دولت نمی خواهد برای هرج و مرج در فضای مجازی چاره کند
رضا تقی‌پور گفت: نظرم این است که فضای مجازی با هرج و مرج مواجه است و دولت هم بنا ندارد که این را چاره کند. این را در همین وقایع اخیر هم دیدیم.
روی کاغذ می‌توان شورای عالی فضای مجازی را عالی‌ترین نهاد حاکمیتی و قانونی در حوزه فضای مجازی دانست. نهادی به ریاست رییس‌جمهور که در وقایع و حواشی اخیر در مورد تلگرام کاملاً ساکت بود. نهادی که حداقل روی کاغذ یکی از مرتبط‌ترین دستگاه‌ها برای بحث و بررسی حواشی مرتبط با فضای مجازی بود اما حتی یک جلسه هم برای بررسی این موضوع تشکیل نداد. این سؤال در کنار چند سؤال دیگر باعث شد تا سراغ یکی از اعضای شورا برویم. دکتر رضا تقی‌پور عضو حقیقی شورا، پاسخگوی «صبح‌نو» بود.
تقی‌پور متولد 1336 شهرستان مراغه است. کارشناسی کامپیوتر، کارشناسی ارشد مهندسی صنایع و دکترای علوم پیشرفته مدیریت، سوابق تحصیلی او را تشکیل می‌دهند. مدیریت صنایع امنیت مخابرات، مدیریت صنایع الکترونیک شیراز، مدیرعامل صنایع مخابرات ایران، رییس سازمان فضایی ایران و وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از سوابق شغلی و حرفه‌ایِ این عضو شورای عالی فضای مجازی است. سوال‌های «صبح‌نو» و پاسخ‌های تقی‌پور را در ادامه بخوانید.
آقای دکتر! چرا شورا در وقایع اخیر که یک پای آن فضای مجازی بود کاملاً سکوت پیشه کرد در صورتی که فلسفه ذاتی‌اش برای چنین مواقعی است؟
شورا متشکل از یک سری اعضای حقوقی و حقیقی است. بعضی اعضای حقوقی، مسوولیت و جایگاه مرتبط اجرایی هم دارند؛ مثل وزیر ارتباطات که در این مدت درگیر موضوع بود. در کنار اینها، شورا رییس، دبیر و سخنگو هم دارد که وظیفه دارند مواضع شورا را تبیین و اعلام کنند. ما به عنوان عضو می‌توانیم بگوییم که در وقایع اخیر، لازم بود و ضرورت داشت که شورا تشکیل جلسه دهد. موضوعی که به سکوت برگزارشد. البته ما دستورالعمل ساماندهی برای این موارد را داریم هرچند به مرحله اجرا نرسیده است. با این حال جا‌داشت که با توجه به اتفاقات رخ داده شورا وارد بحث شود.
مکانیزم برگزاری جلسات چگونه است؟
معمولاً توسط دبیر و بعد از هماهنگی با رییس شورای عالی فضای مجازی برگزار می‌شود.
در مورد وقایع اخیر، اعضا برای برگزاری جلسه اضطراری درخواست داشتند و انجام نشد یا اینکه اصلاً درخواستی هم نبود؟
درخواست که طبیعتاً وجود داشت. بعضی از دوستان به صورت عمومی هم این موضوع را مطرح کردند و گفتند که لازم است برای این مسأله جلسه‌ای تشکیل شود منتها روال اداره شورا به گونه‌ای است که اکثر این درخواست‌ها بی‌جواب می‌ماند.
یعنی رییس شورا با برگزاری این جلسات مخالفت می‌کند؟
بله!
به عبارت دیگر، تا رییس شورا احساس ضرورت نکند، شورای عالی فضای مجازی جلسه‌ای برگزار نمی‌کند؟
بله!
در این مورد به رییس‌جمهور درخواستی هم ارائه شده بود که ایشان نپذیرد یا اینکه اصلاً درخواستی نشده بود؟
دقیقاً اطلاع ندارم که این درخواست به صورت کتبی هم ارائه شده است یا نه اما در موارد قبلی، موضوعاتی بوده که رییس شورا حتی با وجود درخواست کتبی هم با برگزاری جلسه موافقت نکرده است.
آقای دکتر! چرا در کشور مدیریت واحدی برای اداره موضوعات مرتبط با فضای مجازی وجود ندارد؟ مثلاً اگر روزی برسد که فیس‌بوک بخواهد به قواعد حاکمیتی ما تن دهد، ما این طرف در داخل کشور مدیریت واحدی نداریم که طرف حساب فیس‌بوک باشد.
البته در قانون این مسأله وجود دارد. مثلاً اگر فعل مجرمانه‌ای اتفاق بیفتد، کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه تصمیم می‌گیرد؛ جلساتشان هم به موقع تشکیل می‌شود و تعیین تکلیف می‌کند. به طور کلی اما این صحبت درست است. به نظر می‌رسد عده‌ای بنا ندارند قوانین موجود را اجرا کنند. اینها مشکلاتی است که وجود دارد و نتیجه‌اش هم همین فضای هرج و مرج در مورد مدیریت فضای مجازی است. شخصاً نظرم این است که فضای مجازی با هرج و مرج مواجه است و دولت هم بنا ندارد که این را چاره کند. این را در همین وقایع اخیر هم دیدیم. اتفاقات اخیر به سه جریان قابل تفکیک است.
گروه اول مردمی بودند که به دلیل مشکلات معیشتی آمدند و انتقادشان را به وضع موجود اعلام کردند.
گروه دومی بودند که اصطلاحاً به آنها وندالیست یا تخریب‌گر گفته می‌شود.
بخش سوم هم معاندان و معارضان بودند. حساب گروه اول با دو گروه بعدی جداست. این را رهبری هم اعلام کرده است. این فضا، معلول وضعیت هرج و مرج و بدون مدیریت فضای مجازی است.
هر چه زودتر باید فکری به حال این قضیه شود. حتی در کشورهای توسعه‌یافته هم ما می‌بینیم که این فضا، مقررات و قوانین خاص خود را دارد و با نظم و انضباط اداره می‌شود. این‌گونه نیست که دروغ و تهمت و افترا به این شکل نشر پیدا کند. متأسفانه کسانی هم که باید مسوول باشند؛ پاسخگو نیستند. هر کسی هم بخواهد در تقبیح این هرج و مرج صحبت کند فوراً از جانب این افراد متهم به فیلترینگ و بستن می‌شود.
حرف‌هایی که به دکان تبدیل شده است. امروز کسی در کشور عزم بستن فضای مجازی را ندارد ولی متأسفانه می‌بینیم که این موضوع بارها از زبان یک مسوول بیان‌می‌شود.
با محور قرار دادن تلگرام، به نظر می‌رسد وابستگی بیش از حدی در حوزه پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی به این پیام‌رسانِ خاص پیدا کرده‌ایم. نگاه شورا در این زمینه چیست؟
مصوبه ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی را در نظر بگیرید. این موضوع در 5 جلسه بررسی شد. حتی در این مصوبه برای در اختیار قرار گرفتن فضای مجازی کشور به صورت مطلق توسط پیام‌رسان‌های خارجی هم محدودیت قائل شده‌ایم. اینها خیلی روشن است.
اساساً اینکه ما اجازه بدهیم اطلاعات کشور در قالب یک بیگ دیتا(Big Data) در اختیار مراکز خارجی باشد، عقلایی و منطقی نیست. همه هم به این موضوع اعتقاد داشتند. برهمین اساس هم راهبرد اصلی این بود که پیام‌رسان‌های داخلی حمایت شوند و به مرور بحث انتقال به پیام‌رسان داخلی صورت بگیرد. هیچ انتظاری از نرم‌افزارهای خارجی نیست که بدون یک خط مجوز مشغول فعالیت هستند. این را باید از مسوولان پرسید که این فضا را بدون قید و شرط در اختیار بیگانه قرار می‌دهند.
شما عضو شورای عالی فضای مجازی هستید؛ از پیام‌رسان‌های بومی استفاده می‌کنید؟
بله! مدت‌هاست از سروش و بیسفون استفاده می‌کنم. در این هفته‌های اخیر هم انواع دیگری را نصب کرده‌ام اما اگر بخواهم صادقانه بگویم باید عنوان کنم که استفاده زیادی نکرده‌ام.
از سطح خدماتشان رضایت دارید؟
اینها طبیعتاً کم و کسری دارند. هر پدیده‌ای این شکلی است. همین پیام‌رسان‌های خارجی را هم که مثال می‌زنیم، اگر توجه و دقتی که الان روی نمونه‌های داخلی است، در اوایل روی اینها هم پیش می‌آمد، شاید اینها هم همین مشکلات را پیدا می‌کردند. نظر شخصی من اما این است که در مقابل یک واقعیت بزرگ‌تر با وجود این ایرادها و اشکالات به تولید داخل اهمیت و ضرورت بیشتری می‌دهم. ان شاالله مردم هم به این مسأله توجه خواهند کرد.
اجازه بدهید واضح‌تر بگویم. سؤال من ناظر به این بود که مدتی تلگرام فیلتر بود اما این طرف پیام‌رسان‌های داخلی در داخل کشور نتوانستند از این فرصت استفاده کنند. شاید این بهترین فرصت بود که بخشی از کاربران تلگرام به این پیام‌رسان‌ها بپیوندند ولی این اتفاق نیفتاد. دلیلش چیست؟ من فکر می‌کنم شاید این باشد که ذائقه کاربر ایرانی به تلگرام آن‌هم با این سطح از خدمات عادت کرده اما نمونه‌های بومی از پاسخگویی و ارائه این سطح از خدمات ناتوان بودند. اگر امکان ارائه این سطح از خدمات را داشتند حتماً موفق می‌شدند از این فرصت استفاده کنند.
من این موضوع را منتفی نمی‌دانم اما فکر می‌کنم باید روش عوض شود. مسوولان ما این همت را نداشتند. من فکر می‌کنم باید این فرهنگ‌سازی و آگاهی را در مورد پیام‌رسان‌های خارجی ایجاد کنیم. ببینید همین الان خیلی‌ها به غلط فکر می‌کنند که الان روی تلگرام کسب و کار شکل گرفته است اما باید اعلام کرد که اینها کسب و کارهای تلگرامی نیست. کسب و کار اینترنتی هستند و با تغییرات کمی در دیگر بسترها هم قابل انجام است.
در مورد خاص تلگرام البته بیشتر استفاده تبلیغی شده و هنوز وارد حوزه‌های اقتصادی و پرداخت‌های مالی و اقتصادی بر بستر پیام‌رسان نشده است...
بله اما همین‌ها هم هستند. البته این را هم بگویم که هیچگاه اجازه ارائه چنین خدماتی(مالی و اقتصادی) بر بستر تلگرام داده نخواهد شد. در بعد تبلیغات هم همین تبلیغات را نمونه‌های داخلی هم می‌توانند انجام دهند ولی متأسفم که همت مسوولان ما به اندازه متخصصان ما نیست.
و سؤال آخر! دیدگاهی در کشور وجود دارد که اعلام می‌کند پیام‌رسان‌های بومی به اندازه انواع خارجی امن نیستند. به عبارت دیگر، در صورت فعالیت در پیام‌رسان‌های بومی از اظهارنظرهای سیاسی و فرهنگی کاربران سوءاستفاده می‌شود. این دیدگاه را قبول دارید؟
صد در صد با این دیدگاه مخالفم. پیام‌رسان‌های خارجی با ابهامات و سؤالات زیادی روبه‌رو هستند که پاسخی برای آنها نیست. ما به جوانان خودمان اعتماد نمی‌کنیم. همین پیام‌رسان‌های داخلی که امروز فعالیت می‌کنند جوانان این مملکت هستند و تعهدشان به مردم خودشان از خارجی‌ها بیشتر است. مضاف بر اینکه در مورد این موضوعی که عنوان کردید ما قانون داریم. اصل 25 قانون اساسی این قضیه را ممنوع کرده است. ما اگر واقعاً اعتقاد به قانون اساسی داریم باید به این موضوع توجه کنیم. نکته دیگری که این موضوع را نقض می‌کند این است که ما در جاهای مختلف به این نسخه‌های بومی اعتماد کرده‌ایم. اسنپ، تپسی، آپارات، دیجی‌کالا و امثالهم از این نوع‌اند. از اینها مگر خطایی دیده‌ایم؟! این موضوعات القای دشمن است. اگر واقعاً مدیرعامل تلگرام را خیلی مسلمان‌تر از جوانان خودمان می‌دانیم، که خب بسم‌الله... بحثی نیست.
* صبح نو