دستپاچگی و ضعف آموزش و پرورش در آموزش مجازی
شیوع کرونا در کشورمان، تعطیلات طولانی‌مدت را به مدارس تحمیل کرد؛ جریان آموزش هر چند با مشکلاتی اما در جریان است، در این میان سیاست‌گذاری نظام آموزش و پرورش به نوعی دچار دستپاچگی شده است که عدم اصلاح این امر می‌تواند آفات متعددی را به دنبال داشته باشد
شیوع کرونا در جهان و بالتبع ایران اگرچه دانش‌آموزان را به تعطیلات طولانی‌مدت برده و هنوز هم وضعیت شروع دوباره مدارس مشخص نیست اما آنچه به خوبی مشاهده می‌شود تلاش‌هایی از سوی آموزش وپرورش و معلمان برای تداوم جریان آموزش است، تلاش‌هایی که با مشکلاتی هم همراه است.
شروع کار به فاصله بسیار کم پس از تعطیلات کرونایی مدارس با آموزشهای تلویزیونی همراه شد اما آموزشهای تلویزیونی هم با مشکلات خاص خود همراه شدند مثلا خانواده‌ها گفتند، زمان 20 دقیقه‌ای آموزش هر درس برای ارائه مطالب بسیار کوتاه است و محتواها سریع آموزش داده می‌شود بنابراین یادگیری دانش‌آموز انجام نمی‌شود، از سوی دیگر برخی دانش‌آموزان به ویژه دبستانی‌ها، آموزشهای تلویزیونی را جدی نمی‌گیرند یا با آن ارتباط برقرار نمی‌کنند بنابراین یادگیری با اشکالات بسیاری همراه است.
شاید همین مشکلات و عدم تعامل بین دانش‌آموز و معلم باعث شد تا معلمان در فضای مجازی نیز به آموزش دانش‌آموزان خود مشغول شوند و حالا وزارت آموزش وپرورش برای نظارت بیشتر بر آموزش مجازی معلمان به دنبال ایجاد شبکه اجتماعی شاد است تا به گفته خودشان کلاس درس حقیقی را در فضای مجازی شبیه‌سازی کنند؛ طرحی که البته هنوز وارد فاز اجرا نشده، متوقف شد تا امنیت این بستر ارتباطی به طور کامل فراهم شود همان موضوعی که پیش از این از سوی معلمان و کارشناسان بارها مورد تذکر قرار گرفته بود!
فاطمه رحمانی؛ دبیر مطالعات اجتماعی دوره متوسطه اول هم درباره شیوه آموزشهای مجازی گفت: دانش‌آموزانم درباره آموزشهای تلویزیونی میگویند که مطالب خیلی سریع ارائه می‌شود و برخی دروس دشوار را واقعا متوجه نمی‌شوند همچنین آموزش، یک‌طرفه است و آنها نمی‌توانند سؤالات خود را مطرح کنند.
او درباره آموزش مجازی توسط معلمان عنوان کرد: تمام محتوا توسط خود معلمان تولید می‌شود، من برای درس مطالعات اجتماعی مطالب و پاورپوینت‌هایی که در گروه‌های تلگرامی مربوط به سرگروه‌های آموزشی این درس در اختیار معلمان قرار می‌گیرد، برای دانش‌آموزان می‌فرستم آموزش و پرورش هم که با اجبار و حالت دستوری مدیران مدارس را ملزم به انتخاب پیامرسانهای خاص در سامانه سناد کرده است تا معلمان و دانش‌آموزان را در شبکه اجتماعی شاد و پیام‌رسان های موجود در آن عضو کنند.
او گفت: ارسال فیلم‌ها و پاورپوینت‌ها در تلگرام سریعتر انجام می‌شود امیدوارم در پیامرسانهای داخلی برای آپلود فیلم‌ها یا مطالب با کندی همراه نشویم؛ آموزش وپرورش باید از مدتها قبل در دوره‌های آموزش ضمن خدمت معلمان، روشهای تدریس مجازی و الکترونیک را ارائه می‌کرد اما هیچ خبری از این دوره‌ها نبود و مطالبی که واقعا نیاز معلم نیست در دوره‌های ضمن خدمت ارائه می‌شود!
خانواده‌ها در کنار سلامت دانش‌آموزان نگران وضعیت تحصیلی‌اند
به هر حال این روزها خانواده‌ها نگران وضعیت تحصیلی فرزندان خود هستند، این نگرانی‌ها برای دانش‌آموزان دبستانی و از طرف دیگر کنکوریها بیشتر مشهود است و چکونگی جبران زمان از دست رفته آموزش، سؤال بسیاری از آنهاست؛ موضوعی که نمی‌توان با قطعیت درباره آن سخن گفت! هر چند آموزش وپرورش گفته است هر زمان که مدارس باز شود یک ماه به زمان آموزش اضافه خواهد شد.
آموزش مجازی به یک میزان در دسترس دانش‌آموزان نیست
آموزش مجازی هم به یک میزان در دسترس دانش‌آموزان نیست، مناطق محروم و حاشیه شهرها به این سبک از آموزش دسترسی ندارند، در این میان بین مدارس دولتی، خاص و غیردولتی هم در بحث کیفیت آموزشهای مجازی تفاوت‌هایی مشاهده می‌شود.
اما این روزها پرسش مهمتر این است که چرا در وزارت آموزش وپرورش پیش از این، تمهیدات مختلف برای چنین روزهایی پیش‌بینی نشده بود آن هم در کشور ما که تعطیلات غیرقابل پیش‌بینی مدارس به دلایل مختلف از جمله آلودگی هوا بسیار است، تا در تعطیلات فعلی با دستپاچگی به دنبال اجرای طرح‌هایی همچون فعال کردن شبکه اجتماعی شاد آن هم در وضعیتی که هنوز زیرساخت‌های آن به ویژه در بحث امنیت اطلاعات کاربران فراهم نیست، نباشند.
در مسیر اعتماد سازی نیستیم
احمد بنی اسدی؛ دانشجوی دکترای علوم تربیتی درباره ناگزیر بودن آموزش وپرورش از ارائه آموزشهای مجازی در تعطیلات کرونایی مدارس اظهار کرد: هم‌اکنون با وضعیت مطلوبی مواجه نیستیم یعنی از یک سو گفتمانی را شاهدیم که می‌‌گوید از روز شنبه وضعیت کشور به حالت عادی بر می‌گردد و 10 روز بعد میگویند این وضعیت ممکن است تا چند ماه آینده ادامه داشته باشد و در تمام این مراحل غافل هستیم که این پیام‌ها چقدر می‌تواند برای جامعه، آسیب به همراه داشته باشد.
وی افزود: در سطح وزارت آموزش و پرورش هم یک روز گفته می‌شود 30 درصد دانش‌آموزان به اینترنت دسترسی ندارند و یک روز بعد در توییتی اعلام می‌شود حدود 7 درصد دانش‌آموزان به اینترنت دسترسی ندارند، معیاری هم نداریم تا بدانیم 30 درصد صحیح است یا 7 درصد! به هر حال پارادایم حاکم در مسیر اعتماد سازی نیست و به طور جد ظرفیت‌های اعتماد سوزی را رقم می‌زند.
این دانشجوی علوم تربیتی با اشاره به اینکه در این شرایط باید امید داشت که توانمندی‌های انسان در مواجهه با این وضعیت به کار گرفته شود، گفت: وزارت آموزش و پرورش دو دسته سرمایه در برابر خود دارد، نخست سرمایه‌های انسانی که عبارتند از خانواده‌ها، معلمان و دانشجو معلمان، جامعه نخبگانی، دانشگاهی و سایر دلسوزان تربیتی و دوم، سرمایه‌های فنی که آن را در فضای مجازی و تلویزیون برای امر آموزش خلاصه می‌کنم.
بنی اسدی مطرح کرد: هم‌اکنون از خانواده‌ها به عنوان یکی از ظرفیت‌های در اختیار آموزش وپرورش غافل هستند در حالیکه آموزش و پرورش باید از این ظرفیت به خوبی در بخش هدایت و ارزیابی دانش آموزان کمک بگیرد مثلاً می‌تواند آموزشهای مناسبی را تدارک ببیند تا والدینی که توانمند هستند به آموزش و پرورش کمک کنند.
این دانشجوی دکترای علوم تربیتی گفت: آموزش و پرورش باید برای جلب اعتماد تلاش کند پس از آن خانواده‌ها را درگیر کند و در گام بعد بر روی مسائلی که نیاز مردم است، سرمایه گذاری کند.
ارزیابی دانش‌آموزان مشکل آموزش از راه دور
بنی اسدی با اشاره به اینکه مشکل عمده آموزشهای از راه دور، عدم طراحی مکانیزم ارزیابی است، یادآور شد: در شیوه سنتی، دانش‌آموز در مدرسه حاضر و مورد ارزیابی قرار می‌گیرد اما هم‌اکنون در آموزش مجازی برای ارزیابی دانش‌آموزان چه باید کرد؟ در این شرایط بزرگترین کوتاهی نادیده گرفتن توانایی والدین برای کمک به مدارس در بحث ارزیابی است.
وی با اشاره به اینکه ارزیابی دانش‌آموزان سطوح مختلفی دارد، عنوان کرد: مشارکت والدین در ارزیابی بدین معنا نیست که از طریق والدین نمره بدهیم بلکه می‌تواند به این شیوه باشد که دانش آموز دروس را از تلویزیون مشاهده کند و والدین به مدرسه و معلم اعلام کنند، فرزندشان توانسته در این هفته مباحث را از طریق تلویزیون دنبال کند.
بنی اسدی در ادامه با اشاره به محوری دیگر مبنی بر اینکه نگاه حاکم بر اساس قانون باید فرصت محور باشد و تمرکز هم به جای برنامه درسی رسمی حاکم بر برنامه درسی تربیت انسان با تکیه بر ظرفیت روز تغییر کند، گفت: کرونا ظرفیت‌های بیشماری را در حوزه برنامه درسی برای ما طراحی کرده است وقتی می‌گوییم برنامه درسی منعطف باشد یعنی متخصص برنامه درسی و نظام تربیتی در تلاش برای شکار فرصت‌هایی باشند که برنامه درسی بهینه را فراهم کند.
فرصتی مناسب برای انعطاف در برنامه درسی
وی متذکر شد: هم‌اکنون مسئله اصلی این نیست که دانش آموز در مباحث ریاضی و فیزیک چقدر پیش رفته است، معتقدم کرونا ظرفیتی ایجاد کرده است که برنامه درسی می‌تواند متحول عمل کرده و خوراک جدید و مناسبی را برای طراحی آموزشی فراهم کند، این محتوا می‌تواند در اختیار دانش‌آموزان قرار بگیرد به عنوان مثال اگر در نظام تربیتی هدف اخلاق است چه زمانی فرصت مناسب پیدا می‌کردیم تا کمک به همنوع و اقشار ضعیف را به دانش‌آموز توضیح دهیم، هم‌اکنون کرونا این فرصت را ایجاد کرده است.
بنی اسدی در ادامه مباحث خود به موضوع آموزشهای مجازی و تلویزیونی هم اشاره ای کرد و گفت: باید از وزارت آموزش و پرورش بسیار مطالبه گر بود اما در چالش کرونا در بخش‌های مختلف باید به این وزارتخانه کمک کرد، با شناخت حداقلی که از وضعیت آموزش و پرورش دارم معتقدم در شرایط فعلی بهترین بستر آموزش از طریق تلویزیون است.
ضریب نفوذ برنامه‌های تلویزیونی بالاتر از آموزش مجازی
این دانشجوی دکترای علوم تربیتی ادامه داد:تلویزیون قوی‌ترین بستر برای جبران عقب افتادگی آموزشی است چون ضریب نفوذ آن در خانواده‌ها بیشتر از اینترنت است، خطرات فضای مجازی را هم ندارد همچنین شاهد شکل‌گیری مقاومت‌ها از سوی معلمان برای نصب اپلیکیشن‌های داخلی و نگرانی خانواده‌ها در بحث ورود بچه‌ها به فضای مجازی نیستیم.
وی با تاکید بر اینکه باید واقعیت‌های موجود را دقیق‌تر در نظر گرفت، گفت: هم اکنون ضریب نفوذ ورود موبایل به خانواده‌ها بیشتر از تبلت یا لب تاپ است تصور کنید برای دانش آموز دوره ابتدایی آموزش از طریق فضای مجازی و موبایل تا چه اندازه دست‌یافتنی و قابل درک است؟ بنابراین بستر تلویزیون چون ضریب نفوذ آن بیشتر و جاذبه‌های کاذب فضای مجازی را ندارد می‌تواند بهتر باشد.
بنی اسدی با اشاره به اینکه ارائه آموزش به دانش‌آموزان از طریق فضای مجازی هم می‌تواند فرصت‌های بیشماری را در اختیار ما قرار دهد، افزود: ذکر چند نکته در این رابطه ضروری به نظر می‌رسد و باید به چالش ها و پرسش‌های موجود در این حوزه نیز تمرکز کرد.
آموزش وپرورش باید وضعیت دقیقی از جامعه مخاطبانش داشته باشد
وی گفت: دستیابی به آمار و اطلاعات دقیق از وضعیتی که در آن قرار داریم به لحاظ تربیتی مهم ترین کار است یعنی آموزش و پرورش باید به این شناخت رسیده باشد با چه جامعه‌ای در ارتباط است به عنوان مثال چند درصد جامعه دانش‌آموزان فرزند کارمند یا کارگر هستند یا چند درصد در مناطق محروم زندگی می‌کنند تا بر اساس آن برنامه‌ها را بهتر طراحی کند.
بنی اسدی افزود: امیدوارم آموزش و پرورش در سطح کلان بداند با چه طیفی از مخاطب مواجه است، مثلاً جامعه کارگری که در تعطیلات تحمیلی کرونا درگیر مسائل مالی می‌شود تا چه اندازه توانایی دسترسی به اینترنت دارد یا مردم سیل زده در جنوب کرمان از چه وضعیتی برای دسترسی به فضای مجازی برخوردارند؟ در مرحله نخست آموزش و پرورش باید دقیق بداند که چه مخاطبانی دارد و بر اساس آن برنامه‌ریزی کند و در مرحله دوم به ظرفیت خانواده‌ها ها توجه داشته باشد اگر طیف مخاطبان مشخص باشد آموزش و پرورش راحت‌تر می‌تواند با پدیده کرونا مواجه شود.
رویارویی نادرست آموزش وپرورش با شرایط فعلی، سوگیری رقم زد
وی درباره رویارویی آموزش و پرورش با شرایط فعلی متذکر شد: رویارویی می‌تواند به شیوه‌ای باشد که باعث سوگیری شود همچنان که شاهد آن هستیم ، اگر برنامه‌ها را به سمت دستوری ببریم سوگیری می‌شود مثلاً معلمان در برابر ورود به پیامرسانهای داخلی موضع می‌گیرند طبیعی است که در مراحل بعدی هم نمی‌توان اعتماد آنها را جلب کرد، نگرانی خانواده‌ها هم نکته دیگری است که باید به آن دقت داشت هم‌اکنون آنها نگران هستند که وقت بچه‌ها تلف می‌شود و به برنامه‌های آموزشی هم توجه حداقلی دارند اما می‌توان با مشارکت دادن خانواده‌ها، دغدغه آموزش و پرورش را هم در بحث ارزیابی‌ها کاهش داد، آموزش و پرورش به همان میزان که برای بچه‌ها آموزش ارائه می‌کند می‌تواند برای مشارکت والدین برنامه ریزی کند.
آموزش و پرورش تطبیقی وارد گود شود!
وی با اشاره به اینکه در این شرایط نیاز است تمام ارکان نظام تربیت کشور به ویژه جامعه نخبگانی فعال باشند، بیان کرد: آموزش و پرورش تطبیقی باید بررسی کند که چین یا سایر کشورها در بحث آموزش چه اقداماتی را انجام دادند و آن را در اختیار آموزش و پرورش و خانواده‌ها قرار دهند، هم‌اکنون از این موارد غافل هستیم در حالی که ارتباطات بین‌الملل می‌تواند کمک بسیاری کند و آموزش و پرورش و آموزش عالی باید در این رابطه همدلانه حرکت کنند.
باید به خانواده‌ها و معلمان احساس آرامش داد
وی بیان کرد: نباید به ادامه مسیر پیشین آموزشی که چندان ظرافتی هم ندارد، تعصب داشته باشیم؛ برنامه درسی باید منعطف باشد و از فرصت فعلی در جهت پیشروی اهداف در قالب جدید و جذاب برای ارائه به دانش آموزان بهره ببریم چرا که هدف اصلی تربیت انسان است، بپذیریم رویکرد اجباری چندان جواب نمی‌دهد در این جریان باید به دانش آموز و معلم احساس آرامش داد همچنین می‌توان در کنار آموزشهای تلویزیونی از ظرفیت رادیو نیز بهره گرفت.
آموزش و پرورش دچار دستپاچگی
بنی اسدی ادامه داد: در شرایط فعلی سیاست‌گذاری نظام آموزش و پرورش نباید دچار دستپاچگی شود همچنین به نگاه همدلانه رسانه‌ها، معلمان و خانواده‌ها نیاز دارد، در این رابطه تکیه بر ظرفیت فضای مجازی و طراحی سامانه‌ای به نام شاد اگرچه قابل توجه است اما عدم کار کارشناسی دقیق، عدم شناسایی توانمندی‌ها از سمت وزارتخانه و دسته بندی جمعیت مخاطبانش می‌تواند بسیار نگران کننده و حکایتی از اقدامات عجولانه باشد.
وی با اشاره به پیشنهاداتی گفت: یکی از ضعف‌های آموزش و پرورش که مورد توجه کارشناسان است حاکمیت فضای رقابتی و نمره محوری است در حالیکه هدف آموزش و پرورش، تربیت انسان است چرا هم‌اکنون از ظرفیت شعر، نگارش و تاریخ بهره نگیریم. می‌توان ائمه و منابع اسلامی، حافظ، سعدی، شاهنامه، را در قالب برنامه‌های جذاب و فراگیر از طریق رسانه ملی و فضای مجازی به بچه ها آموزش داد، می‌توان تاریخ علم و تاریخ اسلام را در قالب زیبا از طریق فضای مجازی و پادکست به دانش‌آموزان ارائه کرد و کمی روشهای خشک و غیرجذاب آموزش‌ها را تغییر داد.
وی افزود: چرا نگارش را جدی نمی‌گیریم می‌توان از دانش‌آموزان خواست تا خاطرات خود از کرونا را در قالب متن‌های ادبی بنویسند و در گروه‌های مجازی با معلمان و دانش آموزان دیگر بحث کنند در این فضا می توان چالش‌های اخلاقی را نیز مطرح کرد به عنوان مثال آیا صحیح است اگر فردی پول داشته باشد ده بسته ماسک بخرد و در خانه نگه دارد؟
این دانشجوی علوم تربیتی متذکر شد:کرونا می‌تواند انقلاب تربیتی را با توجه به نکاتی که گفتم در بر داشته باشد به شرط آنکه ظرفیت جدید برنامه درسی را که تحول‌آفرین است مدنظر داشته باشیم و نگاه سنتی و رقابتی حذف شود هم اکنون بهترین فرصت برای استفاده از ظرفیت دانشجو معلمان است که از آنها برای آموزش مجازی، ایده‌پردازی و ارزیابی‌ها استفاده کرد و بهترین دوره برای کار عملی آنها و تمرین معلمی در فضای مجازی است که می‌تواند کمک حال مدارس هم باشد.
غافلگیر شدیم؟!
به گزارش تسنیم، به هر حال آموزش و پرورش در شرایط فعلی گریزی از ارائه آموزشهای مجازی ندارد برخی نیز معتقدند در این فضا برای انسجام بیشتر به آموزشهای مجازی چاره‌ای جز راه‌اندازی شبکه اجتماعی شاد وجود ندارد اما باید توجه داشت درباره مسائلی که در سطح وزارت مطرح می‌شود یعنی چارچوب بحث مربوط به وزارتخانه است، صحبت کردن از این که چاره دیگری وجود ندارد اجحاف در حق دانش‌آموزان است.
در همین باره بنی اسدی گفت: وقتی در وزارت آموزش‌وپرورش قرار می‌گیریم نباید به دنبال آنچه پیش خواهد آمد باشیم یعنی وقتی فردی در صندلی وزارت می‌نشیند نمی‌تواند بگوید در مسیر گذشته پیش می‌رویم؛ در مقام وزارت به ویژه آن جایی که تعلیم و تربیت دست ما است موظف به پیش‌بینی‌های متعدد هستیم، در شرایطی که بستر فضای مجازی در اختیار مردم است و دائم هم به تبعات آن اشاره می‌کنیم اما پیش‌بینی نمی‌کنیم اگر اتفاقی مانند کرونا پیش آمد چه چالش‌هایی وزارت آموزش و پرورش را درگیر می‌کند، بحث این است که کارهای دیگری هم می‌توان انجام داد اما باید پیش از آن به فکر می‌بودیم تا الان غافلگیر نشویم!