داد و ستد بی‌ضابطه دامنه‌های اینترنتی در کشور
خرید و فروش کالاهای مجازی در دنیای ارتباطات قرن بیست و یکم به فرآیندی روزمره در جامعه جهانی تبدیل شده است. تبادل و انتقال ثبت دامنه‌های اینترنتی نیز یکی از این بازارهای مجازی را به خود اختصاص داده است. طبیعی است با رشد و توسعه وبگاه‌ها و درگاه‌های اینترنتی در کشورمان، در سال‌های اخیر خرید و فروش دامنه‌ها در ایران نیز با روندی صعودی همراه بوده است. هرچند به علت نبود راهکارهای نظارتی کافی، به نظر می‌رسد واسطه‌گری و سودجویی به این حوزه نیز وارد شده است.
×× پسوند دامنه ir.
پسوند دامنه ir. امروزه به عنوان یک دامنه مرتبه اول (TLD) از جایگاه ویژه‌ای در رده‌بندی‌های بین‌المللی برخوردار است. برپایه اطلاعات مندرج در پایگاه تخصصی رصد و آمارگیری مربوط به اینترنت- W3Techs- دامنه ir. تا نیمه فروردین امسال از بین 78 دامنه مرتبه اولِ با رقم استفاده بالاتر از 1/0 درصد، با در اختیار داشتن 7/0 درصد از میزان استفاده کل وبگاه‌ها، در رده هجدهم ایستاده است. فارسی نیز به عنوان یکی از زبان‌های پر کاربرد محتوای وبگاه‌ها با استقبال روزافزونی مواجه است. به طوری که محتوای 9/0 درصد از تمام وبگاه‌های جهان به زبان فارسی نوشته می‌شود و فارسی از بین 38 زبان بسیار رایج در وب در رتبه سیزدهم و حتی بالاتر از زبان عربی قرار دارد.
پژوهشگاه دانش‌های بنیادی یا همان مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات، مسئول ثبت دامنه‌های با پسوند ir. است. براساس گزارش وبگاه این مرکز، 618 هزار و 147 دامنه فعال با این پسوند در اینترنت وجود دارد.
در ایران نیز همانند تمام کشورها، دو نوع روش ثبت و خرید دامنه وجود دارد.
روش نخست، ثبت استاندارد است که براساس تعرفه‌های موجود ارائه شده توسط متولی رسمی و نمایندگی‌های زیرمجموعه آن انجام می‌شود و روش دوم، خرید و فروش خصوصی است. این روش معمولاً به دو صورت انجام می‌گیرد: 1- دامنه مورد نظر خریدار از قبل ثبت شده باشد. 2- مالک سایت قصد فروش و انتقال دامنه ثبت شده خود را داشته باشد.
اما نکته‌ای که درباره روش خرید و فروش خصوصی حائز اهمیت است، تعیین قیمت انتقال ثبت دامنه است. در اینجا به نظر می‌رسد هیچ محدوده یا کارگزار مشخصی برای محاسبه قیمت دامنه‌های از قبل ثبت شده وجود ندارد. برای مثال، خبرنگار جام‌جم برای ارزیابی قیمت فروش دامنه‌های ثبت شده با یکی از مالکان که آماده واگذاری دامنه خود بود تماس گرفت. فروشنده، قیمت پایه دامنه مورد نظر به نام Jupiter.ir را بین 5 تا 10 میلیون تومان اعلام کرد. وی اظهار کرد که قیمت فروش پایه دامنه‌هایی با نام‌های اسطوره‌ای معروفی مثل artemis.ir، pegasus.ir و saturn.ir در این طیف قیمت و حتی بالاتر است و دامنه های‌دیگری چون king.ir تا 30 میلیون تومان نیز قیمت‌گذاری می‌شود. حتی قیمت دامنه‌هایی که به کلمات رایج و پر کاربرد در محاورات روزمره مربوط می‌شود، می‌تواند قیمت بسیار بالاتری نیز داشته باشد. برای مثال دامنه film.ir می‌تواند تا سقف 750 میلیون تومان نیز قیمت‌گذاری شود و البته مشتری هم داشته باشد!
×× رئیس واحد ثبت دامنه اینترنتی .ir:
از نظر قانونی امکان اعمال نظارت خاصی در این خصوص وجود ندارد، زیرا دامنه‌ها نیز همانند هر کالایی که دارای مالک خصوصی است می‌تواند به قیمت مورد نظر فروشنده عرضه شود و به‌طور طبیعی اگر خریداری با قیمت مطرح شده موافق نباشد، می‌تواند از خرید این کالا منصرف شود
از همه جالب‌تر این‌که اگر بخواهید دامنه اینترنتی به نام یک عدد سه یا چهار رقمی ثبت کنید، آن‌گاه در کمال تعجب خواهید دید چند عضو یک خانواده با نام خانوادگی مشابه اکثریت قریب به اتفاق عددها را خریده‌اند. در تماس خبرنگار جام‌جم برای دریافت قیمت فروش یک نمونه از این دامنه‌های عددی ابتدا نشانی یک وبگاه اینترنتی خارجی معرفی شد که در آن قیمت‌های مربوط به عددهای مشابه با پسوند com . به دلار مطرح شده بود و گفته شد پس از دیدن این قیمت‌ها، قیمت پیشنهادی خود را ارائه دهید. قاعدتا روزی خواهد رسید که اشخاص حقیقی یا حقوقی به نحوی نیاز به خرید دامنه اینترنتی متناسب با آن عدد را پیدا خواهند کرد و آن وقت ناچارند نظر فروشنده را برای فروش دامنه مورد نظر جلب کنند.
×× نظر رئیس واحد ثبت دامنه ir.
علیرضا صالح، رئیس واحد ثبت دامنه اینترنتی .ir در گفت‌وگو با خبرنگار جام‌جم در پاسخ به این سوال که آیا نظارتی در تعیین قیمت‌ها از سوی مراکز ذی‌صلاح وجود دارد یا خیر گفت: از نظر قانونی امکان اعمال نظارت خاصی در این خصوص وجود ندارد. زیرا دامنه‌ها نیز همانند هر کالایی که دارای مالک خصوصی است می‌تواند به قیمت مورد نظر فروشنده عرضه شود و بدیهی است اگر خریداری با قیمت مطرح شده موافق نباشد، می‌تواند از خرید این کالا منصرف شود.
صالح در ادامه افزود: البته برای جلوگیری از سوءاستفاده سودجویان، راهکار قانونی حل اختلاف در نظر گرفته شده است. این راهکار به شاکی اجازه می‌دهد در صورت سوءاستفاده طرف مقابل، در مراجع قانونی طرح دعوی کند. برای مثال، شخص حقیقی یا حقوقی دامنه‌ای را به نام برند یا علامت تجاری شناخته شده‌ای خریداری می‌کند، سپس با شرکت مالک این برند یا علامت تجاری تماس می‌گیرد و عنوان می‌کند که دارای چنین دامنه‌ای است و می‌تواند آن را به قیمت بالایی به فروش برساند. در این حالت، این شرکت می‌تواند از فروشنده شکایت کند. زیرا این مصداق سوءاستفاده از حق مالک اصلی آن علامت تجاری است. در این صورت فرآیند حل اختلاف به کمک شاکی می‌آید و با رای دادگاه دامنه را لغو می‌کند.
×× چند راهکار
هرچند سخنان علیرضا صالح در خصوص تعیین قیمت کالا از سوی فروشنده کاملاً صحیح است، اما علاوه بر راهکار حل اختلاف قطعا با وضع مقررات دیگری می‌توان از بروز بسیاری از فرصت‌طلبی‌ها و واسطه‌گری‌ها در این حوزه پیشگیری کرد. در حقیقت، بر مبنای اظهارات رئیس واحد ثبت دامنه اینترنتی .ir، راهکار حل اختلاف فقط در شرایطی قابل ملاحظه است که مصادیق سوءاستفاده حقیقی یا حقوقی در زمان تبادل یا تمدید ثبت دامنه اینترنتی اثبات شود. بنابراین، به نظر نمی‌رسد که گرانفروشی و پیشنهاد قیمت‌های نجومی بی‌ضابطه از سوی فروشندگانی که فقط به قصد خرید و فروش اقدام به تصاحب دامنه‌های اینترنتی با اسامی خاص کرده‌اند در چنین شرایطی مورد بررسی قرار گیرد.
از این رو به نظر می‌رسد برای مبارزه این نوع واسطه‌گری‌ها در بازار خرید و فروش نام دامنه باید به راهکار دیگری اندیشید. به عنوان مثال، همان‌گونه که سازمان تعزیرات حکومتی بر تعیین قیمت‌ها و مقابله با گرانفروشی در بازار کالاهای واقعی نظارت دارد، سازمان یا نهاد مشابهی می‌تواند وظیفه نظارت بر بازار کالاهای مجازی از جمله خرید و فروش و انتقال ثبت دامنه‌های اینترنتی را عهده‌دار شود.
تنظیم مقررات ویژه وضع مالیات نیز می‌تواند به عنوان یکی از راه‌های مقابله با گرانفروشی و ارائه قیمت‌های منصفانه و منطقی در این بازار مد نظر قرار گیرد. وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان امور مالیاتی کشور با کسب اختیاراتی از سوی قانونگذار برای اختصاص مالیات به این کالای مجازی می‌توانند از بسیاری رفتارهای سودجویانه در این حوزه پیشگیری کنند. به این ترتیب با بالاتر رفتن قیمت‌های درنظر گرفته شده از طرف سودجویان از سطح مشخصی، مالیات با ضریب تصاعدی می‌تواند افزایش یابد تا به این ترتیب، پیشنهاد قیمت‌های نجومی برای دامنه‌ها بجز کاهش مشتری تأثیری در انتفاع مالی واسطه‌ها نداشته باشد.
این اتفاقی است که در بازارهای بین‌المللی تبادل نام دامنه رخ می‌دهد. با مراجعه به برخی درگاه‌های ارائه‌دهنده این خدمات می‌توان مشاهده کرد که به تمام دامنه‌هایی که به روش خصوصی عرضه می‌شود مالیات اختصاص می‌گیرد. در حالی که دامنه‌هایی که با تعرفه‌های استاندارد عرضه می‌شود بدون مالیات یا مالیات بر ارزش افزوده‌اند.
به عنوان نمونه، به همان نام دامنه jupiter باز می‌گردیم که در ایران، از قبل با پسوند ir. و با هزینه اندک ثبت شده و اکنون از سوی مالک خصوصی با قیمت پایه 5 تا 10 میلیون تومان و بدون هیچ نظارت مالیاتی عرضه می‌شود.
این نام با پسوند com. (پسوندی که در 6/51 درصد از تمام وبگاه‌های دنیا استفاده می‌شود) در نسخه‌های a-jupiter.com، the-jupiter.com و thejupiter.com موجود است. هر سه نسخه در درگاه‌های اینترنتی whois.net و verio.com با قیمت استاندارد 59/11 دلار (حدود 38 هزار تومان) در سال ثبت می‌شود.
این درحالی است که برای خرید دامنه jupiterray.com که از نظر اسمی شباهت به دامنهjupiter دارد و متعلق به مالک خصوصی است قیمت 1095 دلار عرضه شده است که با احتساب 200 دلار مالیات بر ارزش افزوده به رقم 1295 دلار (حدود 4 میلیون و 300 هزار تومان) افزایش می‌یابد و بالطبع هر چه قیمت‌های مبادله‌ای بالاتر رود، ضریب اعمال مالیات نیز قابل افزایش خواهد بود. به این ترتیب به نظر می‌رسد وضع نشدن مقررات مالیاتی در این حوزه موجب شده گروهی از واسطه‌ها بدون هیچ نظارتی از فرار مالیاتی بهره برده و به سودهای کلانی دست یابند.(منبع:جام‌جم)
- ۹۴/۰۲/۱۹