حضور در شبکه‌های اجتماعی پیش از تولد
میثم لطفی - من هرگز پدر شدن را تجربه نکرده‌ام. ولی این روزها با خودم فکر می‌کنم که اگر زمانی پدر شدم، چقدر نیاز است که از همان ابتدا برای فرزند خود حساب کاربری پست الکترونیکی یا شبکه اجتماعی راه‌اندازی کنم؟ زمانی که نوزاد متولد می‌شود پدر و مادر وظایف فراوانی برعهده دارند که از جمله آنها می‌توان به انتخاب نام، تهیه لوازم مناسب برای مراقبت از کودک، تغذیه سالم و ... اشاره کرد. ولی برخی والدین امروزی راه‌اندازی یک صفحه شخصی در شبکه اجتماعی را هم جزو نخستین وظایف خود می‌دانند تا وظایف خود را تمام و کمال اجرا کنند. بسیاری از افرادی که برای نخستین بار پدر شدن یا مادر شدن را تجربه می‌کنند، لیستی از وظایف آنلاین را پیش روی خود می‌بینند تا نام نوزادشان از همان ابتدا در دنیای مجازی ثبت شود و سابقه حضور فرزند در دنیای مجازی با حضور او در دنیای حقیقی برابری کند.
بسیاری از والدین بر این باورند که فرزند آنها از همان ابتدا باید یک سایت اینترنتی شخصی داشته باشد، عکس‌های او لحظه به لحظه و روز به روز روی شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته شود، یا اعضای خانواده که در شهرها و کشورهای دیگر زندگی می‌کنند از طریق ابزارها و رسانه‌های اجتماعی نظیر واتس‌اپ و تلگرام بتوانند در جریان آخرین جزییات و تغییرات نوزاد قرار بگیرند. ولی به راستی چقدر از این اتفاقات برای نوزادی که تازه چشم به جهان گشوده ضرورت دارد؟
شبکه‌های اجتماعی و والدین
کارشناسان حوزه ابزارهای رسانه‌ای و والدین بر این باورند که ایمن‌سازی فضای دیجیتال و افزایش حضور فرزندان در این فضا به یکی از اولویت‌های افرادی تبدیل شده است که در هزاره سوم پدر شدن یا مادر شدن را تجربه می‌کنند. دکتر «یلدا اولدز» از روانشناسان کودک در آمریکا و نویسنده کتاب «مادرهای رسانه‌ای و پدرهای دیجیتالی» در این باره می‌گوید: «من چنین رویه‌ای را همواره مشاهده می‌کنم. بسیاری از والدین زندگی خانوادگی خود را با فناوری ادغام می‌کنند و بر این باورند که همه کاربران و اطرافیان باید شاهد شادمانی فرزند آنها باشند. حتی زمانی هم که نوزاد در یک شبکه اجتماعی صفحه اختصاصی ندارد، باز هم عکس‌های او روی صفحه پدر یا مادر به اشتراک گذاشته می‌شود. من فکر می‌کنم این اتفاق به همان اندازه که جذابیت دارد، به همان اندازه هم می‌تواند خطرناک باشد».
شرکت ارایه خدمات امنیتی AVG Technologies سال گذشته با انتشار گزارشی اعلام کرد 92 درصد کودکان آمریکایی که سن کمتر از 2 سال دارند، در دنیای دیجیتالی به نوعی یک رد از خود برجا گذاشته‌اند. بررسی‌ها همچنین نشان داد طی چند هفته نخست پس از تولید اطلاعات دقیق مربوط به یک‌سوم این افراد روی شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته می‌شود و والدین برای بیشتر آنها صفحه اختصاصی راه‌اندازی می‌کنند.
این بررسی همچنین نشان داد 6 درصد والدین برای فرزندان خود که هنوز به سن 2 سالگی نرسیده‌اند در شبکه‌های اجتماعی صفحه اختصاصی راه‌اندازی می‌کنند، 8 درصد والدین برای همین گروه سنی پست الکترونیکی می‌سازند و نکته مهم این است که اعداد و ارقام مذکور همچنان در حال افزایش است.
اگر این فرآیند هیچ مشکلی را هم به دنبال نداشته باشد باید به این مساله توجه کرد که راه‌اندازی صفحه شخصی برای نوزادان و کودکان تصمیمی است که توسط والدین اتخاذ می‌شود و بر این اساس می‌توان گفت رضایت یا عدم رضایت کودک هیچ تاثیری روی آن ندارد تا حریم خصوصی او با دیگران به اشتراک گذاشته شود.
در حالت معمول انتشار تصاویر نوزادی که تازه متولد شده است فرآیند عادی به نظر می‌رسد و ممکن است والدین هرگز به این بخش از ماجرا فکر نکنند که این اتفاق در درازمدت چه تاثیراتی را می‌تواند برجا بگذارد.
«جولیا وانگ» مدیر سایت The Bump در این خصوص گفت: «ما همیشه در مورد عکس‌هایی که شما به اشتراک می‌گذارید دقت و احتیاط فراوانی انجام می‌دهیم و البته این نکته اهمیت بسیار زیادی دارد تا در بخش تنظیمات شبکه‌های اجتماعی، محدوده افرادی که قرار است تصاویر ما را مشاهده کنند مشخص کنیم».
حقوق دیجیتالی نوزاد
زمانی که دوقلو‌های «شریم هردون-براون» دو سال قبل به دنیا آمدند او برنامه‌ریزی‌های فراوانی کرده بود تا تربیت فرزندان خود را به بهترین شکل انجام دهد. ولی از نخستین کارهایی که پس از تولد فرزندان انجام داد این بود که دامنه اینترنتی به نام آنها ثبت کرد.
هردون-براون بنیانگذار مرکز پذیرش مشاوره استراتژیک که در سایت اینترنتی خود ارتباط میان والدین و اساتید دانشگاهی را برقرار می‌کند اظهار داشت: «من فکر می‌کنم این کار در عصر حاضر به یک عمر بسیار معمول تبدیل شده است. ولی باید توجه داشت که می‌بایست مسوولیت چنین کاری را هم بپذیرم و از به اشتراک‌گذاری تصاویر و اطلاعات مربوط به فرزندان خود در دنیای مجازی و شبکه‌های اجتماعی آگاه باشیم».
خانواده‌ها هم‌اکنون از صفحات اجتماعی برای به اشتراک گذاری عکس‌های فرزند و اعضای خانواده استفاده می‌کنند. ولی باید به صورت همزمان به این مساله فکر کرد که حضور آنلاین فرزندان در شبکه‌های اجتماعی بتواند تاثیر مستقیم روی زندگی او برجا بگذارد و در آینده مشکلاتی را ایجاد کند.
هردون-براون در این خصوص گفت: «من فکر می‌کنم زمانی که فرزندان بزرگ شدند و متوجه می‌شوند که بدون اطلاع یک ردپای دیجیتالی از آنها به جا مانده است، می‌توانند با مشکلات جدی مواجه شوند. من معتقدم مشکلات به اشتراک‌گذاری اطلاعات و تصاویر نوزاد از مزایای آن بیشتر خواهد بود».
کارشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که در سال‌های اخیر بسیاری از والدین ترجیح می‌دهند همزمان با راه‌اندازی یک صفحه اختصاصی در شبکه‌های اجتماعی، یک دامنه اینترنتی به نام فرزند خود ثبت کنند. این اتفاق در حالی صورت می‌گیرد که روی سایت اینترنتی یا شبکه اجتماعی، به صورت گسترده تصاویر نوزادان به اشتراک گذاشته می‌شود و آنها برای انتشار حریم خصوصی خود هیچ دخل و تصرفی ندارند. در هر صورت بررسی‌ها نشان داده است که حضور در شبکه‌های اجتماعی محبوب‌ترین روش برای فعالیت آنلاین نوزادان در دنیای مجازی محسوب می‌شود و با این وجود بیشتر شبکه‌های اجتماعی در بخش سیاست‌های اصلی خود اعلام کرده‌اند که حداقل سن مشترکان آنها باید 13 سال بشد. «آوگوستو نیسلی» مدیر برنامه‌ریزی موسسه امنیت آنلاین خانواده در واشنگتن بر این باور است که این نوع حضور آنلاین افراد در فضایی که مناسب گروه سنی آنها نیست می‌تواند مشکلات فراوانی را به همراه داشته باشد.
با این وجود کارشناسان می‌گویند که نحوه اثرگذاری حضور اجتماعی آنلاین نوزادان در آینده آنها قابل پیش‌بینی نیست و این اتفاق می‌تواند به طرق مختلف برای آنها مزیا و معایبی را به دنبال داشته باشد. در مجموع هیچ کس به درستی نمی‌داند حضور آنلاین یک نوزاد از ابتدا تا 18 سالگی چطور می‌تواند دنبال شود و در نهایت چه تاثیراتی می‌تواند برجا بگذارد.
نیسلی در این خصوص اظهار داشت: «من فکر می‌کنم تمام این اتفاقات بستگی به آن دارد که والدین با صفحه شبکه‌های اجتماعی یا دامنه اینترنتی چه فعالیتی انجام دهند و چگونه آنها را مدیریت کنند. در دوره‌ای که فرزند آنها هنوز نمی‌تواند برای خود تصمیم بگیرد و اطلاعات او با همه کاربران به اشتراک گذاشته می‌شود، این مساله اهمیت زیادی دارد که برای به اشتراک‌گذاری اطلاعات دقت بیشتری انجام شود».
یکی دیگر از مسایلی که والدین از ابتدای تولد نوزاد به آن توجه می‌کنند در اختیار گرفتن آدرس پست الکترونیکی برای اوست. والدین معمولا حساب کاربری شخصی را با هدف اجتناب از هرگونه مشکل احتمالی با نام فرزند خود در اختیار می‌گیرند و برای انتخاب رمز عبور آن هم دقت کافی را انجام نمی‌دهند.
وانگ نیز در این خصوص توضیح داد: «والدین فکر می‌کنند که تولد نوزادشان در دنیای حقیقی باید همزمان با تولد نوزاد در دنیای مجازی صورت گیرد. آنها تلاش می‌کنند فرزند خود را در دنیای مجازی قرنطینه کنند».
اتفاقات هزاره سوم
والدین جوانی که سال 2016 میلادی میانگین سن آنها بین 18 تا 34 سال است بزرگ‌ترین گروه افرادی را تشکیل می‌دهند که تمایل دارند فرزند آنها در شبکه‌های اجتماعی صفحه اختصاصی داشته باشد.
وانگ در این خصوص گفت: «والدین هزاره سوم حضور پررنگی در شبکه‌های اجتماعی دارند و بخش اعظم روز خود را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند. این روند به سبک اصلی زندگی آنها تبدیل شده است. از این رو ترجیح می‌دهند همین سبک را برای فرزندان خود هم دنبال می‌کنند».
مرکز BabyCenter گزارش داد بیش از 79 درصد مادران هزاره سوم دستکم روزی یک بار به شبکه اجتماعی مورد علاقه خود سر می زنند و 63 درصد زنان اعلام کردند در دوره بارداری یا زمانی که فرزندشان تازه متولد شده است، هر روز با گوشی هوشمند خود وارد صفحه اختصاصی در شبکه اجتماعی می‌شوند.
بیشتر مادران و پدران هزاره سوم در فیس‌بوک و اینستاگرام حساب کاربری دارند و پس از آنکه بچه‌دار می‌شوند، بیش از قبل در این پلتفرم‌ها فعالیت می‌کنند. به گفته مرکز BabyCenter زمانی که زنان هزاره سوم مادر می‌شوند در 24 درصد موارد بیش از زمانی که هنوز در این موقعیت قرار نگرفته بودند از فیس‌بوک استفاده می‌کنند و میزان حضور آنها در اینستاگرام هم 33 درصد افزایش می‌یابد.
وانگ در ادامه اظهار داشت: «اینستاگرام به طور ویژه برای والدین هزاره سومی ساخته شده است. زیرا در این شبکه اجتماعی فقط قرار است مشترکان عکس و تصویر به اشتراک بگذارند و این همان هدفی است که والدین عصر دیجیتال به دنبال آن هستند. شما این روزها مادران زیادی را می‌بینید که یکی از کاربران پر و پا قرص اینستاگرام هستند. آنها دوست دارند هر روز یک عکس جدید روی این شبکه اجتماعی به اشتراک بگذارند و در بیشتر مواقع عکس فرزند خود را منتشر می‌کنند».
برای شبکه‌های اجتماعی نظیر فیس‌بوک و توییتر فرآیند به صورت متفاوت دنبال می‌شود. در برخی صفحات مشاهده می‌شود که فقط نام فرزند تازه متولد شده، نوشته شده است. در دیگر صفحات کاربران عکس فرزندان خود را توییت می‌کنند و گزارش لحظه به لحظه در مورد او می‌دهند. فیس‌بوک و توییتر می‌توانند به صورت متفاوت هواداران بچه را دور هم جمع کنند تا والدین از این اتفاق خوشحال شوند. در مجموع هر کدام از این شبکه‌های اجتماعی به نوعی برای انتشار اطلاعات کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرند و نکته مهم این است که این فرآیند در نهایت می‌تواند معایب فراوانی به همراه داشته باشد.