روسیه در جنگ سایبری شکست خورد؟
آزاده کیاپور – با ورود بحران روسیه و اوکراین به یازدهمین ماه، اکنون ویژگی‌های بسیاری از این جنگ عجیب، قابل استخراج است.
دلیل اینکه چرا روسیه به عنوان یکی از قدرت‌های بزرگ جنگ سایبری، حملات محدود و ناکارآمد علیه اوکراین و متحدانش انجام داده، یکی از گیج‌کننده‌ترین موضوعات مطرح در این زمینه است. در این رابطه، درگیری دیجیتالی بر سر اوکراین، توسط New Horizons ، با تاکید بر هرگونه اثرات بالقوه بلندمدت، مورد بررسی قرار گرفته است.
-
جنگ سایبری آغاز نشده
مشعل زاهد در سایت moderndiplomacy نوشت: در 24 فوریه 2022، زمانی که روسیه به اوکراین حمله کرد، بسیاری از تحلیلگران پیش بینی می‌کردند درگیری بسیار متفاوت از آنچه اکنون در جریان است، وجود داشته باشد. نه تنها انتظار می‌رفت این تهاجم چهار روزه یک حمله رعدآسا باشد، بلکه بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند روسیه چنان جنگ سایبری شدیدی را علیه اوکراین راه‌اندازی می‌کند که حتی ممکن است برای وادار کردن کیف به تبعیت از خواسته‌های مسکو، تهاجم لازم نباشد.
حتی قبل از حمله نیروهای روسی به اوکراین در ماه فوریه، بسیاری از تحلیلگران در غرب، اوکراین و روسیه معتقد بودند مسکو ممکن است از حملات سایبری برای وارد کردن آسیب جدی به اوکراین، قبل یا بعد از شروع تهاجم نظامی استفاده کند. چراکه روسیه توانایی‌های سایبری قابل توجهی دارد.
از سوی دیگر، واقعیت به طور قابل توجهی، متفاوت بوده است. اکنون تهاجم، راکد مانده و به 11 ماه، نبرد زمینی بین دو کشور کشیده شده اما جنگ سایبری هرگز عملا آغاز نشده است.
این اما غیرمنتظره است زیرا روسیه، همراه با ایالات متحده، انگلیس، چین، اسرائیل، ایران و کره شمالی، چندین دهه است که در حال ایجاد قابلیت‌های پیشرفته سایبرنتیک تهاجمی و دفاعی بوده و تمایل خود را برای به‌کارگیری آن، در موارد متعدد نشان داده است.
اگرچه این عملیات سایبری ممکن است بسیار مهیب به نظر برسد اما نه تنها کمتر از حد انتظار بوده، بلکه نتیجه معکوس داشته‌اند. البته جنگ سایبری روسیه، ده‌ها میلیون دلار خسارت به بار آورده، موجب مزاحمت شده و گاه، وحشتناک بوده اما در عمل، هرگز از شوخی فراتر نرفته و شوخی‌ها هرگز در نبردها پیروز نشده‌اند.
در طول 11 ماه گذشته، مشخص شده تعداد بسیار کمی از حملات سایبری روسیه، در حمایت از یک هدف نظامی مشخص انجام شده است.
در این میان هیچ چیزی که نشانه فشار واقعی بر اوکراین برای گرفتن امتیاز از این کشور یا متحدانش باشد، مانند حمله به سیستم‌های کنترل و فرماندهی دریایی یا حمله به زیرساخت‌های حیاتی وجود نداشته است. جنگ در اوکراین، بزرگ‌ترین درگیری نظامی عصر سایبری و اولین جنگی است که چنین سطوح قابل توجهی از عملیات سایبری را در همه طرف‌ها شامل می‌شود.
ممکن است ثابت شود محافظت از فضای سایبری اوکراین، بسیار بهتر از آنچه تصور می‌شد، صورت گرفته یا ممکن است روسیه از قابلیت‌های سایبری تهاجمی خود استفاده نکرده باشد، زیرا کرملین در همه جنبه‌های آمادگی برای جنگ، از برنامه‌ریزی نظامی گرفته تا فعالیت‌های سایبری، مداخله کرده است.
کرملین می‌خواست این تهاجم به عنوان یک «عملیات ویژه» (به قول کرملین) انجام شود، نه یک حمله نظامی متعارف. در این مورد، مانند بسیاری موارد دیگر، کرملین به شدت اشتباه محاسبه کرد.
اولین حملات با استفاده از نرم‌افزار پاک‌کن (wiper) انجام شد که دیسک‌های سخت دستگاه‌های آلوده را پاک می‌کند. اینها توسط گروه‌های دولتی، غیرانتفاعی و فناوری اطلاعات اوکراین مورد بررسی قرار گرفت.
همچنین Whispergate به عنوان باج‌افزار پنهان شده بود. زمانی که دستگاه آلوده به طور موقت خاموش شد و سپس یک فایل malicious.exe را برای حذف داده‌های هدف دانلود کرد، اجازه بازیابی ایجاد می‌کرد. نوع دیگری از حمله، ویروس گاماردون بود که اهداف اوکراینی و مرتبط با آن را در سراسر جهان هدف قرار داد.
بیش از 10 هزار مودم اینترنت ماهواره‌ای که بخشی از شبکه شرکت ماهواره ای آمریکایی Viasat در اوکراین و سایر نقاط اروپا هستند، هنگام حمله نیروهای روسی در 24 فوریه، هدف یک حمله سایبری قرار گرفتند. این حمله که توسط دولت‌های ایالات متحده، بریتانیا و اتحادیه اروپا، به روسیه نسبت داده شد، اول ماه مارس با حملات سایبری گسترده به رسانه‌ها در کیف و همزمان با اصابت موشک به برج تلویزیونی کیف دنبال شد.
- اوکراین، بستر آزمایش دیجیتال روسیه
علاوه بر این حملات، شرکت‌های مالی، ایستگاه‌های بازرسی مرزی و حتی زیرساخت‌های مخابراتی نیز هدف قرار گرفتند که منجر به اختلال در خدمات بانکی، قطع برق و اختلال در توزیع دارو، غذا و تدارکات بشردوستانه شد. همچنین حملات فیشینگ به دولت، ارتش و کشف نرم‌افزار نظارتی در شبکه‌های متعددی که اطلاعات مربوط به رسانه‌های اجتماعی و تراکنش‌های مالی را از مشتریان شرکت‌ها و نهادهای غیردولتی دریافت می‌کرد، وجود داشت.
حملات انکار سرویس توزیع‌شده (DDoS)، علیه شرکت‌های مخابراتی، نوع رایج دیگری از حمله بود.
جنبه دیگر اما دفاع سایبری اوکراین است. روسیه در سال 2022، برای اولین بار به این کشور حمله نکرده، بلکه از زمان انقلاب سال 2014 که دولت طرفدار مسکو را سرنگون کرد، اوکراین به عنوان بستر آزمایش دیجیتال روسیه عمل کرده است. این امر، اوکراین را به زمین بازی سایبری روسیه تبدیل کرده و آن را به میدان آزمایش برای دفاع سوق داده است. به دلیل جنگ، به سختی می‌توان گزارش‌های موثق کسب کرد اما اوکراین توانسته حملات روسیه را دفع کند، خسارات وارده را محدود سازد و حتی ضدحمله‌های محدودی نیز انجام دهد.
اینترنت در اوکراین نیز بسیار غیرمتمرکز است و بسیاری از منابع آن، در خارج قرار دارند. در واقع، ایجاد یک شبکه کامپیوتری که در صورت حمله هسته‌ای تمام‌عیار، بتواند به کار خود ادامه دهد، تمام هدف اینترنت اوکراین بوده است. شبکه‌های تجاری در اوکراین قبل از تهاجم، مستحکم شده بودند و استحکام ذاتی آنها افزایش داشته است.
این واقعیت که اوکراین هنوز از تسلیحات دوران جنگ سرد استفاده می‌کند، یک جنبه طعنه‌آمیز است. این موضوع، از بسیاری جهات، یک اشکال است اما سیستم‌های راداری که از دریچه‌های رادیویی به جای ریزتراشه‌ها استفاده می‌کنند، می‌توانند به اندازه یک موتور بخار که زغال‌سنگ می‌سوزاند، در برابر حملات سایبری مقاوم باشند.
از سوی دیگر، ظهور گوشی‌های هوشمند و سایر تجهیزات ارتباطی قابل حمل با رمزگذاری قابل اعتماد، جنگ اطلاعاتی را بسیار دشوارتر می‌کند. امروزه انتقال تبلیغات، آسان‌تر است اما مقابله با آن نیز سریع‌تر است. همان‌طور که در غرب نشان داده شد، اسناد جعلی در یک انتخابات، منتشر و در کمتر از یک ساعت، بی‌اعتبار شد.
نتیجه آنکه اهمیت جنگ متعارف با درگیری در اوکراین به همه یادآوری شد. بسیاری از مردم بر این باور بودند که زمان استفاده از تانک‌ها و سایر سلاح‌های مکانیزه در جنگ، قبل از تهاجم روسیه به اوکراین به پایان رسیده و جنگ‌های آینده با نرم‌افزارهای رایانه‌ای انجام خواهد شد.
با این حال، در این درگیری، هم از حملات سایبری و هم از پهپادها استفاده شده و به نظر می‌رسد هر دو، در جنگ‌های آینده بیشتر مورد استفاده قرار گیرند. در حال حاضر، نرم‌افزار به تنهایی نمی‌تواند موفقیت یک کمپین نظامی را تضمین کند. اگرچه این امر، ممکن است بسیار افتضاح به نظر برسد اما جنگ، همچنان به مردان فولادزره نیاز دارد و احتمالا این وضعیت در آینده نزدیک، ادامه خواهد داشت.
البته امیدواریم ماهیت آشفته درگیری مدرن، همان‌طور که توسط اوکراین ثابت شده، به عنوان یک هشدار برای سایر کشورها باشد. (منبع:عصرارتباط)