیم اضافه می‌کند: «این، بخشی از رویه جنگ نامتقارن است و ما شواهدی داریم که تنها در سال ۲۰۲۴، بیش از ۴ درصد از محتوای مربوط به استقلال در ایکس، از منابعی بوده که آنها را وابسته به ایران شناسایی کرده‌ایم.»
به گفته وی، شواهد دخالت بازیگران خارجی در مباحث آنلاین درباره مسئله قانون اساسی اسکاتلند، بیش از هر چیز، خطر قابل‌توجه بازدارندگی هسته‌ای بریتانیا را که در فسلین (Faslane) [ساحل غربی اسکاتلند] مستقر است، به همراه دارد.
او می‌گوید: «بریتانیا، قدرت هسته‌ای در چارچوب ناتو است و بازدارندگی هسته‌ای آن، بازدارندگی ناتویی به شمار می‌آید، در حالی که بازدارندگی هسته‌ای فرانسه، صرفاً ملی و داخلی است.»
- شناسایی کارخانه ترول!
چند روز بعد از این ادعا اما دیلی میل انگلیس نیز در گزارشی دیگر به این موضوع پرداخت و مدعی شد، کارخانه بزرگ ترول‌سازی ایرانی که به‌طور سازمان‌یافته، اطلاعات شبکه‌های اجتماعی را «ربوده» و تلاش کرده افکار میلیون‌ها بریتانیایی را دستکاری کند، امروز افشا شده است.
به گزارش دیلی‌میل، طبق داده‌های موجود، بیش از ۱۳۰۰ حساب کاربری جعلی در مدت شش هفته، هزاران پست در شبکه اجماعی ایکس منتشر کردند تا بریتانیا را بی‌ثبات کرده و تبلیغات طرفدار ایران را گسترش دهند. گمان می‌رود این حمله اطلاعاتی توسط یک شبکه باتِ وابسته به تهران، با کمک روسیه انجام شده باشد؛ شبکه‌ای که با استفاده از هوش مصنوعی، پروفایل‌های جعلی ساخته بود و آن را اداره می‌کرد.
- حمله دیجیتال هدفمند
سربازان سایبری با بی‌رحمی، هر «نقطه فشار»، از جمله سرقت مباحث مربوط به استقلال اسکاتلند و برگزیت و نیز انتشار پست‌های تحریک‌آمیز در حوزه سیاست بریتانیا را هدف گرفتند تا این کشور را دچار تفرقه کنند. این حمله دیجیتالی همچنین شامل تلاش‌هایی برای بی‌اعتبار کردن رسانه‌های بریتانیایی و تضعیف اعتماد به دولت، آن‌هم توسط شخصیت‌هایی بود که با هوش مصنوعی ساخته شده بودند و در صدر این حمله قرار داشتند.
در ادامه این گزارش ادعا شده است، این عملیات از ماه مه، آغاز و در ژوئن، درست پس از واکنش ایران به حمله نظامی اسرائیل، ناگهان خاموش شد. این خاموشی با قطعی سراسری ارتباطات در ایران همزمان بود. وقتی پس از ۱۶ روز، ارتباطات دوباره برقرار شد، این شبکه جعلی نیز بازگشت و این بار، ایران را به‌عنوان «ابرقدرت اخلاقی» در برابر غرب جلوه داد. برخی حساب‌ها، حتی پست‌های یهودستیزانه منتشر کردند که طی آن، اسرائیلی‌ها را به شکل موش به تصویر می‌کشید!
این کارزار هماهنگ انتشار اطلاعات نادرست، توسط گروه فعال دیجیتالی «سایبرا» (Cyabra) افشا شد و به‌گفته این گروه، یکی از بزرگ‌ترین نمونه‌های افشاشده از این نوع است. تخمین زده می‌شود این کمپین با بیش از ۳۰۰۰ پست، حدود ۲۲۴ میلیون نفر را تحت‌تأثیر قرار داده باشد.
دن برامی، مدیرعامل گروه سایبرا، به «میل‌آنلاین» مدعی شد: «در حالی که قطعی ارتباطات، اینترنت و برق، ایران را از کار انداخت، در مقابل، آنچه را که آنها از بقیه جهان پنهان کرده بودند، یعنی نقشه عملیات‌شان را آشکار کرد.»
به گفنه وی، «شخصیت‌های جعلی تولیدشده با هوش مصنوعی، طوری طراحی شده بودند که مانند کاربران واقعی، به‌نظر برسند و خود را در مباحث عمومی جا بزنند.»
برامی افزود: «وقتی ایران، دوباره آنلاین شد، این بات‌ها نیز این‌بار با انتشار تبلیغات طرفدار جمهوری اسلامی و تمسخر غرب بازگشتند، ولی ما شاهد عملیات نفوذ دولتی بودیم که در لحظه به خطا رفت.»
- دوگانه ایران و روسیه
در همین حال، مقامات نظامی بریتانیا هشدار داده‌اند این کارخانه بات‌سازی ممکن است بیانگر همکاری ایران و روسیه باشد که به تاکتیک‌های پخش اطلاعات نادرست شهره است.
سرهنگ فیلیپ اینگرم، افسر پیشین اطلاعات نظامی بریتانیا هشدار داد: «این تهدید، بسیار جدی است. من معتقدم روسیه هماهنگی زیادی در این ماجرا داشته است.»
او افزود: «این، چیزی فراتر از یک ارتباط معمولی است. ایران و روسیه دارند با هم کار می‌کنند. این موضوع ممکن است نشان دهد روسیه در طراحی ایران برای همکاری با حزب‌الله و حماس، نقش پررنگی داشته و شاید حتی در حمله حماس به اسرائیل نیز مشارکت داشته باشد.»
سرهنگ بازنشسته همیش د بریتون-گوردون، فرمانده پیشین ارتش بریتانیا نیز گفت: «به نظرم، این دقیقاً همان تبلیغات دروغین روسی است که ما به‌خوبی آن را می‌شناسیم. ایران، آشکارا این تاکتیک‌ها را از روس‌ها یاد گرفته که در این زمینه، استاد هستند.»
این شبکه عظیم ترول‌ها، کاربران غربی و نیز جامعه آنلاین اسکاتلند را هدف قرار داده بود.
طبق اعلام سایبرا، حساب‌های جعلی به‌صورت سیستماتیک، ترکیبی از روایت‌های طرفدار استقلال اسکاتلند، ضدبرگزیت و حامی ایران را تبلیغ می‌کردند تا بحث‌هایی سیاسی و احساسی ایجاد کنند و شکاف‌هایی در داخل بریتانیا پدید آورند.
بر اساس گزارش یادشده، در جریان تحقیقات این شرکت درباره تصاحب سایبری ادعایی، حدود ۵۰۸۳ حساب کاربری که در ترویج مباحث طرفدار استقلال اسکاتلند فعال بودند، بررسی شدند. از این میان، ۲۶ درصد آنها، یعنی رقمی به‌مراتب بالاتر از «میانگین‌های معمول در پلتفرم‌ها»، جعلی تشخیص داده شدند.
این حساب‌های جعلی، برای «ایجاد اجماع ساختگی، دامن زدن به تفرقه و تضعیف اعتماد عمومی به نهادهای بریتانیایی»، با استفاده سیستماتیک از هشتگ‌ها، پیام‌ها و مضامین یکسان، «به‌صورت هماهنگ» عمل می‌کردند.
- امواج عظیم ترول‌ها علیه بریتانیا
اولین موج این عملیات، شامل تلاش حساب‌های جعلی برای القای این ایده بود که بریتانیا «نیرویی سرکوبگر است که اسکاتلند باید از آن جدا شود» و اینکه استقلال، امری حتمی و گریزناپذیر است. پست‌ها این باور را تقویت می‌کردند که استقلال اسکاتلند نه‌تنها موجه است، بلکه سال‌هاست به تعویق افتاده و عباراتی هماهنگ مانند «دلیل بسیار خوب دیگر برای #استقلال_اسکاتلند»، به‌طور گسترده توسط بات‌ها منتشر می‌شد.
در مرحله دوم، کارخانه تبلیغاتی یادشده، تلاش کرد برگزیت را به‌عنوان «کاتالیزوری برای جدایی» استفاده کند؛ به‌طوری‌که آن را تصمیم «تحمیلی بر اسکاتلند» و «خیانت به مردم بریتانیا» معرفی می‌کرد. در این بخش، از هشتگ‌های #دروغ_با_هم_بهتر و #خیانت_برگزیت، استفاده شد.
پست‌های جعلی موفق شدند کاربران واقعی بریتانیایی را فریب دهند و وارد گفتگو کنند؛ کاربرانی که ناآگاهانه باعث شدند این مطالب در فضای آنلاین به‌سرعت پخش شود و بازدید بگیرد.
طبق ادعای سایبرا، بات‌های ایرانی، همچنین رسانه‌های بریتانیا و دولت این کشور را با انتشار عمدی اطلاعات نادرست برای «تضعیف اعتبار دو ستون اصلی زندگی عمومی در بریتانیا»، هدف قرار دادند.
- پساجنگ و بازگشت بات‌های خاموش
پس از حمله نظامی اسرائیل به ایران در ۱۳ ژوئن، سایبرا یک «الگوی مشکوک» شناسایی کرد: تعداد زیادی از حساب‌های فعال قبلی، ناگهان خاموش شدند. این خاموشی ناگهانی، با قطع گسترده اینترنت در ایران که باعث هرج‌ومرج شد، همزمان بود. چند روز بعد، پس از وصل مجدد اینترنت، کارخانه ترول‌سازی، بار دیگر فعال شد.
بسیاری از پست‌ها، ایران را به‌عنوان «بازیگر قوی و اخلاق‌مدار که در برابر آمریکا و اسرائیل ایستادگی می‌کند»، معرفی می‌کردند و واکنش‌های نظامی‌اش را «اقدامات دفاعی و موجه» جلوه می‌دادند.
به گزارش سایبرا، برخی حساب‌ها در تلاش برای مشروع جلوه دادن واکنش حملات موشکی ایران به اسرائیل بودند و همزمان «استانداردهای دوگانه غرب» را مورد انتقاد قرار دادند. این در حالی است که پست‌های دیگر، آمریکا را به تمسخر گرفته و نوشته بودند: «بعد از شکست در مقابل ایران، با التماس، خواهان آتش‌بس شده است.»
جیل بورکِس، رئیس ارتباطات سایبرا افزود که این سکوت ۱۶ روزه، عملیات شبکه بات‌های ایرانی را برملا کرد.
او مدعی شد: «آنها عمداً ساکت نشدند، بلکه قطعی برق، آنها را از کار انداخت و این اختلال غیرمنتظره، همه‌چیز را افشا کرد.»
بورکس ادامه داد: «وقتی بات‌ها برگشتند، کاملاً روایت خود را تغییر داده بودند: ستایش قدرت ایران، تمسخر غرب و تقویت تبلیغات ایران.»
وی افزود: «آن سکوت، و به‌دنبال آن، تغییر ناگهانی و هماهنگ در پیام‌رسانی، همان چیزی بود که باعث تأیید نسبت دادن این عملیات به آنها شد؛ همان شخصیت‌های جعلی، همان الگوهای رفتاری، اما با مأموریتی متفاوت.»
یکی از حساب‌هایی که به ادعای گزارش سایبرا، در کانون این کارزار اطلاعات نادرست قرار داشت، حساب کاربری @lucy9760 بود. این حساب،. بین ۱۱ مه تا ۱۲ ژوئن، به‌شدت فعال بود و حجم عظیمی از محتوا در حمایت از استقلال اسکاتلند منتشر می‌کرد؛ پست‌هایی که هدف‌شان «دامن زدن به تفرقه» در جامعه بریتانیا بود.
بین ۱۳ تا ۲۸ ژوئن، این حساب، کاملاً خاموش شد و هیچ فعالیتی نداشت؛ بازه زمانی‌ای که با جنگ ایران و اسرائیل همزمان بود و الگوی سکوت، در دیگر حساب‌های جعلی شبکه نیز تکرار شد. سپس از ۲۹ ژوئن به بعد، این حساب، مجدداً فعال شد و این بار، روایت‌های طرفداران جمهوری اسلامی را تبلیغ می‌کرد.
تحقیقات مذکور مدعی هستند ۱۳۲۲ حساب جعلی در فاصله ۱۱ مه تا ۲۸ ژوئن، در مجموع، ۳۰۹۲ محتوای تولیدشده منتشر کرده‌اند؛ حرکتی هدفمند و گسترده که به‌وضوح، «عملیات بزرگ‌مقیاس عمدی» بوده است. محتوای تولیدشده توسط این کارزارِ اطلاعاتی جعلی، نزدیک به ۱۲۷هزار تعامل، شامل لایک، کامنت و اشتراک‌گذاری، دریافت کرده که به‌طور قابل‌توجهی، بازدید بیشتر آن را در پلتفرم ایکس افزایش داده است. در نتیجه، پیام‌های دستکاری‌شده به بیش از ۲۲۴ میلیون بازدید دست یافتند و احتمال اثرگذاری بر عقاید کاربران واقعی را افزایش دادند.
- مقابله با تفرقه‌افکنی دیجیتال هوش مصنوعی
سرهنگ همیش د بریتون-گوردون گفت که این عملیات نشان می‌دهد شهروندان بریتانیا باید نسبت به خطرات ناشی از دریافت بی‌رویه اطلاعات از شبکه‌های اجتماعی آگاه باشند.
او هشدار داد: «روسیه و ایران، می‌خواهند جامعه ما را بی‌ثبات کنند. این، همان شیوه‌ای است که حکومت‌های اقتدارگرا دنبال می‌کنند. اگر چیزی را آن‌قدر تکرار کنی، مردم بالاخره باور می‌کنند؛ هرقدر هم که مسخره باشد. این، واقعیت زندگی است.»
او ادامه داد: «اما این موضوع هم واقعیت دارد که ما نباید منفعل باشیم. نباید اجازه دهیم این روند ادامه پیدا کند. ما باید منشأ این پیام‌ها را شناسایی کنیم و مطمئن شویم روایت صحیح، منتشر شود، نه دیدگاه مسکو و تهران.»
این ادعاها در حالی مطرح می‌شود که کارشناسان یک اندیشکده دفاعی بریتانیایی هشدار داده‌اند که ارتش سایبری مخفی ولادیمیر پوتین در حال «تسلیح هوش مصنوعی» برای پخش اطلاعات نادرست در فضای آنلاین، با هدف سردرگم کردن بریتانیایی‌ها و سوق دادن آنها به سمت همدلی با کرملین است.
به گفته پژوهشگران مؤسسه خدمات متحد سلطنتی (RUSI)، که در لندن مستقر است، این فناوری جدید، «از همین حالا در حال استفاده است» و دارد «مرز واقعیت و دروغ» را کمرنگ می‌کند. کارشناسان این نهاد معتقدند گروه‌های مرتبط با روسیه، از جمله کلکتیوهای هکتیویست (فعالان هکری) و اینفلوئنسرهای حامی کرملین، از قبل، فعال شده‌اند.
این گروه‌ها با بهره‌گیری از هوش مصنوعی مولد، با استفاده از پروپاگاندای خودکار و سفارشی‌شده برای «دامن زدن به تفرقه» در سراسر غرب، در حال کاشت اطلاعات نادرست درباره اقدامات روسیه در مقیاس صنعتی هستند.
یک سخنگوی دولت بریتانیا، پیش از این، درباره خطرات ناشی از هوش مصنوعی، به «میل‌آنلاین» گفته بود: «ما کاملاً از خطرات جدی ناشی از بهره‌برداری دشمنان از هوش مصنوعی مولد برای انتشار اطلاعات نادرست، تفرقه‌افکنی و تضعیف دموکراسی‌مان آگاهیم. ما در حال اتخاذ اقدامات قاطع و محکم برای مقابله با این تهدید و تقویت مقاومت بریتانیا هستیم.»