خدمات و لطمات "تلگرامِ ما"
عباس پورخصالیان - تلگرام مساوی "تلگرام" نیست! تلگرام برای هر کاربر، معنی و مضمون خودش را دارد. اگر چنین است، می‌توان پرسید: معنی و مضمون تلگرام برای دبیر شورای عالی امنیت ملی چیست؛ رئیس شورای عالی امنیت ملی درمورد تلگرام، چه نظری دارد؛
و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس از تلگرامِ مجهز به "گرام"، رمزارز تلگرام، چه تصوری دارد که در آغاز سال جاری (1397) همه، کاروبار خود را رها کرده و از میان تمام مشکلات واقعی کشورداری به مشکلی مجازی پرداخته‌اند؟
اگر میانگین درک بلندبالایان کشور از تلگرام را "تلگرامِ ما" بنامیم، این "تلگرامِ ما" چه خدمات و لطماتی برای کشور به‌همراه آورده است؟
سال حمایت از پیام‌رسان‌های بومی
سال 1397 خوب شروع شد: با شعار حمایت از کالای ایرانی! اگر بروبچه‌های فانِویس یا اعضای یک نهاد مرتبط صنفی می‌خواستند مصادیق فاوایی حمایت از کالای ایرانی را مطرح کنند، برای پیداکردن یک مصداق با معنی، شاید مشکل می‌داشتند، اما شاهد بازاریِ مصداق فاواییِ شعارِ حمایت از کالای ایرانی، خود از راه رسید: «سروش»، اپلیکیشن بومیِ پیام‌رسانی تحت حمایت سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران!
حمایت از این کالاهای ایرانی اما به صراحت القا نشد، بلکه من‌غیر مستقیم و به‌طور ضمنی مطرح شد: ضمن ایجاد نگرانی از امنیت و اقتصاد کشور و مخالفت سازمان‌یافته علیه تلگرام، آنهم نه تلگرام، فی‌نفسه! - خیر! تلگرامِ لَه-نفسه، یعنی: تلگرامی که بلندبالایان ما در ذهن خود ساخته و پرداخته‌اند و سعی در القاء آن ذهنیت به جامعه کاربران ایرانی دارند!
البته، حمایت از سروش، ایتا، آی‌گپ، بله، ... و سایر اپلیکیشن‌های بومی پیام‌رسانی می‌توانست سرِ فرصت به‌آرامی، مستدل و با اطمینان از کیفیت و توانایی آنها مطرح شود؛ اما در روزهای پایانی سال گذشته و روزهای آغازین سال جاری، چنین نشد؛ بلکه برعکس: حمایت از سروش و ... با عجله و با تنش مطرح شد؛ آنهم با خط و نشان کشیدن درمورد مسدودسازی قریب‌الوقوع "تلگرامِ ما" و با روشدن دیرهنگام ناتوانایی‌های دیرآشنای جایگزین‌های بومی آن.
خدمات "تلگرامِ ما"
"تلگرامِ ما"، همان "تلگرامِ دیگران" در کشورهای دیگر نیست! برای ارزیابی علمی تلگرام می‌توان فهرستی از خدمات و لطمات این پیام‌رسان را، بدون پیش‌داوری و اَنگ و برچسب زدن به خالقان و صاحبان آن، برشمرد؛ اما بررسی کارکردهای "تلگرامِ ما"، موضوع دیگری ست و خدمات و لطمات دیگری را نشان می‌دهد که از منظر سیاست روز و مناسبات قدرت حائز اهمیت است.
در روزهای اخیر، سکوی مخالفتِ سازمان‌یافته علیه تلگرام، سازمان صداوسیما بود که در کارزاری گسترده، در هماهنگی با دبیر شورای عالی فضای مجازی به پخش سراسری مخالفت وی با ادامه فعالیت تلگرام در کشور پرداخت.
این کارزار خدماتی در بر داشت و دارد. خدمات این کارزار عبارتند از:
• «حرام شرعی خواندنِ» تعرض به امنیت و حریم شهروندان ایرانی در پیام‌رسان‌های داخلی؛
• بذل توجه خاص به پیام‌رسان‌های داخلی، پس از سال‌ها غفلت؛
• طرح ضرورت حمایت مالی و قانونی از صاحبان پیام‌رسان‌های داخلی و قول و قرار پشتیبانی کردن وزارت ارتباطات از آنها و تخصیص بودجه‌ای خلق‌الساعه برای یاری‌رسانی به توسعه و تقویت آنها؛
• لزوم پشتیبانی حقوقی از کاربران پیام‌رسان‌های داخلی توسط قانون‌گذاران؛
• تأکید بر آماده‌سازی پیام‌رسان‌های بومی برای جایگزین‌سازی آنها بجای پیام‌رسان‌های غیر بومی در کوتاه‌مدت؛
• مطرح شدن حقوق "شبکه‌وندان" (این شهروندانِ برخط که هنوز نه حقوق شهروندی‌شان از سوی مجلس و شورای نگهبان رسماً پذیرفته شده و نه حقوق شبکه‌وندی‌شان تدوین شده است)
• منتشر شدن نگرانی‌های عموم کاربرانِ بالقوه و بالفعلِ پیام‌رسان‌های بومی از احتمال تجاوز به حریم خصوصی کاربران توسط صاحبان قدرت یا دارندگان و کارکنان شرکت‌های دولتی و خصوصیِ بومیِ پیام‌رسانی؛
• ضرورت اعتمادسازی و بازسازی اعتماد از دست رفته میان کاربران و حاکمان؛
• تأکید بر رعایت و اجرای قوانین موجود در مورد رعایت حریم خصوصی کاربران؛
• پُرکردن خلاء‌های قانونیِ حفاظت از داده‌پیام‌ها و حقوقِ کاربرانِ پیام‌رسان‌های بومی از طریق تدوین و تقدیم لوایح لازم به مجلس درمورد حفاظت داده‌ها و رعایت حریم خصوصی کاربران؛
لطمات "تلگرامِ ما"
اکنون اما پیام‌رسان عمده در کشور ما، خواهی‌نخواهی، تلگرام است، اما عموم کاربران ایرانی، آگاهانه آن را انتخاب نکردند، بلکه در شرایط سرگشتگی و جَوزدگیِ حاصل از مسدودسازی ناگهانیِ "وایبر" و "وی‌چت" در گذشته، چند سالی است که به آن روی آورده و در آن مأمن گرفته‌اند؛ به امید آن که این‌بار خطاهای گذشته تکرار نشود (و پیش از کندن چاه، مناره به سرقت نرود).
کم نیستند لطمات رویکرد جَوزده به پیام‌رسان‌ها! به طور خلاصه می‌توان لطمات "تلگرامِ ما" را موارد زیر دانست:
• در حالی که به‌طور خاص تصمیمی درمورد مسدودسازی تلگرام در شورای عالی فضای مجازی، تا پایان سال 1396، اتخاذ نشده بود، نظرات شخصیِ دبیر شورای عالی فضای مجازی درمورد به‌صلاح نبودن ادامه فعالیت تلگرام با وضعیت فعلی، در 27 اسفند 1396 رسانه‌‌ای و به‌عنوان نظر غالب منعکس می‌شود، بدون آن که آلترناتیوی بجای آن، آماده بهره‌برداری بوده باشد. نتیجه آشکار این کارزار نابهنگام، تشویش اذهان عمومی و تنش‌افزایی در شرایطی است که کشور، بیش از هر زمان دیگری، نیاز به آرامش و تنش‌زدایی دارد.
• بحث ناقص و نصفه/نیمه خطر «گرام» و سکوی اقتصادی شدن آتی تلگرام، روزها و ساعت‌ها وقت گران‌بهای اعضای شورای عالی امنیت ملی و مجلس شورای اسلامی را به هدر داده و همه را "سرِ کار" گذاشته و می‌گذارد؛ در حالی که می‌دانیم:
• از یک‌سو: چند سال است که "تلگرامِ ما" سکوی اقتصادیِ هزاران کسب‌وکار بومی شده است و دبیر محترم شورای عالی فضای مجازی نباید غافل از آن باشد. این کیفیت (یعنی سکوی اقتصادی بودن تلگرام) از ویژگی‌های بارز تلگرام کنونی است و همین کیفیت با اجرای پروژه "گرام" که در دست اقدام صاحبان تلگرام است، در آتیه تنها ارتقاء می‌یابد،
• و از سوی دیگر: اخیراً صاحبان تلگرام در رابطه با گردآوری سرمایه برای راه‌اندازی رمزارزِ "گرام" رسماً اعلام کرده‌اند که کاربران مقیم ایران به دلیل وضع برخی تحریم‌های بانکی، از دریافت و به‌کارگیری رمزارز تلگرام محروم خواهند بود؛ پس اگر تلگرامی که دیروز به نوعی سکویِ اقتصادی ما شد و امروز هم به نوعی سکوی اقتصادی هزاران کسب‌وکار ایرانیان است، فردا بیش از پیش سکوی اقتصادی خارجی‌ها شود، این موضوع چه ربطی به ما دارد و چرا باید در مورد چیزی که ربطی به ما ندارد، هشدار دهیم و اظهار نگرانی کنیم؟
• عجله در تبلیغ و ترویجِ کالاهای ناکارآمد و در حال آماده‌سازی ایرانی، حمایت و دفاع از آنها نیست، بلکه درست خلاف آن است و این تبلیغ، می‌تواند لطمه‌ای جبران‌ناپذیر به ترویج تولیدات داخلی اُپراتورها بزند.
• هراس از مسدودسازی مجدد تلگرام و ترس از ضربتی بودن و موقتی نبودن این مسدودسازی احتمالی، چند لطمه بر پیکر اقتصاد فاوا وارد می‌کند:
• از یک‌سو، کاربران تلگرام را به دام فیلترشکن‌سازان جورواجور می‌اندازد که خطرات خود را دارد،
• و از سوی دیگر: میلیون‌ها کاربر را در کوتاه‌مدت متواری می‌کند و به چاله پیام‌رسان‌هایی بد یا بدتر از تلگرام می‌افکند.
سال را خوب شروع کردیم: با شعار حمایت از کالای ایرانی، اما داریم به بدترین شکل طی طریق می‌کنیم: با تشویش اذهان و تنش! با وعده سر خرمن و ارجاع مشتاقان حمایت از کالاهای فاوای ایرانی به وضعی نامعلوم!
درس‌های خدمات و لطمات "تلگرامِ ما" هردو آموزنده‌اند اما تکراری هم هستند. تا درس‌های گذشته را مرور نکرده و یاد نگرفته‌ایم، این خطر در کمینِ ماست که کورانه خطاهای پیشین را تکرار کنیم! (منبع:عصرارتباط)